“Pamuğa beyaz altın diyorduk. O söz şu an geçerliliğini bir kez daha korumuş oldu. Pamuk, dünya piyasalarında fiyatı çok yükselen bir madde oldu. Eylül ayında ortalama 90-93 sent olan pamuğun fiyatı 10 günde yüzde 23 arttı ve 1,14 dolara geldi.” Ege Giyim Sanayicileri Derneği (EGSD) Başkanı Hayati Ertuğrul, sektörün en önemli hammaddelerinden olan pamuğun fiyatındaki artışı bu sözlerle dile getirdi. VOA Türkçe’ye konuşan Ertuğrul, fiyatların ineceği konusunda da iyimser değil: “Pamuk piyasasına bakıyoruz, sanki borsa. Yükseliyor, inmiyor. Yükseliyor, inmiyor. Ben şuna eminim bu fiyatlar artık kesinlikle inmez.”
Ege Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Başkanı Burak Sertbaş da bütün dünyada hammadde fiyatlarında artış olduğunu belirterek, “Biz de son dönemde pamukla yaşıyoruz bunu. 2010-2011’de zirve yapmıştı pamuk fiyatları. Onu da geçti bu dönem. Daha da nereye gideceği belli olmayan bir şekilde devam ediyor pamuk artışı. Global bir artış, bütün dünyada artıyor. Biz tabii hazır giyimciler olarak öncelikle dünyadan daha farklı bir artış olup olmadığını takip etmeye çalışıyoruz Türkiye’de. Ama dünyaya paralel gidiyor. Yapacak bir şey olmadığını görüyoruz. Bu şekilde yaşamaya hazırlanıyoruz” diye konuştu.
Sertbaş da fiyatların düşmesi konusunda iyimser değil: “Pamukçu arkadaşlarla da konuşuyoruz. 2011’de bu fırlamadan sonra geriye gelmişti pamuk fiyatları ama bu dönemde gelmeyeceğini düşünüyorlar. Gelirse de çok az bir rakam gelebileceğini düşünüyorlar. Ama altı aylık sürede böyle bir geri gelme beklenmiyor. Hatta ‘yukarı doğru eğilim devam eder’ diyorlar.”
Sorun sadece pamuk fiyatları değil
Merkez Bankası’nın Eylül ayı fiyat gelişmeleri raporuna göre, aylık bazda yüzde 1,25, yıllık bazda yüzde 19,58 oranında artan tüketici fiyatları endeksi içinde giyim ve ayakkabı grubunda enflasyon hem aylık hem de yıllık bazda gerilemiş durumda. Ancak sektör temsilcileri bu durumun böyle devam etmesinin mümkün olmadığı düşüncesinde.
Hazır giyim sektöründe maliyetleri artıran tek unsur, pamuk fiyatlarındaki yükseliş değil. EGSD Başkanı Ertuğrul, “Sadece tedarikle ilgili sıkıntımız yok. Enerjiyle, lojistikle ilgili sıkıntımız var. Bu sıkıntıları topladığınız zaman sektör gerçekten şu anda bunalım içinde. Ne yapacağımızı bilmiyoruz” dedi.
Yılbaşında asgari ücrete yapılacak zamla, işçilik maliyetlerinin de artacağına dikkat çeken Sertbaş ise, bütün bu faktörlerin hazır giyimde fiyatları yükselteceğini söyledi. Sertbaş “Yani tüketiciler artık daha pahalıya mı giyinecek?” sorusuna “Evet, evet, kesinlikle. Yani enflasyon artık sadece Türkiye için değil bütün dünya için bir sorun haline gelmeye başlıyor. Hammadde fiyatları arttıkça bütün ürünlerde de fiyat artacak. Enflasyonu da tetikleyecek tabii ki” cevabını verdi.
Hazır giyimdeki maliyet artışları hem iç piyasayı hem de ihracatı etkileyecek gibi görünüyor. Sertbaş, “İç piyasamızın bundan olumsuz etkileneceğini düşünüyorum. Çünkü şu ana kadar öyle zannediyorum ki iç piyasadaki arkadaşlar eski fiyatları korumaya çalıştılar. Döviz artışını, işçilik artışını müşterilerine yansıtmamaya çalıştılar. Ama artık pamuktaki artışla, kumaşın da fiyatının çok artmasıyla mecbur kalacaklar güncel fiyatlarla mal satmaya. O da dolayısıyla bizim gibi gelir düzeyi düşük olan ülkelerde alımı etkileyecek.”
