Merkezi Washington’da bulunan ve demokrasi, insan hakları ve siyasi özgürlüklerin teşvik edilmesini amaçlayan düşünce kuruluşu Freedom House (Özgürlük Evi) “Dünyada Özgürlükler 2020” raporunu açıkladı.
“Demokrasi İçin Lideri Olmayan Bir Mücadele’’ başlıklı raporda 195 ülke ve 15 bölge değerlendirildi. Raporda 83 ülke “Özgür’’, 63 ülke “Kısmen Özgür’’, 49 ülke ise “Özgür Olmayan’’ kategorilerinde sınıflandırıldı. Özgür ülkelerin sayısı geçen yıla göre üç azaldı. Son 10 yılda ise özgür ülkelerin sayısı yüzde üç oranında azaldı. Kısmen özgür ülkeler %2, Özgür Olmayanlar %1 arttı.
Türkiye, geçen yıl olduğu gibi gibi bu yıl da “Özgür Olmayan Ülkeler” kategorisinde yer aldı. 49 ülke arasında en kötü durumda olan 10 ülke Tacikistan, Libya, Somali, Suudi Arabistan, Ekvador Ginesi, Kuzey Kore, Türkmenistan, Güney Sudan, Eritre ve son olarak Suriye sayıldı.
Türkiye son 10 yılda dünya genelinde özgürlüklerin en çok gerilediği ikinci ülke oldu. 10 yılda 31 puan gerileyen Türkiye’nin önündeyse 32 puan kayıpla Orta Afrika ülkesi Burundi yer aldı.
Yerel seçim sonuçları olumlu karşılandı
Raporun Avrupa kısmında değerlendirilen Türkiye için son yerel seçim sonuçları, liberal demokrasi adına gelişme olasılığı olarak tanımlandı. Raporda, “Türkiye’deki seçmenler Ankara ve İstanbul belediye başkanlıklarında Adalet ve Kalkınma Partisi’ni yerinden etti’’ denildi.
2020’de yakından izlenecek 10 ülke arasında yer alan Türkiye için “Belediye seçimleri, zafer kazanan muhalefet için dönüm noktası olsa da temel insan haklarında kısıtlamalar sürdü. Suriye’nin kuzeyinde devletin düzenlediği harekata karşı seslerini yükseltenlere baskı uygulandı’’ ifadeleri kullanıldı.
Raporda, ABD’nin Suriye’nin kuzeyinden çekilmesiyle oluşan boşluğu Rusya ve Türkiye’nin doldurmasıyla, bölgedeki Kürt nüfusa karşı yeni bir kötü muamele dalgasının yayıldığı ve IŞİD’le mücadelenin tehlikeye girdiği de savunuldu.
Suriye’nin peşi sıra Libya’da karmaşıklaşan çatışmalarda Rusya ve Türkiye’nin rollerine de raporda dikkat çekildi.
Trump yönetimine eleştiriler sürdü
Raporda özgür ülkeler arasında olan ABD son 10 yılda 8 puan kaybetti ve Slovakya, Letonya ve Slovenya gibi ülkelerin de gerisine düştü.
ABD’ye sert eleştirilerin getirildiği raporda “Trump yönetimi demokrasi ve insan hakları ilkelerine dayalı bir dış politikaya sürekli bağlılık göstermekte başarısız oldu. Başkan Venezuela ve İran gibi ABD düşmanı ülkelerdeki otoriter suistimalleri açıkça kınasa da Türkiye ve Mısır gibi geleneksel güvenlik ortaklarının açık hak ihlallerini mazur gördü’’ ifadeleri kullanıldı.
Freedom House, Trump’ın diplomatik desteklerini kazanmak için Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin ve Kuzey Kore Devlet Başkanı Kim Jong-un gibi otoriter liderleri hoş gördüğünü de yazdı.
Raporda, ABD’de başta Başkan olmak üzere siyasi liderlerin basına, hukukun üstünlüğüne ve demokrasinin diğer unsurlarına şiddetli saldırdığı yer aldı. Bu saldırılar nedeniyle de, rapora göre, ABD’nin diğer ülkeleri temel insan hakları ve özgürlükleri savunmaya ikna etmesi zorlaştı.
