Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 30 Aralık’ta Çin’den Türkiye’ye ulaşan 3 milyon doz CoronaVac aşısının, testlerinin tamamlanmasının ardından bu hafta sonuna kadar uygulanmasına başlanacağını açıkladı. Erdoğan, “Belirlenen sıraya göre Perşembe ve Cuma bu kampanyamız başlamış olacak. Bu tarihte aşılar başlayacak” dedi.
Sağlık Bakanlığı tarafından daha önce yüzde 91,25 oranında etkili olduğu açıklanan Çin menşeli ve inaktif özellikteki Corona virüsü aşısının Faz 3 çalışmaları ve güvenlik testleri hala sürdürülüyor. Bakanlık depolarında bekletilen aşıya, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından (TİTCK) bu hafta "Acil Kullanım Onayı" verilmesi bekleniyor. Ancak İzmir Tabip Odası Başkanı Dr. Lütfi Çamlı, Cumhurbaşkanı’nın aşılamaya başlanacağına ilişkin açıklamasından sonra sağlık kurumlarına henüz resmi bir bilgilendirmede bulunulmadığını söyledi.
“Gelişmeleri medyadan öğreniyoruz”
VOA Türkçe’ye konuşan Çamlı, “Birçok gelişmeyi medyadan öğreniyoruz. Ancak bazı hastanelerde hazırlıkların yapıldığını, aşı yapılacak sağlık çalışanlarıyla ilgili listelerin oluşturulduğunu, bununla ilgili onam (hasta rızası) formlarının oluştuğunu biliyoruz. Bugün itibariyle bazı aile hekimlerine de uygulamayla ilgili birtakım bilgiler geldi. Ama hala bilinmeyen çok şey var” dedi.
Aşının tedarik sürecinin şeffaf yönetilmediğini ve başta sağlık çalışanları olmak üzere kamuoyuyla paylaşılmadığını belirten Çamlı, “Sağlık Bakanımız Aralık ayının 11’inde aşılamaya başlanacağını, Aralık ayında yaklaşık 10 milyon, belki 20 milyon doz aşı geleceğini, Ocak ayında da yaklaşık 20 milyon dozun geleceğini söylemişti. Bulunduğumuz tarih itibariyle gelen aşı bildiğimiz kadarıyla üç milyon” diye konuştu.
Bakan Koca Aralık ve Ocak’ta 20 milyon Çin aşısı temin edileceğini söylemişti
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 27 Aralık 2020 tarihinde yaptığı açıklamada, “(Pfizer/BionTech aşısı) Türkiye'ye verebileceği bir milyon. Ocak ayından itibaren tedrici yıl içinde 25 milyona kadar olabileceği yönünde görüşmelerimiz var. Çin aşısı ile ilgili Aralık ayında en az 10 milyon gibi bir aşıyı alabilir olacağız. Ocak ayında da en az bu kadar olacak. Bu sayı iki katına kadar çıkabilir. Bir iki gün içerisinde sözleşme imzalanır olacak” ifadelerini kullanmıştı.
Cumhurbaşkanı da 11 Ocak’ta yaptığı açıklamada, Türkiye’nin yalnız CoronaVac aşısını üreten Çinli Sinovac firmasıyla değil Alman BioNTech, İngiliz Astra Zeneca ve Rus Sputnik aşısı için de görüşme halinde olduğunu belirtti.
“Toplumsal bağışıklık için 120 milyon doz aşıya ihtiyacımız var”
Aşının yaygın şekilde uygulanarak en kısa zamanda toplumsal bağışıklığın ortaya çıkarılması gerektiğini söyleyen Çamlı, “Toplum bağışıklığı aşının koruyuculuğuna göre değişiyor. Yüzde 100 koruyuculuğu olan bir aşıda toplumun en az yüzde 60-70’ini aşılamanız gerekiyor. Eğer bu aşılamanın koruyuculuğu yüzde 80 ise o zaman yüzde 85-90’ını aşılamanız gerekiyor. En basit düşünceyle, toplumun yaklaşık 65-70’inin aşılanması gerektiğini hesaplarsak, en az 120 milyon doz aşıya ihtiyacımız var” dedi.
Bakan Koca, 7 Ocak’taki yılın ilk Bilim Kurulu toplantısında, Türkiye'nin 50 milyon doz Çin aşısı için anlaşmaya vardığını belirtmişti. Gelinen noktada yeterli aşı temin edilemediğini kaydeden Çamlı, “Toplum bağışıklığın en kısa sürede hayata geçirilmesi gerekiyor. Bu yüzden de 120 milyon doz aşının en hızlı şekilde sağlanması gerekiyor. Bunun için çok önceden anlaşmaların ya da gerekli görüşmelerin yapılması gerekiyordu. Şu anda sadece ilgili aşı firmalarıyla bazı görüşmelerin yapıldığı söyleniyor. Bu konuda şeffaflık yok. Güvenliği kanıtlanmış bir aşı en düşük düzeyde koruyuculuk bile sağlasa, yüzde 50’nin üzerinde bir koruyuculuk sağlıyorsa uygulanmalı. Çünkü en kötü aşı bile Corona hastalığından yeğdir” diye konuştu.
İlk aşılama sağlık çalışanları ve huzurevlerine
Bakan Koca, hazırlanan aşı takvimiyle toplum bağışıklığının en kısa zamanda en üst seviyeye çıkarılmasının hedeflendiğini açıklamıştı. Bakanlık, 81 ile gönderdiği genelgeyle, aşının Aile Sağlığı Merkezleri'nin (ASM) yanı sıra tüm kamu, özel ve üniversitelere ait hastanelerde yapılacağını da bildirmişti. İlk sırada aşılanacak olanların ise sağlık çalışanları ve huzur evlerinde bulunan kişilerle bakımlarını üstlenenler olduğu belirtiliyor. İkinci sırada asker, polis, jandarma, adli personel ve cezaevinde kalanlarla çalışanlar, üçüncü sırada ise 65 yaş üzeri ve kronik rahatsızlığı bulunan vatandaşlar yer alıyor.
