Suriye ve Irak’taki Sünni aşiretlerin bazıları IŞİD nedeniyle terk ettikleri evlerine IŞİD’in olmayacağı bir gelecekte dönmeyi planlıyor.
Onlarca aşiret, Suriye ve Irak’ta IŞİD’in kontrolünde olmayan bölgelerde bekliyor. Amaçları, evlerine hiç olmadığı kadar güçlü şekilde dönmek ve bunun için planlar yapıyorlar.
Amerika’nın Sesi’nin konuştuğu Suriyeli aktivist Quassai Hwaidi, şu anda aşiretlerin IŞİD’in kontrolündeki bölgelerde etkili olmadığını söyledi. Hwaidi, IŞİD’in kontrolündeki Rakka’da kalan aşiret liderleri ile irtibat halinde. Suriyeli aktivist, örgüt püskürtüldükten sonra aşiretlerin barış ve düzeni sağlamada önemli rol oynayabileceğini belirtti.
IŞİD, Felluce ve Musul’dan çıkmamak için, Amerika liderliğindeki koalisyonun desteklediği Irak güçlerine direniyor. Bir yandan da Suriye’de Kürt ve Arap güçler, örgütün başkenti olarak nitelenen Rakka’ya doğru ilerliyor.
Aşiret liderleri plan yapmak için yerel yetkililerle ve kendi aralarında görüşmeleri sürdürüyor. Aşiretler IŞİD kontrolündeki bölgelerde zorluklar yaşıyor. Bazı liderler kaçtı, bazıları ise hala IŞİD kontrolü altında.
Ya sadakat ya zulüm
IŞİD’in yükselmesiyle birlikte birçok Arap aşiret lideri, zulüm ve topraklarından edilme korkusuyla, Irak ve Suriye’de gruba bağlılıklarını taahhüt etti. IŞİD’e bağlılığı reddeden aşiretler ise zulüm ile karşı karşıya kaldı.
2014’te Suriye’nin önemli aşiretlerinden El Şeytat’ın bağlılık yemini etmemesi üzerine IŞİD’in, 700 aşiret üyesini öldürdüğü iddia edilmişti.
IŞİD, aşiretler arasındaki farklılıkları denetim altında tutmak istiyor. Bunun için de, aşiret işlerinden sorumlu bir konsey kuruldu. Böylelikle Irak ve Suriye’de kendi kontolü altındaki aşiretler arasında anlaşmazlıkları önlemek istiyor.
Amerika’nın Sesi’ne konuşan Kerkük’teki Irak güvenlik ofisi şefi Hello Nejat, IŞİD’in aşiretler arasındaki anlaşmazlıkları başarıyla kontrol altına aldığını söylüyor.
Bu yıl başında IŞİD kontrolündeki bölgelerden kaçanları nasıl yakalayacakların konusunda, Irak’taki aşiretler arasında çatışmalar çıkmıştı.
Nejat bu çatışmaları, “Kontrol noktalarında, bir aşiret başka bir aşiretin üyesini nasıl olur da tutuklar, gerekçesiyle birbirlerini vuruyorlardı. IŞİD, aşiret üyelerini çekip yabancı savaşçıları kontrol noktalarına yerleştirerek bu sorunu çözdü” sözleriyle anlattı.
IŞİD sonrası senaryo
Amerika ve müttefikleri geçen iki yılda Irak ve Suriye’de binlerce Sünni aşiret üyesine silah ve eğitim sağladı ancak ortak bir aşiret gücü ortaya çıkamadı.
Washington Enstitüsü’nün Irak uzmanlarından Michael Knights, Amerika’nın Sesi’ne yaptığı açıklamada, IŞİD sonrası dönemde Sünni aşiretlerin Sünni bölgelerde kritik rol oynayabileceğini söyledi. Knight’s a göre, aşiretlerin IŞİD’e karşı savaşa katılımı, operasyona etkin bir Sünni desteği de sağlıyor.
Knights, Sünni aşiret üyelerinin Irak Ordusu’na ve polisine katılması gerektiğini belirtti. Alternatif bir yol olarak da, Irak Ordusu ve Kürt Peşmergeleri birlikte asıl savaşı verirken, ABD’nin aşiretleri destek güç olarak geliştirebileceğini savundu.
Knights, “Sünni aşiret güçleri, özgürleştirilen alanları düzene koymada yardımcı olacaktır” dedi.
Irak’ın Ninova bölgesinin en büyük aşiretlerinden El Hadidi’nin üyesi Ahmed Mahmud geçen ay 25 aşiretin lideri ile buluştu. Toplantının amacı Musul’un IŞİD militanlarından temizlenmesinde aşiretlerin rolünü konuşmaktı.
Mahmud, “Kürt bölgesi başkanı Mesud Barzani’den Musul’un kurtarılması için aşiret gücü oluşturulması konusunda bize yardım etmesini istiyoruz” dedi.
Uzmanlara göre, Irak ve Suriye’de Sünni olmayan gruplar, bu Sünni aşiretleri kendi güçlerine katarak, IŞİD kontrolündeki Sünni bölgelere saldırıları meşrulaştırmaya çalışıyor. Sünni aşiretler de bunun karşılığında içişlerinde ve yerel güvenlik üzerinde kontrol istiyor. Bu talep, IŞİD’den sonra taraflar arasında dengeleri değiştirebilir.
Uzmanlar ise sadece Bağdat’taki Şii ağırlıklı hükümeti içinde bir uzlaşma olursa, Sünni aşiretlerle gergin olan ilişkiler yumuşayabilir. Knights da, “Merkezi hükümet, bölgeleri yönetmeye devam edecek ama güç paylaşımı konusunda müzakereler olmalı” fikrinde.