ABD’nin mültecilere ve sığınmacılara adil ve eşit muamelede gerilediğini de belirten Freedom House, Başkan Trump’ın azil sürecinde Beyaz Saray’ın eski ve hali hazırdaki çalışanlarına tüm Kongre celplerini reddetme emri vermesinin, Amerikan demokrasisini tehdit ettiğini belirtti.
Özgürlükler 14 yıldır düşüşte
Freedom House'un özgürlük raporuna göre 2019 yılı, tüm dünyada özgürlüklerin art arda giderek gerilediği 14'üncü yıl oldu. Rapora göre 2019’da 64 ülkede halkların siyasi hakları ve sivil özgürlüklerinde gerileme yaşandı; bu alanlarda sadece 37 ülkede ilerleme kaydedildi. 2018’de ilerleme kaydedilen ülke sayısı 50’ydi.
2019’un en fazla kayıpları da en büyük kazanımları da Afrika ülkelerinde kaydedildi. Sudan, Madagaskar ve Etiyopya, en çok demokratik kazanımı elde ederken, Benin, Mozambik ve Tanzanya ise seçimlerdeki yolsuzluklar ve devletlerin baskı politikaları nedeniyle en fazla gerileyen ülkeler oldu.
Son 20 yıldır “Özgür’’ kategorisinde yer alan ve demokrasi örneği sayılan 41 ülkenin 25’inin puanlarındaysa bu yıl net düşüşler kaydedildi. Mesela Pekin yönetimi karşıtı protestoların düzenlendiği Hong Kong’da polisin baskısı ve hükümet yanlısı grupların saldırıları nedeniyle dört puanlık düşüş yaşandı.
Demokrasiye tereddütlü destek otoriter nüfuzu arttırdı
Raporda demokratik ülkelerin uluslararası sahnede özgürlüklere desteğinin tereddütlü olması nedeniyle, otoriter güçlerin vekalet savaşları, seçimlere müdahale ve sınırları ötesinde sansür yöntemleriyle küresel nüfuzlarını arttırdığı kaydedildi.
“Demokrasi tüm dünyada saldırı altında’’ denilen raporda bu saldırının etkilerinin sadece Çin, Rusya ve İran gibi otoriter ülkelerde değil, temel hak ve özgürlükleri yıllardır savunan ülkelerde de hissedildiği belirtildi. Raporda, “Her bölgede düzenlenen protesto eylemleri, daha iyi yönetilme talebini geniş çapta ortaya koysa da, özgürlüklerin gerilemesini tersine çevirmek için henüz yeterli değil’’ denildi.
Freedom House, hükümetlerin liberal demokrasinin olmazsa olmazlarından “çoğulculuk’’tan uzaklaştığına da dikkat çekti. Etnik, dini ve diğer azınlık gruplarının hem demokrasilerde hem de otoriter ülkelerde devletin kötü muamelesine maruz kaldığını belirten düşünce kuruluşu, Çin ve Hindistan’da Müslümanlar’a karşı yaşanan olayları örnek verdi.
Çin’in Uygurlar’a baskısı da raporda yer aldı
“Çin’de rejimin Uygurlar’a ve diğer Müslüman gruplara yıllardır kültürel imha siyaseti uyguladığı belgelenmiştir’’ diyen Freedom House Hindistan’da Müslümanlar’a ayrımcılık yapan yeni vatandaşlık yasasına ve Başbakan Narendra Modi hükümetinin Keşmir’in özel statüsünü kaldırmasına yer verdi.
Raporda, “Dünyanın nüfusu en yüksek 25 demokrasisi arasından sıralamada en çok puan kaybeden ülke olan Hindistan, bölgesinde otoriter Çin’e karşı demokratik bir karşı unsur olarak görülüyordu. Ancak şu anki Hindistan hükümetinin demokratik kurallardan endişe verici şekilde sapması, Pekin ile Yeni Delhi arasındaki ayrımı bulanıklaştırıyor’’ ifadeleri kullanıldı.