Rusya, NATO'nun, Ukrayna ve diğer eski Sovyet ülkelerinin üyeliğini reddetmesini; Orta ile Doğu Avrupa'daki askeri konuşlandırmasını sona erdirmesini talep eden güvenlik anlaşmalarının taslaklarını yayınladı. ABD ve müttefiklerinin, Rusya'nın taleplerini reddetmesine kesin gözüyle bakılıyor.
Hafta başında ABD ve müttefiklerine sunulan belgeler, ABD ve Rus savaş gemileri ile uçaklarının, birbirlerinin topraklarına saldırabilecekleri bölgelere gönderilmesinin yasaklanmasını ve Rusya yakınlarındaki ittifak tatbikatlarından vazgeçilmesini talep ediyor.
Ancak talepler, Rusya'nın NATO'nun genişlemesinde söz sahibi olmadığını vurgulayan ABD ve müttefikleri tarafından reddedilecek gibi görünüyor. NAO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Moskova ile yapılacak herhangi bir güvenlik görüşmesinin İttifak’ın endişelerini dikkate alması ve Ukrayna ile diğer ortakları dahil etmesi gerektiği konusunda uyardı.
Anlaşma taslakları, Rusya’nın Ukrayna sınırına asker yığdığı ve Kiev ile Batı'nın olası bir işgal endişelerini arttırdığı gerilim sürerken yayınlandı. Moskova, komşusuna saldırma planları olduğunu yalanlıyor; ancak NATO'nun Ukrayna'yı ve diğer Rus komşularını ittifaka katarak genişlemesini ve silahlarını bu ülkelerde konuşlandırmasını engelleyen bir dizi yasal garanti sağlamasını Batı'dan talep ediyor. NATO bu talebi reddediyor.
Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov, Moskova’nın ABD ve NATO müttefikleri ile ilişkilerinin "tehlikeli bir noktaya" yaklaştığını söyledi ve Rusya yakınlarındaki ittifak konuşlandırmaları ve tatbikatlarının, ülkenin güvenliğine "kabul edilemez" tehditler oluşturduğuna dikkat çekti.
Rusya-ABD güvenlik paktı ve Rusya-NATO güvenlik anlaşması taslakları, silahları geri çekme ve Moskova ile ittifak üyeleri arasındaki sınırlara yakın tatbikatlardan kaçınma yükümlülüklerini içeriyor.
Ryabkov gazetecilere yaptığı açıklamada, Moskova'nın ABD'ye, taslaklarla ilgili müzakereleri Cenevre'de derhal başlatmasını önerdiğini söyledi.
Taslakların ayrıntılarında neler var?
Taslaklar, Washington ve müttefiklerini NATO'nun diğer eski Sovyet cumhuriyetlerini de içerecek şekilde doğuya doğru genişlemesini durdurma ve 2008'de Ukrayna ile Gürcistan'a üyelik vaadini iptal etme yükümlülüğü altına sokmayı içeriyor. Ayrıca ABD ve müttefiklerinin Ukrayna, Gürcistan ve NATO üyesi olmayan diğer eski Sovyet ülkelerinin topraklarında askeri üsler kurmasını da engellemeyi amaçlıyor.
NATO ile yapılmak istenen anlaşmanın taslağında aynı zamanda ittifakın Orta ve Doğu Avrupa'daki asker konuşlandırmalarının kaldırılmasıyla çarpıcı bir talep de var. Taslakta tarafların 1997'de, NATO'nun doğuya doğru genişlemesi başlamadan önce, tarafların üzerinde mutabık kalamadığı yerler dışındaki bölgelere asker konuşlandırmama konusunda anlaştıkları hatırlatılıyor.
Polonya, Macaristan ve Çek Cumhuriyeti 1999'da NATO'ya katıldı. Bu ülkeleri 2004'te Bulgaristan, Romanya, Slovakya, Slovenya ve eski Sovyet cumhuriyetleri Estonya, Letonya ve Litvanya izledi. Sonraki yıllarda Arnavutluk, Hırvatistan, Karadağ ve Kuzey Makedonya da üye oldu ve ittifakın üye sayısı 30’a çıktı.
Washington ile yapılmak istenen anlaşmanın taslağı, ABD ve Rus savaş gemilerinin ve uçaklarının “karşı tarafın topraklarındaki hedefleri vurabilecekleri bölgelere” konuşlandırılmasına karşı bir yasak da içeriyor.
Moskova uzun süredir ABD’nin stratejik bombardıman uçaklarının Rus sınırlarına yakın devriye uçuşlarından rahatsız. Kremlin, ABD ve NATO savaş gemilerinin Karadeniz'e konuşlandırılmasını da istikrarsızlaştırıcı ve kışkırtıcı olarak niteliyor.
Taslak ayrıca, diğer tarafın topraklarını vurabilecekleri alanlara orta menzilli füzeler yerleştirmeme taahhüdünü de öngörüyor. ABD, 1987 yılında imzalanan Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması'ndan, Rusya’nın anlaşmayı ihlal ettiğini iddia ederek 2 Ağustos 2019’da çekilmişti.
Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, geçen hafta ABD Başkanı Joe Biden ile yaptığı görüntülü görüşmede güvenlik garantisi talebini gündeme getirdi. Görüşme sırasında Biden, Ukrayna yakınlarına Rus birliklerinin yığılmasından duyduğu endişeyi dile getirdi ve Moskova'nın komşusuna saldırması durumunda "ağır sonuçlarla" karşılaşacağı konusunda uyardı.
İlgili Haberler AB ve NATO'dan Rusya'ya Ukrayna UyarısıNATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg bugün yaptığı açıklamada, ittifakın taslak anlaşmaları aldığını söyledi ve Moskova ile herhangi bir diyaloğun “NATO'nun Rusya'nın eylemleriyle ilgili endişelerini ele alması, Avrupa güvenliğine ilişkin temel ilke ve belgelere dayanması ve NATO'nun Ukrayna gibi Avrupalı ortaklarıyla istişare içinde olması gerektiğini söyledi.
Stoltenberg, 30 NATO ülkesinin “Rusya'nın gerilimi azaltmak için somut adımlar atması halinde, güven arttırıcı önlemleri güçlendirmek için çalışmaya hazır olduğunu da kaydetti.
NATO diplomatları Reuters haber ajansına, Rusya'nın ittifakın daha fazla genişlemesini veto edemeyeceğini ve NATO'nun kendi askeri tutumuna karar verme hakkına sahip olduğunu söyledi. Polonya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Lukasz Jasina, "Rusya NATO üyesi değil ve NATO ile ilgili konularda karar vermiyor" dedi.
Beyaz Saray'dan yanıt
Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki de, Moskova ile stratejik güvenlik görüşmelerinin onlarca yıl öncesine dayandığını belirterek, "İstikrarsızlığı azaltmak için bunu yapmamamız için hiçbir neden yok, ancak bunu Avrupalı müttefik ve ortaklarımızla, işbirliği içinde yapacağız" dedi.
Psaki, "Avrupalı müttefiklerimiz ve ortaklarımız olmadan Avrupa güvenliği konusunda müzakere olmayacak. Tüm ülkelerin kendi geleceklerini ve dış politikalarını dış müdahaleden bağımsız olarak belirleme hakkı da dahil olmak üzere, Avrupa güvenliğinin üzerine inşa edildiği temel ilkelerden ödün vermeyeceğiz” dedi.
Moskova'nın taslağı ayrıca, başta Baltık ve Karadeniz'de olmak üzere Rusya ve NATO savaş gemilerinin ve uçaklarının karıştığı olaylarda riskin azaltılması, askeri tatbikatların şeffaflığının ve diğer güven inşa edici önlemlerin artırılması için çaba gösterilmesi çağrısında bulunuyor.
Üst düzey bir Amerikalı yetkili, Rusya'nın önerilerinden bazılarının Moskova ile Washington arasındaki silah kontrolu gündeminin bir parçası olduğunu, şeffaflık ve ihtilafın önlenmesi gibi diğer bazı konuların ise Ukrayna ve Gürcistan dahil Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nın 57 üyesinin tamamını ilgilendirdiğini söyledi..
İsmi saklı kalması koşuluyla gazetecilere bilgi veren yetkili, ABD'nin Avrupa güvenlik meseleleriyle ilgili olası müzakerelerde çıkarları etkilenen her ülkeyle nasıl ilgileneceğini araştırdığını ve müttefiklerle görüştükten sonra gelecek hafta somut tekliflerle Moskova'ya yanıt vereceğini söyledi.
İlgili Haberler "Rusya'ya Karşı Benzeri Görülmemiş Önlemlere Hazırız"Ukrayna Dışişleri Bakanlığı ise NATO üyeliği olasılığını tartışmanın ittifak ve Ukrayna'ya bağlı olduğunu vurguladı; aynı şeyin Ukrayna'nın diğer ülkelerle askeri işbirliği için de geçerli olduğuna dikkat çekti.
Dışişleri Sözcüsü Oleg Nikolenko, "Rus saldırganlığı ve Ukrayna sınırı ile işgal altındaki topraklarıdaki mevcut Rus tırmanışı, artık Avrupa-Atlantik güvenliğinin ana sorunudur" dedi.
ABD istihbarat yetkilileri, Rusya'nın Ukrayna sınırına 70 bin asker sevk ettiğini ve gelecek yılın başlarında olası bir işgale hazırlandığını savunuyor. Moskova saldırı niyetini yalanlıyor ve Ukraynalı yetkilileri isyancıların elindeki doğu Ukrayna'nın kontrolunu geri almak için bir saldırı planlamakla suçluyor. Ukrayna da bu iddiayı reddediyor.
Rusya’nın Kırım Yarımadası'nı ilhak ettiği ve Ukrayna'nın doğusunda yer alan Donbas'taki ayrılıkçıları desteklediği 2014'ten bu yana bölgede gerilim yüksek. Donbas'ta yedi yıldır Ukrayna askerleri ve Rusya destekli ayrılıkçılar arasında devam eden çatışmalarda hayatını kaybedenlerin sayısı 14 binin üzerinde.