Ekonomik sıkıntılar, Suriye’yi ve Devlet Başkanı Beşar Esat’ı gittikçe daha zor bir duruma sokuyor. Esat rejimi, pasaport yenileme ücretini iki katına çıkarmak veya ithal mallar üzerinden alınan vergileri yükseltmek gibi yöntemlere başvurarak yaşanan nakit sıkıntısını gidermeye çalışıyor. Şam hükümeti ayrıca, müttefiki İran’dan ikinci kez bir milyar dolarlık bir kredi almaya çalışıyor.
Dört senedir süren iç savaşın yanı sıra Rusya ve İran, kendilerine uygulanan uluslararası yaptırımlar nedeniyle Suriye’ye daha az yardım yapabiliyor. Kuzey ve güneyde yaşanan muhalif saldırılarını durdurmaya çalışan komutanlar, daha fazla askeri mühimmat için Şam’da bulunan üstlerinden yardım istiyor.
Suriye’nin önde gelen savaş komutanlarından “Kaplan” lakaplı Albay Şuail El Hasan ve Suriye Savunma Bakanı Fuad Kasım el-Freij’in arasında geçtiği sanılan bir konuşma kaydedilmiş. Basına sızan konuşmada, komutan Hasan’ın Savunma Bakanı’ndan Halep’te bulunan birliği için askeri mühimmat istediği duyuluyor.
Suriye Merkez Bankası Başkanı, Bloomberg haber ajansına, Şam’ın müttefiki İran ile bir milyar dolarlık bir kredi anlaşmasına vardığını bildirdi. Ancak rejim yetkililerinin İran’a gidiş geliş sayılarına bakıldığında, anlaşmaya çok rahat bir şekilde varılmadığı anlaşılıyor. Banka Başkanı Adib Mayaleh, 2013’te İran’dan alınan 1 milyar dolarlık kredinin hala bir miktarının rezervlerinde bulunduğunu ve bununla devletin malzeme ithal ettiğini söyledi.
Ancak normal bir Suriye vatandaşı için her yeni gün, hayat şartlarının biraz daha pahalılaşması demek. İthal edilen mallara her geçen gün daha fazla vergi gelmesi, satış fiyatlarını da etkiliyor. Şam’da bir mağaza sahibi olan Abdullah, Esat rejiminin her geçen gün daha fazla vergi istediğini söylüyor. Esat rejiminden korkan Abdullah, gerçek isminin açıklanmasını istemedi. Savaşın Suriye para biriminin değerini sert bir şekilde düşürmesiyle, Suriye halkının alım gücü de azami bir şekilde azalmış. Savaştan önce 1 ABD doları 50 Suriye Pound’uydu. Ancak dört yıllık savaş sonrasında 1 Dolar 350 Pound üzerinden işlem görmeye başladı.
Satılan mallar üzerindeki ücretleri artırmanın yanı sıra, hükümet nakit sıkıntısını gidermek için pasaport ve seyahat belgelerinden aldığı harçları ikiye katladı. Yeni pasaport almak isteyen herhangi bir Suriyeli 400 dolar ödemek zorunda kalırken, yenileme işlemi için ise 200 dolar vermesi gerekiyor. Ancak Suriye’den kaçan 5 milyona yakın göçmenin, yeni pasaport çıkarma veya yenileme gibi bir şansları bulunmuyor. Pasaport çıkarmak isteyenlerden ayrıca temiz kağıdı isteniyordu.
Suriyeli yetkililer bu ay, göçmenler de dahil yurt dışında yaşayan vatandaşlarının herhangi bir istihbarat servisi inceleme prosedüründen geçmeden veya daha önce gerekli belgelerin tümü olmadan, pasaport almak için başvurabileceklerini duyurdu. Suriye’de yayın yapan Vatan gazetesinin haberine göre, yasadışı olarak ülkeyi terk etmiş veya resmi olmayan seyahat belgesine sahip olsalar da, yurt dışındaki bütün Suriye vatandaşlarına pasaport verileceğini açıkladı. Esat rejimine yakınlığıyla bilinen gazete, pasaport yenilemedeki bu kolay prosedürün Cenevre’de devam eden barış görüşmelerinde daha ılımlı bir ortam yaratmak için başlatıldığını söyledi. Ancak yeni kuralların Suriye’ye döviz girişindeki önemi de açık.
Türkiye’de göçmen olarak yaşayan 20 yaşındaki Naime’ye göre, Esat rejiminin tek yapmak istediği nakit için daha fazla kaynak bulmak. Ülkeyi yasa dışı yollardan terk eden birçok Suriyeli gibi Naime’nin de pasaportu bulunmuyor. Pasaportlarının süresi bitmiş birçok askerlik çağındaki gençlerse pasaportlarını yenilemek için Suriye’ye ayak basmaktan korkuyor. Bazıları ise paraları olsa bile Suriye’ye gidip pasaportlarını yenilemek yerine, memurlara rüşvet vererek yurtdışından yenilemeyi tercih ediyor.
İstanbul’da karısı ve çocuklarıyla yaşayan bir diğer göçmen Muhammet, yeni yöntemin para kazanmak için yapılan akıllı bir yol olduğunu düşünüyor. İsminin tam olarak açıklanmasını istemeyen Muhammet, binlerce göçmenin geçerli pasaport almak için başvuracağından emin.
Uzmanlar, Suriyeli siviller ve Suriye hükümetinin savaşın hangi yöne gideceğini görmek ve hayatta kalmak için olabilecek her yönteme başvurduklarını söylüyor. Suriye’nin Gayrisafi Yurtiçi Hasılatı’nın en az yarısı savaşın başlamasıyla kaybolmuş durumda. Savaştan önce yapılan ihracattan ise sadece yüzde 20’si devam ediyor. Ürdün’le olan sınır şu an muhaliflerin kontrolüne geçmiş bulunuyor. Bu da zaten zayıf olan ihracatın iyice zora gireceğine işaret ediyor. Birçok ekonomist Suriye’nin parasının bittiğini savunurken, Suriye Merkez Bankası Başkanı, Bloomberg haber ajansına, Suriye’nin rezervinde halen yeterince döviz bulunduğunu söyledi.
Geçen hafta, İran'ın Dışişleri Bakan Yardımcısı Emir Abdullahian, yoksulluk karşısında Suriye’nin İran’ın ekonomi politikasını izlemesi ve kendi kendine yetebilen bir “direniş ekonomisine” sahip olması gerektiğini söylemişti.
Albay Şuail Hasan’ın daha fazla mühimmat için yalvarması Ortadoğu medyasında yaygın ilgi gördü. İsrailli yorumcu Dr. Yaron Friedman, “2012 yılında olduğu gibi Suriye rejiminin çöküşünü yaşıyoruz” dedi.
Çarşamba günü yapılan bir röportajda Suriye Devlet Başkanı Beşar Esat, muhaliflerin, ordusunu bir dizi yenilgiye uğrattığını kabul etti. Şehitler Günü’nün anısına Şam’da düzenlenen bir törende iç savaşın daha gerçek bir tablosunu çizen Esat, muhaliflerin kazanımlarının gelip geçici olduğunu söyledi ve Suriye halkını askerlerin “moralini” yükseltmek için yardımda bulunmaya çağırdı.