Acil Kullanım Onayı verilmesinin ardından aşıların, Ankara'daki Bakanlığa ait depodan dağıtım araçlarıyla yola çıkması bekleniyor. Türkiye’de kademeli olarak, 2014 Ekim ayından itibaren devreye sokulan Aşı Takip Sistemi (ATS) kapsamında karekod bilgisiyle her doz aşı, ana depodan uygulanıncaya kadar takip ediliyor, uygulanan ve uygulayan kişi bilgileri eşleştiriliyor. Karekod okutularak aşının miadı kontrol ediliyor, seri durdurulması olup olmadığına bakılıyor ve soğuk zincire uygunluğu doğrulanıyor.
“Aile hekimleri aşılama ve aşıyla ilgili hiçbir şey bilmiyor”
Hekimler ve sağlık personelinin kolay ve hızlı bir şekilde vatandaşların aşılanma sürecini takip edebileceği ‘Aşıla’ mobil uygulaması ise Bakanlık tarafından bugün devreye sokuldu. Henüz uygulamada aşı olacak sağlık çalışanı ve diğer vatandaşların bilgilerinin yer almadığını belirten Türk Tabipleri Birliği Aile Hekimliği Kolu Sekreteri Dr. Sibel Uyan, “Aile hekimleri aşılama ve aşıyla ilgili hiçbir şey bilmiyor. Bu konuyla ilgili hiçbir resmi bilgilendirme bize yapılmadı. Biz de Bilim Kurulu üyelerinin medyadaki açıklamaları ve kendi hocalarımızdan aldığımız bilgilerle bu konuyu öğrenmeye çalışıyoruz. Aşıya gireceğiz ama aşıya ait bir rehber, bir yol çalışması yok elimizde. Bakanlıkta var mı bilmiyoruz, varsa paylaşsınlar istiyoruz” dedi.
Uyan, aile hekimlerinin aşıyla ilgili bilgilendirilmeden vatandaşları da aşıyı olmaları yönünde ikna edemeyeceğini söyledi: “Bu aşıyla ilgili oluşacak yan etkiler, aşıyı yapıp yapmama konusundaki endişeler aile hekimi tarafından kişiye bilgilendirilecek. Bizim hastalarımız bize çok güveniyor. Biz ‘yaptırın’ demedikten sonra veya ‘bu yan etki olası bir yan etkidir, dert etme, sıkıntın olursa sadece beni ara’ demezsek kimse bu aşıyı olmaz. Vatandaşın kafasında soru işareti bitmez”.
“ASM’lerde personel eksikliği aşı uygulamasına engel”
Türkiye’de bugüne kadar aşı uygulamalarının yüzde 90’ını karşılayan Aile Sağlığı Merkezleri Corona virüsü aşısında kilit yer tutacak. Ancak Aile Sağlığı Merkezleri’nde aşının uygulanması için personel sayısında eksiklik olduğunu söyleyen Uyan, “Bu aşıyı nasıl yapalım? 2018’de Bakanlığın istatistiklerine göre, Türkiye’de 26 bin 252 aile hekimi var. Yaklaşık 8 milyon kişiye bakan aile hekimi yok yani yüzde 9’unun aile hekimliği boş. Yaklaşık 18 milyonun yani yüzde 21’in ise aile sağlığı çalışanı yok. Biz personel olarak yetersiziz. Benim ebem ancak kendi bebeğini aşılıyor, gebesini aşılıyor. Ben bu işi bırakmak istemiyorum. Biz pandemiyi 9 aydır yaşıyoruz. Sağlık personeli takviyesi gelmedi. Olağanüstü durumdayız ve bizim desteğe ihtiyacımız var” dedi.
“Haftada 100 aşı saklayacak buzdolabımız yok”
Aşının yapıldıktan sonra hastanın 20 ila 30 dakika aile sağlığı merkezinde hazırlanacak aşı odasında yaşanabilecek olumsuz bir duruma karşı bekletileceğini kaydeden Uyan, aile sağlığı merkezlerindeki fiziksel altyapı olanaksızlıklarına dikkat çekti: “Aşılama üç, beş dakika sürüyor diyelim. Bir kişinin içeri girmesi, aşılanması ve çıkması 35 dakika. Her odada, her yerde, her koridorda ayak üstü aşı yapamazsınız. Çünkü anafilaksi (alerjik reaksiyon) durumunu bilmiyoruz. 112 anında gelemeyeceğine göre biz müdahale edeceğiz. Dolayısıyla müdahale edeceğimiz odada aşı yapmamız ve kişinin de orada beklemesi lazım. Bunu düşündüğünüz zaman, ASM’ye sadece bir aşı odası yapabilirsiniz. Biz 8 saat çalışıyoruz. Yani bir ASM’de 16 kişiyi ancak aşılayabilirsiniz. Bir hafta içinde en iyimser rakamla 100 aşı. 100 aşıyı koyacağımız buzdolabımız var mı bizim? Yok. Çünkü buzdolabında benim bir aylık gebemin, bebemin aşıları saklanabilecek durumda. Ben buzdolabı büyüklüğünü, aşı nakil kabımı olağan duruma göre aldım” diye konuştu.
Uyan, salgın boyunca bakanlığın aile sağlığı merkezlerine, kişisel koruyucu ekipman desteğinde bulunmakta zayıf kaldığını ve aşılama sürecinde bunlar için destek beklediklerini de sözlerine ekledi.
