Taleban, 1996 ve 2001 yılları arasında Afganistan’ı yönetmesinin ardından bugün yeniden ülkede kontrolu ele geçirdi. Ülkeyi İslami kurallara uygun yönetme iddiasında bulunan Taleban’la ilgili bilinmesi gerekenler:
Taleban nasıl ortaya çıktı?
Taleban, 1990’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nin çekilmesinin ardından ülkede başlayan iç savaşta çatışan gruplardan biri olarak ortaya çıktı. Grup, 1994 yılında Kandahar’da kuruldu. Kurucusu, şehirde görevli imamlardan biri olan Molla Muhammed Ömer’di. Ömer, 2013 yılında ölene kadar örgüte liderlik etti.
ABD’yle nasıl bir bağı var?
Taleban örgütü üyelerini 1980’li yıllarda Sovyetler Birliği’ne karşı savaşan ve ABD’nin destek verdiği “mücahitler” olarak adlandırılan militanlardan devşirdi.
Taleban nasıl güç kazandı?
1989 yılında Sovyetler Birliği’nin çekilmesinin ardından Afganistan’da hükümetin de çökmesiyle birlikte ülkede bir iç savaş başladı. Taleban, ülkede düzen ve adaleti sağlayacağı vaadiyle birçok noktada kendisine destek sağladı. 1994 yılında örgüt ufak bir direnişin ardından Kandahar kentinde kontrolu ele geçirdi. 1996 yılında da Kabil’i aldı.
Taleban nasıl bir inanca ve yönetim modeline sahip?
Taleban, ülkeyi şeriat kurallarına göre yönettiğini savunuyor. Ülkede kamuya açık alanlarda idamlar yapabiliyor. Kadınların toplum hayatı içerisinde yer almasına, çalışmalarına ya da eğitim almalarına izin verilmiyor. Kadınlar sokakta tüm vücutlarını örten ve burka olarak bilinen kıyafetler giymeye zorlanıyor. Taleban yönetiminde ülkede Batılı kitaplar, filmler, kültürel faaliyetler yasaklanıyor. Taleban, daha önce dünya gündemine, Afganistan'daki Bamiyan Vadisi’nde yer alan 1500 yıllık Buda heykellerini yıkarak gelmişti.
El Kaide’yle nasıl bir bağları var?
Taleban, Usame Bin Ladin tarafından yönetilen El Kaide örgütüne Afganistan’da güvenli bir alan sağladı. Aralarında 11 Eylül saldırılarının da bulunduğu pek çok terör eylemini gerçekleştiren örgüt, Afganistan’da Taleban yönetimindeki dönemde kendi eğitim kamplarını kurdu.
Nasıl güç kaybettiler?
ABD yönetimi ve koalisyon ortakları, 11 Eylül 2001 terör saldırılarının ardından Afganistan’a yönelik bir operasyon başlattı. Aynı yıl Aralık ayında Afganistan’da Taleban yönetimi devrildi. ABD ülkede yeni bir yönetim kurmak için Afgan siyasetçilerle birlikte çalışmaya başladı.
Taleban güç kaybettikten sonraki süreçten bugüne neler oldu?
Taleban yönetiminin devrilmesinin ardından örgütün yöneticileri, ülkenin güneyi ve doğusundaki bölgelere ve Pakistan sınırında güçlü oldukları alanlara çekildi. Grup daha sonra ABD ve koalisyon askerlerine karşı bir direniş başlattı ve saldırılar düzenledi. Taleban bir süre sonra ABD’nin desteğiyle kurulan Afgan hükümetini ve ülkedeki yabancıları da hedef alan saldırılar ve kaçırma eylemleri yapmaya başladı.
ABD yönetimi, 20 yıl süren saldırının ardından geçen yıl Taleban’la görüşmelere başladı. Görüşmeler, ABD askerlerinin ülkeden çekilmesi karşılığında Taleban’ın, Afganistan’da terör örgütlerinin yuvalanmasına izin vermemesi şartıyla anlaşmayla sonuçlandı.
Ancak ABD’nin liderlik ettiği Taleban ve Afgan hükümeti arasındaki barış görüşmelerinde başarı sağlanamadı.
Taleban’ı hangi ülkeler resmen tanıdı?
Taleban’ı Afganistan’da iktidarda bulunduğu 1996-2001 yıllarında çok az sayıda ülke resmen tanıdı. Bu ülkeler arasında Pakistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan yer aldı.
