Türkiye’nin sanayi sektörünün yüzde 33’ünü temsil eden İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) Temmuz ayı meclis toplantısına katılan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Şahap Kavcıoğlu üyelerin eleştirileriyle karşılaştı.
Özellikle bankalardaki kredi faizlerinin yüzde 40 ve üzerinde olmasından yakınan İSO Meclis üyeleri Eximbank kredilerini de kullanamadıklarını söyledi.
Her ne kadar TCMB politika faizini geçtiğimiz yılın Aralık ayından bu yana yüzde 14’te sabit tutsa da serbest piyasada faizler bu oranın çok üstünde.
Bahçıvan: ‘‘Bankalar ve şirketler yurtdışı borçlanmalarda zorlanıyor’’
Toplantının açış konuşmasını yapan İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, Eximbank kaynaklarında gidilen kısıntının son dönemde Türk ekonomisinin ana lokomotifi olan ihracatçılar bakımından telafisi zor sonuç doğurabileceği uyarısında bulundu.
Bahçıvan, ‘‘Bankalarda TL cinsi ticari kredi faizleri yüzde 40 bandını aşmıştır, risk primimizin ne yazık ki 900 gibi tarihi seviyelere dayanması neticesinde ise yurtdışından borçlanma olanakları en aza inmiştir. Bankalar ve şirketler yurtdışından borçlanmalarda zorlanmakta ve iki haneli döviz cinsi faizler ile karşılaşmaktadır. Bu anlamda Eximbank kaynaklı reeskont kredilerinin Türk ihracatçıları açısından ne denli yaşamsal bir kaynak olduğu çok açık görülmektedir. Son dönemde Eximbank'ın kredi musluklarını büyük oranda kısması da firmalarımızı son derece olumsuz etkilemektedir. Bu anlamda az önce de ifade ettiğim gibi, alternatif piyasalarda zaten fazlasıyla kaynak sıkıntısı çeken ihracatçımız açısından Eximbank kaynaklarına ulaşamamak, telafi edilemeyecek boyutta sorunları giderek artırmaktadır’’ dedi.
Kavcıoğlu: ‘‘Firmalarımızın esnek yapısı Türkiye’yi dış şoklara karşı koruyor’’
Şahap Kavcıoğlu, ‘‘İhracatımız bu yılın ilk altı ayında 120 milyar dolara ulaştı. Bu tarihsel olarak en yüksek seviye. 2020’de ihracat ülke çeşitliği 2006’ya göre iki kat artmıştır. Türkiye ekonomisi, yatırım, istihdam, üretim ve ihracatı artırmayı merkeze alan ve sizlerin odağında bulunduğunuz bir yapısal dönüşüm sürecindedir. Firmalarımız esnek yapısı Türkiye’yi dış şoklara karşı koruyor. Aralık 2021 ve Mayıs 2022 döneminde Türk lirası ticari krediler 628 milyara ulaşırken bunun 154 milyarı ihracat ve yatırımdan kaynaklanmıştır. Reeskont kredisi kullanan firmalara yıllık 250 milyar dolara ulaşan maliyet avantajı sağlanmıştır. Ayrıca Türkiye ekonomisi 2004 yılından bu yana ilk defa ve üst üste iki çeyrek boyunca cari fazla vermiştir’’ dedi.
Kavcıoğlu’nun neredeyse hiç alkış almayan sunumundan sonra söz alan İSO üyeleri kredi faizlerinin yüzde 40’tan fazla olduğu yönündeki eleştirilerini sürdürürken Eximbank kredilerinden yararlanamadıklarını yinelediler.
‘‘Bu kadar şikayeti anlamıyorum’’
Üyelerin tenkitlerinden sonra yeniden söz alan TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, bu kadar şikayeti beklemediğini söyledi.
