Arap Amerikan Enstitüsü Başkanı ve Zogby Araştırma Şirketi’nin başkanı James Zogby, Ortadoğu’da gelecek 10 yıl için korkuların ve beklentilerin değerlendirildiği son anketini açıkladı. 10 ülkeden katılımcılarla IŞİD, İran tehdidi, İsrail-Filistin sorunu ve ABD’nin bölge siyaseti değerlendirildi.
25 Ağustos 2019 ile 26 Eylül 2019 tarihleri arasında gerçekleştirilen Zogby anketine Tunus, Mısır, Lübnan, Filistin, Ürdün, Irak, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Türkiye ve İran’dan 8 bin 315 kişi katıldı.
Türkiye dışındaki ülkelere, dokuz ülkeden katılımcılara beş yıl önceye göre durumları soruldu. Bu ülkelerden sadece üçü Tunus, Ürdün ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden olumlu yanıt geldi. Tunuslular arasında bu oran geçen yıla göre yüzde 21’den yüzde 49’a, Ürdün’de yüzde 31’den 42’ye, BAE’de yüzde 68’den 73’e yükseldi.
Gelecek beş yılla ilgili beklentiler sorulduğunda ise Ürdün, bu üçlüden ayrılarak olumsuz görüş bildiren ülkeler arasına katıldı. Ürdün, Mısır, Lübnan, Irak, Suudi Arabistan ve İran’dan katılımcılarla Filistinliler, durumlarının daha kötü gitmesini bekledikleri yanıtını verdi.
En olumsuz ABD görüşü Türkiye, İran, Irak ve Filistinliler'de
ABD’de Trump yönetiminin başa gelmesi bölge ülkelerince ilk zamanlarda olumlu karşılansa da son anket katılımcıların ABD’ye bakışının ciddi anlamda olumsuz yöne gittiğini oraya koydu. Diğer ülkelere göre ABD’ye daha olumlu yaklaşan Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde bu oran düşerken, ABD’yi en olumsuz değerlendiren katılımcıların başında Türkiye geldi. Iraklı, İranlı ve Filistinli katılımcılar da ABD’nın bölge politikalarını en olumsuz değerlendiren ülkeler oldu.
IŞİD’in Ortadoğu’da yenilgiye uğratıldığına dair inançsa yüksek. Ankete katılan Iraklılar’ın yüzde 82’si, Ürdünlüler’in yüzde 79’u ve İranlılar’ın yüzde 72’si IŞİD’in yenildiğinden emin. Bu zafere en şüpheyle yaklaşan ülke ise Türkiye oldu. Türkiye’den katılımcıların yüzde 71’i IŞİD tamamen ortadan kalktığına inanmadıklarını söyledi.
Suriye’nin geleceğinin ne olacağı ile ilgiliyse karışık görüşler hakim. Türkiye’den katılımcıların yüzde 39’u ülkede bölünmüşlüğün Esat ile muhalif gruplar arasında süreceği görüşünde. Esat’ın tam egemenliğine inançsa yüzde 35. Muhaliflerin yeniden mevzilenerek Esat güçleriyle çatışacağını söyleyenlerin oranı da yüzde 26. Esat’ın tamamen kontrolü ele alacağına en çok inananlarsa yüzde 53’le İran ve yüzde 49’la Ürdün.
İran'ın nüfuzu endişe kaynağı
Altı Arap ülkesi ve Türkiye’ye, bölgedeki İran nüfuzuyla ilgili en fazla endişelendikleri konular da soruldu. İran’ın nükleer programı Mısır, Ürdün ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden katılımcılar için en üst sırada yer aldı. Iraklı ve Lübnanlı katılımcılar kendi ülkelerine İran müdahalesinden en çok endişe duyduklarını yanıtını verdi. Suudi Arabistan için bu müdahale alanı Basra Körfezi olurken, Türkiye’den katılımcılar ise İran’ın en çok Suriye’ye müdahalesinden endişe duyduklarını söyledi.
İsrail-Filistin sorunu ise bölge ülkelerinin öncelikleri arasında değil. Ülkeleri farklı olsa da katılımcıların çoğu İsrail’le ilişkilerin, bir barış anlaşması olmasa bile normalleşmesi gerektiğini destekledi. Katılımcıların normalleşmeden yana olmasının nedenleriyse Filistin yönetimine duyulan öfke, savaş yorgunluğu şeklinde sıralandı. Filistinliler için adalet ise anket için sunulan dokuz konu arasında katılımcılar için en alt sırada yer aldı.
Ankete göre ABD ve Arap dünyası tarafından terk edildiklerini düşünen Filistinliler de gidişatlarından memnun değil. Filistinliler’in yüzde 78’i durumlarının kötüye gittiğini düşünüyor.
Türkiye güvenilir müttefik değil
Sekiz Arap ülkesi ve Türkiye’den katılımcılara gelecek 10 yıl için hangi müttefiklerin en güvenilir oldukları da sonuldu. Mısırlı 1050 katılımcının hiçbiri Türkiye’nin güvenilir bir müttefik olduğu yanıtını vermedi. Irak’ta bu oran yüzde 5, Birleşik Arap Emirlikleri’nde de yüzde 8’de kaldı.
Türkiye’yi en güvenilir müttefik olarak görenlerse Filistinliler oldu. Türkiye, Tunuslular’ın sıralamasında ikinci, Lübnanlılar’ın listesinde de üçüncü en güvenilir müttefik olarak yer aldı.
Türkiye’den katılımcılar içinse en güvenilir müttefik yüzde 64’le Avrupa Birliği. AB’yi, Çin, Hindistan, Rusya ve Japonya izliyor. ABD, Suudi Arabistan ve İran ise en az güvenilen müttefikler.