Türk siyasetinde son haftalarda göç ve göçmenlerle ilgili kızışan tartışmalarda, muhalefet partileri hükümeti “iyi ve etkin bir göç politikası olmadığı" gerekçesiyle eleştiriyor.
VOA Türkçe’ye konuşan yetkililerden bazıları siyasi partilerin Suriyelileri zorla ülkelerine gönderemeyeceğini söylerken, bazı yetkililer ise, Türk halkının mülteci yükünü daha fazla kaldırma kapasitesinin kalmadığını ve göç politikasının gözden geçirilmesi gerektiğini dile getiriyor.
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) eski milletvekilli Suat Kınıklıoğlu VOA Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Türkiye’nin kapsamlı ve iyi düşünülmüş bir göç politikası olduğunu düşünmüyorum” dedi.
23. dönem milletvekilliği yapan ve 2009-2012 yıllarında AKP Merkez Karar ve Yönetim Kurulu (MKYK) üyesi olan Kınıklıoğlu, şöyle konuştu: “2012 yılında ilan edilen açık kapı politikasının yanlış olduğuna inanıyorum. Bunun sebebi de Suriye’de rejim değişikliğini hedefleyen bir politikanın olmasıdır. Türkiye, mültecileri Avrupa’dan dışarıda tutan bir tampon bölgesi haline dönüşmüştür. Türk halkının bu yükü daha fazla kaldırma kapasitesi kalmadı.”
“Göçmen seçmen olacak” endişesi
Türkiye’de iktidar değişikliği durumunda, ikili bir yaklaşımın uygulanmasının mümkün olabileceğini dile getiren Kınıklıoğlu, “Bir yandan hızlı entegrasyon, diğer yandan Suriye rejimi ile temas yoluyla en azından bir miktar mültecinin geri dönmesi denenecektir” dedi.
Suat Kınıklıoğlu muhalefet kanadında, iktidarın göç yoluyla ülkenin demografisini ve dokusunu değiştirme amacı güttüğü düşüncesinin hakim olduğunu ifade etti.
Ana muhalefetteki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) sıklıkla “göçmenlerin seçmen olacağı” endişesini dile getiriyor.
CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, önceki ay yaptığı bir konuşmada Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a seslenerek, “Sen sığınmacılara vatandaşlık verip, onlara oy kullandırarak koltuğunu mu korumak istiyorsun?” diye sorarken, geçen ay da sosyal medya hesabından “Neden vatandaşlık dağıtıyorsunuz, neye hazırlanıyorsunuz?” diye yazdı.
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu geçen ay yaptığı bir açıklamada, Türkiye’de oy kullanabilecek Suriyeli sayısının 113 bin 654 olduğunu söyledi.
Türkiye’deki Suriyeli sayısının ise 3 milyon 768 bine ulaştığını belirten Soylu,şu ana kadar 200 bin 950 Suriyeli’nin Türk vatandaşı olduğunu, bunların 87 bin 296’sının çocuk olduğunu dile getirdi. Soylu ayrıca, 2018-19 seçiminde Suriyeliler’in yüzde 30-35’inin oy kullandığını belirtti.
“Göçmenler ekonomik krizin nedenlerinden biri olarak düşünülüyor”
Türkiye’de seçmen eğilimleriyle ilgili yapılan anketlerde ise, siyasi görüşü ne olursa olsun seçmenlerin göçmenler konusunda birleştiği ortaya çıkıyor.
Son dönemde yapılan kamuoyu yoklamalarına katılanların yaklaşık yüzde 80’i, “Suriyeliler’in ülkelerine geri gönderilmesi gerektiğini” ve “hükümetin Suriyeliler’e daha iyi davrandığını” düşünüyor.
Tüketici ve seçmen profili araştırmaları yapan “Toplumsal Etki Araştırmaları Merkezi’nin (TEAM)” araştırma uzmanı, siyaset bilimci Nezih Onur Kuru VOA Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Göçmenlere dair tehdit algıları, bugüne kadar oy tercihini ülke genelinde doğrudan belirlemese de, siyasal tercihler üzerinde etkisini giderek artırıyor” dedi.
“Yerel seçimler sonrasında Afgan ve Pakistanlı düzensiz göçmenlerin İran sınırından Türkiye'ye giriş yapmasının, sadece büyük şehirlerde değil ülke genelinde tehdit algılarının artmasına neden olduğuna” dikkat çeken Kuru, sözlerini şöyle sürdürdü: “Ümit Özdağ gibi siyasetçilerin çıkışı da diğer siyasilerin söyleminin daha güvenlikçi bir tona dönüşmesini beraberinde getirdi. Araştırmalarda mülteci sorunu derin ekonomik krizin arkasında kalsa da, göçmenlerin iş piyasasında haksız rekabete yol açması ekonomik krizin nedenlerinden biri olarak düşünülüyor. Özellikle büyük şehirlerde bu hissiyata sahip olan düşük eğitimli genç ve orta yaşlı erkekler arasında bu algı hakim. Bu grupta, partilerine sıkı bağlı olmayan ve mülteci konusunda iktidara öfke hisseden AK Parti ve MHP seçmenlerinde seçime katılımda düşüş yaşanabilir.”