TCMB Başkanı, ‘‘Bazı sıkıntıları biliyorduk. Ancak İstanbul Sanayi Odası’nda, Türkiye’de kredi rekorunun kırıldığı bir dönemde gelen kredi şikayetlerini konuşmamız gerekiyor. Uzun süredir Eximbank kredileri sıfır faizli. Son üç, dört yılda 70 milyar dolar döviz alınmış. İhracat ağırlıklı kredilerle ithalat ağırlıklı döviz alınmış. Herkes buna gözünü yumuyor. Merkez Bankası rezerv yaptığını düşünüyor Eximbank kredi verdiğini düşünüyor, ihracatçı bundan yaralandığını düşünüyor. Kedi ciğer meselesi. Nerede bu para kim aldı? Onu da söyleyeceğim. Eximbank bütün özel bankalara limit verdi, bu limit 10 milyar dolara çıkarıldı. İhracatçımız Merkez Bankası’nı eleştirmek yerine bu kaynağı bankalardan alacak. Para orda duruyor, alma hakkı sizin. Bir yıl vadeli olarak ihracatçı yüzde 12 ile bir yıl vadeli ihracat kredisi bankalardan ve Eximbank’tan kullanabilir. Kaynak var, vade uzatıldı, faiz düşürüldü bu kadar şikayeti anlamıyorum’’ dedi.
‘‘Ucuz krediyle döviz alanları takip ediyoruz’’
Türkiye’deki en büyük sorunun döviz iştahı olduğunu savunan Prof. Şahap Kavcıoğlu, ucuz krediyle döviz alan firmaların listesini tuttuklarını açıkladı.
Kavcıoğlu, “Herkes döviz alıyor. İhracatçı da ithalatçı da döviz alıyor. Kur korumaya yatırsan yedi puan fazla faizi getirisi olacak. Ama döviz hastalığı var. Herkes döviz alma derdinde kimse dövizi bozmuyor. Liralaşma stratejimiz temeli budur. ‘Dövizi bozun’ diyoruz. Herkes döviz aldı. Biz bu rakamları takip ediyoruz. Sanayi odaları dahil listesi var bende. İstanbul Sanayi Odası, İstanbul Ticaret Odası, Ankara Ticaret Odası, Ankara Sanayi Odası hepsinin listesi var. Hem bu kredilerle döviz alacağız, sonra ucuz kredi alamadığımız zaman şikayet edeceğiz. Ama yüzde 40-50 böyle bir faiz oranı yok. Varsa söyleyin ben takip edeceğim. Kamu bankaları yüzde 18’in altında faizle 500 milyar TL kredi verdi. Alan firma sayısı da çok’’ dedi.
‘‘Hem döviz hem de malda stokçuluk ekonomik modeli suistimal ediyor’’
Kavcıoğlu’nun sorulara verdiği yanıtlar sırasında şirketlerin ‘‘stokçuluk’’ yaptığını söylemesi üzerine İSO Başkanı, şirketlerin küresel tedarik krizine karşı kendilerini korumaya çalıştıklarını söyleyerek ‘‘piyasayı speküle eden’’ bu ithamı reddettiğini dile getirdi.
Ancak TCMB Başkanı iddiasında ısrar etti. Kavcıoğlu, ‘‘Üretim yaparken ihtiyacı olan malı almak zorunda olanlardan bahsetmiyorum. Kullanılan krediyle alınan dövizi yapılan stoku göz ardı edemeyiz. Gıda da yaşanıyor. Sadece üretim anlamında değil. Stokçuluk Türkiye’nin gerçekten yaşadığı bir sorun. Tedarik zinciri anlamında sıkıntı olacak hammaddeyi fazlasıyla alıp deposuna koyana bir sözümüz yok. Üretilmiş mal dahil bir kısmı dövizde bir kısmı malda dursun diye düşünen stokçuluğu konuşmamız lazım. Bu aşikar biz bunu tespit ediyoruz. Piyasaya mal vermeden fiyatı yükselten çok firmalar bizde var. Hem döviz anlamında hem de mal anlamında stokçuluk bizim düşük faizli yeni ekonomik modeli en çok suiistimal eden taraf. Kast ettiğimiz stokçuluk budur’’ diye konuştu.