ABD Başkanı Joe Biden ve Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, Ukrayna konusunda gerilimin tırmandırılmasının ikili ilişkileri zedeleyebileceği konusunda birbirlerini uyardı. Rusya'nın Ukrayna sınırında çok sayıda asker konuşlandırması batının olası bir işgalden endişelenmesine neden oluyor.
İki lider bu ayki ikinci telefon görüşmelerinde diplomatik temasların devam ettirilmesi konusunda uzlaştı.
Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki, Başkan Biden’ın Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi durumunda ABD ve müttefiklerinin kararlılıkla yanıt vereceğini Putin’e bildirdiğini söyledi.
Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada Biden’ın NATO ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nda karşılıklı istikrar için kurulacak diyaloğu desteklediğini ifade ettiği belirtildi.
Açıklamada Biden’ın önemli bir ilerlemenin tansiyonun arttığı değil azaldığı bir ortamda sağlanabileceği görüşünü ilettiği kaydedildi.
‘‘Yaptırımlar ilişkilere zarar verir’’
Kremlin’den yapılan açıklamada da Putin’in Biden’ı batının Moskova’ya karşı yeni yaptırımlarının, Rusya ve ABD arasındaki bağlara zarar verebileceği ve büyük bir hata olacağı konusunda uyardığı belirtildi.
Putin’in siyasi danışmanlarından Yuri Uşakov görüşmenin Moskova’nın batıdan istediği güvenlik garantilerine odaklandığını ve Rusya’nın görüşmeden tatmin olduğunu söyledi.
Uşakov, Biden’ın Moskova’nın güvenlikle ilgili daha fazla güvenceye ihtiyaç duyduğu konusunda hemfikir olduğunu düşündüğünü; farklılıklara ve olası bir uzlaşmanın ana hatlarının şu ana kadarki belirsizliğine rağmen, görüşmeler yürütme konusunda ciddi göründüğünü kaydetti.
Yuri Uşakov, Biden’ın Moskova’nın Ukrayna’ya saldırması durumunda bunun yıkıcı yaptırımları tetikleyeceğini Putin’e söylediğini; Putin’in de buna yanıt olarak böyle bir adımın ABD-Rusya ilişkileri için bir kırılma noktası olacağını aktardığını belirtti.
Uşakov telefon konuşmasının görüşmeler öncesinde iyi bir atmosfer yarattığı görüşünü dile getirdi.
Biden ve Putin arasındaki görüşmenin yaklaşık 50 dakika sürdüğü belirtildi.
Biden yönetiminden üst düzey bir yetkili Çarşamba günü gazetecilere yaptığı açıklamada, “Diplomasi yolunda ilerlemeye hazırız. Ancak Rusya’nın Ukrayna’yı işgale doğru ilerlemesi halinde karşılık vermeye de hazırız” demişti.
Görüşmenin ardından 10 Ocak’ta ABD ve Rusya arasında Cenevre’de yüksek düzeyli görüşmeler yapılacak. İki liderin de bu görüşmelere katılması beklenmiyor.
Cenevre’de yapılacak ikili güvenlik görüşmelerine Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov ve ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman liderlik edecek.
Biden Putin’e ne mesaj verecek?
ABD’nin eski Rusya Büyükelçisi Michael McFaul Amerika’nın Sesi’ne yaptığı değerlendirmede, “Biden, Putin’den gelen telefon görüşmesi talebini kabul etmekte haklı. Görüşme talebi Putin’den geldiyse, bir mesaj iletmesi gerekir. Ancak Biden da kendi mesajlarını vermeli” dedi
“İkinci olarak Biden, Putin’e Ukrayna’nın güvenlik ve egemenliğine ilişkin görüşmede masada Ukraynalılar’ın da olması gerektiğini iletmeli. Avrupa’nın belki yeni bir Helsinki sürecine ihtiyacı olabilir. Ancak ikinci bir Yalta sürecine ihtiyacı yoktur” ifadelerini kullandı.
“İttifak olarak ortak tavır içindeyiz”
Ulusal Güvenlik Konseyi’nden bir sözcü Amerika’nın Sesi’ne yaptığı açıklamada, diplomatik çözüme varmak için ABD’nin bölgedeki müttefiklerine güvendiğini belirtti.
Sözcü, “Ukrayna konusunda harekete geçmesi halinde Rusya’nın karşı karşıya kalacağı sonuçlar konusunda ittifak olarak ortak bir tavır içindeyiz. Rusya ile ilkeli diplomasi yürütmek konusunda da hemfikiriz. Ukrayna dahil olmak üzere müttefiklerimiz ve ortaklarımız olmadan onlarla ilgili bir karar alınmayacağı ilkesine de bağlı kalacağız” dedi.
Biden yönetimi yetkilileri NATO’nun Ukrayna’yı üye olarak kabul etmemesi ve ittifakın Orta ve Doğu Avrupa’daki askeri varlığını azaltmasını da kapsayan Moskova’nın taleplerine yanıt vermeyi reddetti.