Maliyet artışlarının ihracata etkisi
Ancak Sertbaş’a göre, hazır giyim ihracatında tablo daha iyimser: “Bütün rakiplerimizde de bu artış söz konusu. Bu artışı yansıtmak zorundalar. Yansıtma zamanıyla ilgili sıkıntılarımız olabilir. Biz bugün yansıtmak isteriz, başka bir ülke bir aylık stoku vardır veya bir aylık idare edecek pamuğu vardır, o yansıtmaz. Rekabet açısından bu tür handikaplarımız var. Ama günün sonunda herkes yüksek pamuk fiyatlarıyla alıp, onlarla fiyat yapıp müşterisine de bu şekilde mal satmak zorunda kalacaktır.”
Ertuğrul ise Türkiye’yi sıkıntılı günler beklediğini söyledi: “Biz şu anda aşağı yukarı Uzakdoğu fiyatlarına yakın fiyatlar verebiliyoruz. Bence bu geçici. Bizi önümüzdeki günlerde bekleyen çok büyük tehlikeler var. Enerji fiyatları artıyor, artmaya devam ediyor. Kurlar artıyor, artmaya devam edecek. Asgari ücret şu anda piyasa koşullarında düşük. Yarın asgari ücret de artacak. Zaten lojistik almış başını gidiyor. Bunları topladığınız zaman bizim gerçekten dünya ile rekabet gücümüzde büyük bir tehlike oluşacak. Bunun tehlike sinyallerini ben şu anda görüyorum.” Dış pazarda müşteriye fiyatın, hazır giyim ürünlerinin üretilmesinden 2-3 ay önce verildiğini hatırlatan Ertuğrul, bu süreçte maliyetlerin artmasıyla üreticilerin zor duruma düştüğünü kaydetti.
Avrupa pazarının artan talebi
Pandemiyle birlikte Avrupalı alıcılar, Uzakdoğu yerine daha yakın ülkelere yönelmeye başladı. Bu, aslında Türk hazır giyim sektörü açısından önemli bir fırsat. Ancak sektörün kurulu kapasitesini zaten büyük oranda kullandığını kaydeden Ertuğrul, artan talebin kapasite artırımını gündeme getirdiğini ifade etti. Ertuğrul’a göre girdi fiyatlarındaki belirsizlikler yatırımcıyı da düşündürüyor.
Sertbaş ise Avrupa pazarına coğrafi yakınlığın sektör aşısından önemli bir avantaj olduğunu vurguladı: “Avrupalı alıcılar yakın coğrafyadan alım yapmayı tercih ediyorlardı. Pandemiyle beraber bu çok daha önemli hale geldi ki bugün onun hareketlerini görüyoruz. Hakikaten Avrupalı artık Türkiye veya yakın coğrafyasına sormadan Uzakdoğu’ya gitmiyor. Bu yakın coğrafyada tedarik edemeyeceği mallar için Uzakdoğu’ya gider durumda. Bu yüzden hazır giyim ihracatı için çok umutsuz değilim. Yeter ki fiyatlar bir an önce otursun, pamuk fiyatları otursun, işçilik fiyatları otursun. Biz yine ihracat artışımıza devam ederiz diye düşünüyorum.”
Ertuğrul, pamuk fiyatlarındaki artışın Türkiye’ye dünyadaki artıştan daha fazla yansıdığını kaydederek, bu durumdan “pamuk baronlarını” sorumlu tuttu: “Dışarıya bakıyorsunuz yüzde 5 arttıysa ülkeye bakıyorsunuz yüzde 25, yüzde 30 artıyor. Bu hakikaten hakka reva mı ya? Böyle bir şey olabilir mi?” Türkiye’nin 2020 yılında yurt dışından 1 milyon ton pamuk aldığını belirten Ertuğrul, yerli pamuk üretiminin artırılması için devletin devreye girmesi gerektiğini vurguladı. Ertuğrul, kısa vadede ise pamuk ihracatına belirli bir süre engel getirilmesini istedi.