“Türkiye geçmişten beri bir göç ülkesi”
İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi (İGAM) Başkanı Metin Çorabatır ise Türkiye’nin “göç tarihine” değinerek, Türkiye’nin coğrafi konumu itibariyle geçmişten beri bir göç ülkesi olduğunu belirtti.
1934’teki İskan Yasası’nın Türkiye’deki göç politikasının temellerini attığını VOA Türkçe’ye anlatan Çorabatır, Türkiye’nin 1951 tarihli Birleşmiş Milletler Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi'ne 1961’de taraf olduğunu belirtti.
Ancak Türkiye sözleşmeye taraf olurken, coğrafi sınırlama şerhi koyarak, bu sınırlamayı günümüze kadar muhafaza ediyor.
Türkiye'nin sözleşmeye coğrafi kısıtlama ile taraf olması, Avrupa Konseyi’neüye ülkelerin dışından gelip Türkiye’ye sığınanlara mülteci statüsü tanımayacağı anlamına geliyor.
Türkiye sözleşme hükümlerine göre mülteci statüsü alabilecek Avrupalı olmayan kişileri iç hukuktaki düzenlemelerle “şartlı mülteci” olarak tanımlıyor ve üçüncü bir ülkeye yerleştirilinceye kadar bu kişilere süreli bir koruma sağlıyor.
İçişleri Bakanlığı’na bağlı Göç İdaresi Başkanlığı verilerine göre, Türkiye’ye 1991 yılında 1. Körfez Savaşı’ndan sonra Irak’tan yaklaşık 500 bin kişi, 1992-98 yılları arasında Bosna’dan 20 bin kişi, 1999 yılında Kosova’da meydana gelen olaylar sonrasında yaklaşık 18 bin kişi, 2001 yılında Makedonya'dan 10 bin kişi, Nisan 2011-Mart 2019 arasında Suriye’den ise yaklaşık 3 milyon 600 bin kişi geldi.
“Hiçbir parti bu insanları geri gönderemez”
İGAM Başkanı Metin Çorabatır, Türkiye’de 2000’li yıllarla birlikte Avrupa Birliği’ne (AB) tam üye olma perspektifiyle göç alanında yapılan reformların hız kazandığını belirterek, “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu”nun bu dönemde hazırlanarak 2013 yılında yürürlüğe girdiğini anımsattı.
Çorabatır, “Bir göç politikası var ama bu göç politikasının en büyük eksiği, Avrupa dışından gelenleri mülteci olarak kabul etmemesi, koruma sağlaması. Ama bu insanların üçüncü bir ülkeye yerleştirileceği varsayımıyla bu yasaların yarattığı bir sıkıntı var” diye konuştu.
Sığınmacıların ülkelerine dönüşü için Suriye’de kalıcı bir çözüm olması gerektiğini ifade eden Çorabatır, sözlerini şöyle sürdürdü: “Geri gönderme uluslararası hukuk açısından üç kalıcı çözümden birisi. Suriye’deki koşullar değişse, bu insanların gönüllü olarak dönme ihtimali var ama şu anda bu mümkün görünmüyor. Sığınılan ülkeye entegre olmaları ve belli statülerinin olmaları ikinci çözüm. Üçüncü çözüm de üçüncü bir ülkeye yerleştirilmeleri. Siyasi partiler diyor ki; ‘İktidara gelince Esad’la el sıkışıp, bunları otobüse bindirip yollayacağım.’ Mülteci hukuku çok hassas ve geri göndermeme ilkesi en temel uyulması gereken bir ilke. Hiçbir parti bu insanları, Suriye’de bir rejim değişikliği olmadığı sürece geri gönderemez.”
Metin Çorabatır ayrıca, hiçbir siyasi partinin manifestosunda geri gönderme mümkün olmazsa ne yapılacağını önermediğine dikkat çekerek, “Bunu partilerden duymak kamuoyunun hakkı” dedi.
“Türkiye’nin göç politikası vardır” pankartı
Muhalefetin “Türkiye’nin göç politikası olmadığı” eleştirilerine Göç İdaresi Başkanlığı, genel merkez binasına, 81 ildeki göç müdürlüklerine, geri gönderme merkezlerine ve kamplara astığı pankartla yanıt verdi.
Tüm yabancıların biyometrik ve kimlik verilerinin tutulduğu ve düzenli olarak güncellendiğinin belirtildiği pankartta, şunlar kaydedildi: “Göç yönetimine ilişkin gerekli tüm mevzuat ve Göç Strateji Belgesi, Düzensiz Göç Strateji Belgesi ve Uyum Strateji Belgesi üretilmiştir. Geri gönderme merkezlerinin kapasitesi 20 bine çıkarılmıştır. Kitlesel akımlar için geçici barınma merkezleri kurulmuştur. İnsan ticareti mağdurları için sığınmacı evleri kurulmuştur.”
Pankartta ayrıca şu istatistiklere yer verildi:
"Son 5 yılda 2 milyon 590 bin 552 düzensiz göçmenin sınırlarımızdan yasa dışı yollarla ülkemize girişi engellendi. 1 milyon 200 bin 392 düzensiz göçmen yakalandı. 320 bin 783 düzensiz göçmen ülkelerine sınır dışı edildi. 635 bin 517 düzensiz göçmen ülkemiz üzerinden Avrupa’ya geçti. 494 bin 414 Suriyeli sığınmacı ülkesine gönüllü geri dönüş yaptı."