ABD’li yetkili: “Rusya gibi taslak bir belge yayınlama planımız yok”
Biden yönetiminden üst düzey bir yetkili Çarşamba günü yaptığı açıklamada, “Kapalı kapılar ardında karşılıklı oturarak müzakere masasında ve müttefik ve ortaklarımızla da istişare içinde olarak ilerleme sağlayabileceğimizi düşünüyoruz. O nedenle Rus tarafının yaptığı gibi taslak bir anlaşma ya da belge yayınlama gibi planımız yok” dedi.
Bu ay başında Moskova, Ukrayna ve diğer eski Sovyet ülkelerinin NATO’ya üye olmamasını; Orta ve Doğu Avrupa’da askeri unsurlarında geri adım atmasını talep eden taslak güvenlik belgelerini göndermişti.
ABD ve müttefikleri ise NATO’nun üyeliğin şartlarını yerine getiren her ülkeye açık olduğu ilkesini vurgulayarak Rusya’ya Ukrayna konusunda Putin’in talep ettiği şekilde güvence vermeyi reddetti.
Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova Perşembe günü düzenlediği basın toplantısında, “Görüşmeler sırasında ABD tarafından Rusya’nın güvenliğine ilişkin hukuki güvenceler talep edeceğiz. Yani NATO’nun doğuya doğru genişlemeyeceği ve Rusya’yı tehdit eden silah sistemlerinin sınırlarımız yakınına konuşlanmayacağı konusunda güvence isteyeceğiz” dedi.
Blinken Ukrayna ve Avrupa ülkeleriyle görüştü
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken da Çarşamba günü Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ile telefonda görüştü.
Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Ned Price, Blinken’ın “ABD’nin Rusya’nın Ukrayna’nın sınırlarındaki askeri yığınağı karşısında Ukrayna’nın bağımsızlığı, egemenliği, toprak bütünlüğüne sarsılmaz desteğini yinelediğini” söyledi.
Ned Price, iki liderin Ukrayna’nın doğusundaki çatışmanın barışçı şekilde çözülmesi için çabaları ve Rusya ile diplomatik diyaloğu görüştüğünü belirtti.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski de Çarşamba günü paylaştığı Twitter mesajında, “Rusya’nın saldırganlığına karşı koyma konusunda ABD’nin Ukrayna’ya tam desteği konusunda güvence aldım” diye yazdı.
Dışişleri Bakanı Blinken da İngiltere, Fransa ve Almanya’nın dışişleri bakanlarıyla görüştü. Sözcü Ned Price bakanların Rusya’nını Ukrayna’ya yönelik daha fazla saldırganlık göstermesini caydırmak amacıyla birlikte hareket edilmesi konusunu ele aldı.
Ned Price dışişleri bakanlarının Rusya’nın böyle bir adım atması halinde müttefik ve ortaklar arasındaki mutabakatın altını çizdiklerini belirtti.
“İşgalin maliyeti büyük olur”
Bazı analistlerse Putin’in adımlarının bir işgal boyutunda olacağından şüpheli. Kiev Ulusal Üniversitesi Taras Kuzio, işgalin maliyetinin çok yüksek, kanlı ve uzun olacağı bu nedenle de olasılık dahilinde olmadığı görüşünde.
Kuzio düşünce kuruluşu Atlantik Konseyi’nin internet sitesinde yazdığı makalede, “Putin Ukrayna’yı kuvvetli bir askeri güçle ezmeye teşebbüs ederse, ülkeyi tamamen kaybedebilir ve Rusya içinde tüm rejimin hayatını tehdit etme olasılığı barındıran hükümet karşıtı bir huzursuzluğa da yol açabilir. Bir imparatorluğun çöküşünü yaşayan bir adam için bu almaya hazır olmadığı bir risk olabilir” ifadelerini kullandı.
ABD Başkanı Biden’a yeni yıl dileklerini bir telgrafla ileten Rusya Cumhurbaşkanı Putin, Rusya ve ABD’nin yapıcı bir şekilde çalışması ve karşılıklı saygı ve birbirinin ulusal çıkarlarını gözeterek diyalog içinde olması gerektiğini belirtti.
Rusya son iki aydır Ukrayna sınırına onbinlerce asker yığarak batılı ülkelerde endişeye yol açtı. Moskova Ukrayna’ya saldırmayı planladığı iddialarını reddediyor ve askerlerini kendi toprakları içinde uygun gördüğü yere gönderme hakkının olduğunun savunuyor.
12 Ocak’ta da Rusya ve NATO’nun Brüksel’de bir görüşme yapması bekleniyor. 13 Ocak’ta da Washington, Moskova ve Avrupa ülkelerini içeren daha geniş kapsamlı görüşmelerin de Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü’nün merkezi Viyana’da yapılması planlanıyor.
