Ortadoğu ziyaretine bugün İsrail’den başlayan ABD Başkanı Joe Biden, İsrail’e bölgede daha fazla entegrasyon içinde olma, Körfez ülkelerineyse küresel enerji kriziyle mücadele için daha fazla petrol üretme çağrısı yapacak.
Biden’ın bir taraftan da, ABD’nin, Rusya’nın işgali altındaki Ukrayna’ya desteğe ve Çin ile stratejik rekabete devam ederken Ortadoğu’yu da dış politikalarında öncelikleri arasında tutmaya devam edeceği mesajını vermesi bekleniyor.
ABD’nin çıkarlarıyla insan hakları değerleri arasında nasıl bir denge oluşturacağı da Biden’ın Ortadoğu ziyaretinde gözlemlenecek hususlar arasında yer alıyor.
Ziyarette öne çıkması beklenen konular şu başlıklar altında sıralanıyor:
Enerji üretimi
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin etkisiyle ABD dahil birçok ülkede yaşanan enflasyon artışı ve yakıt fiyatlarındaki yükselmeye çözüm olarak Başkan Biden Ortadoğu’daki petrol üreticisi ülkeleri daha fazla devreye sokma çabasında.
Uzmanlara göre, Biden, Körfez ülkelerini daha fazla petrol üretmeye ikna edebilse dahi mevcut fiyat artışlarını kısa sürede normale döndürmeye yetecek düzeyde bir üretimin mümkün olmayacağı görüşünde.
Biden yönetiminin Ortadoğu ziyaretiyle ilgili olarak enerji konusundan ziyade bölgesel güvenlik konularına daha fazla ağırlık vermesi, ABD’li yetkililerin de piyasalarda hızlı bir şekilde bekledikleri değişimi göremeyecekleri hususunda birçok uzmanla aynı görüşte olduğu algısı yaratıyor.
İsrail’in bölgeyle entegrasyonu, İran’ın kontrol altında tutulması
ABD, bölgede özellikle İran’a karşı ortak savunma mekanizması oluşturulması için İsrail’i uzun süredir Körfez ülkeleriyle daha fazla işbirliği içinde olmaya teşvik ediyor.
İran’ın nükleer programının kontrol edilmesi amacıyla 2015 yılında devreye sokulan uluslararası anlaşma, eski Başkan Donald Trump’ın anlaşmadan ABD’yi tek taraflı geri çekmesinden bu yana neredeyse tamamen işlevsiz bir hale gelmiş durumda ve Biden yönetiminin anlaşmayı yeniden canlandırma çabasından da şu ana kadar net bir sonuç alınamadı. Bu nedenle, İsrail’in Körfez ülkeleriyle ortaklıklarını arttırmasının Biden yönetimi için öneminin arttığı yorumları yapılıyor.
İsrail-Suudi Arabistan ikili ilişkileri
Biden yönetimi, İran ile bölgede rakip konumda olan İsrail ile Suudi Arabistan arasındaki ikili ilişkilerin normalleşmesi için de bir süredir kapalı kapılar ardından diplomatik görüşmeler yürütüyor.
Biden, ziyareti sırasında Tel Aviv’den Cidde’ye doğrudan uçacak. Bu, bir ABD Başkanı için, 2017 yılında tarihi bir adımla İsrail’den Suudi Arabistan’a doğrudan uçuşla geçen Trump’tan sonra bir ilk niteliğinde. İsrail ile Suudi Arabistan arasında hala ticari direkt uçuşlar mevcut değil.
Diğer taraftan, iki ülke arasındaki normalleşme sürecinin Kral Selman tahtta kaldığı sürece gerçekleşme olasılığının düşük olduğu gözlemleniyor.
Yemen’de ateşkes
Yemen’de Suudiler’in liderliğindeki koalisyonun desteklediği güçler ile İran’ın desteklediği Husiler arasında 7 yıldır devam eden iç savaşın sonlandırılması da Başkan Biden’ın bölgeyle ilgili başlıca hedefleri arasında.
Biden’ın Suudi yetkilileri Yemen’in kuzeyindeki Husi kontrolu altındaki bölgelerde ablukayı kaldırmaya ve Nisan ayında yürürlüğe koyulan ateşkesi kalıcı kılmaya ikna etmeye çalışması bekleniyor.
Çıkarlar ve değerler arasındaki denge
Gazeteciler Cemal Kaşıkçı ile Şirin Ebu Akleh’in öldürülmeleriyle ilgili davalar ise Başkan Biden yönetiminin çıkarlar ile insan hakları değerleri arasında kuracağı denge açısından bir test niteliğinde.
Suudi asıllı gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın Veliaht Prens Muhammed Bin Selman’ın bilgisi dahilinde öldürüldüğü ve Filistinli gazeteci Şirin Ebu Akleh’in ise İsrail güçlerinin saldırısı sonucu öldürüldüğü yönündeki inceleme ve soruşturma raporlarının Biden’ın ziyareti sırasında ne kadar gündeme geleceği merak konusu.
Hak savunucuları ve diğer gözlemciler, Biden’ın, bölgede kadın hakları, azınlık hakları ve ifade özgürlüğü konularıyla ilgili ne düzeyde bir gündem oluşturacağını da yakından takip ediyor.
