CARACAS - Merkezi ABD’de bulunan Cato Enstitüsü ve Kanada’daki Fraser Enstitüsü iş birliğiyle hazırlanan 2023 İnsani Özgürlük Endeksi’nde Venezuela, 165 ülke arasında 160. sırada yer alarak Latin Amerika’da insani özgürlüğün en düşük olduğu ülke oldu. Endekste 128. sırada yer alan Türkiye’nin insani özgürlük bakımından Haiti’den geride olması dikkat çekti.
Endekste ülkelerdeki bireysel, ekonomik ve insani özgürlükler; hukukun üstünlüğü, seyahat, din ve inanç, toplanma ve örgütlenme, ifade özgürlüğü, güvenlik ve emniyet, cinsiyet eşitliği ve mülkiyet hakları gibi toplamda 86 başlıkta inceleniyor. Ülkelerdeki durum 0 ile 10 arasında bir puanlama sistemiyle değerlendiriliyor.
Venezuela bir önceki yıl endekste 163. sırada yer almıştı. Bu yıl ekonomik özgürlük puanı 3,01 olan Venezuela bu kategoride dünyanın en kötü ülkesi olmasıyla dikkat çekiyor.
Ekonomik özgürlük kriterlerinde devletin ekonomik faaliyetlerdeki payı, mülkiyet hakkı, ticaret özgürlüğü, sağlıklı bir para biriminin olup olmadığı gibi kriterlere bakılıyor.
“Sorunun kaynağı hukuk devletinin olmaması“
Venezuela’da İnsan Hakları ve Demokrasi için Koalisyon adlı sivil toplum örgütünün direktörü Ana Acosta’ya göre, Venezuela’nın dünya özgürlük endeksinde en kötü ülkeler arasında yer almasının temel nedeni, ülkede hukuk devletinin tahsis edilememiş olması.
Acosta, “Venezuela’da yaşanan insan hakları ve demokrasi ihlallerinin temel nedeni, kuvvetler ayrılığının lağvedilerek tüm kararların iktidar partisi tarafından alınması. Örneğin, ülkedeki insan hakları ihlallerini araştıran bağımsız kurumlar bulunmuyor. Hâkim ve savcılar iktidar tarafından atanıyor ve çoğu savcı talimatla iş görüyor. Bir diğer sorunsa dokunulmazlık. Ülkede güç sahibi birçok kişi insanlık suçu bile işlese yargılanamıyor.” diye konuştu.
Venezuela’da son 24 yılda yalnızca iki devlet başkanının görev yapmış olmasının demokratik işleyişte zaaflara neden olduğunu kaydeden Acosta’ya göre, özellikle güvenlik ve yargı içinde önemli mevkilerdeki çok sayıda yetkili, “yasaların emrettiği şekilde bireylerin hak ve özgürlüklerini korumaya yönelik değil; mevcut iktidarın devamı için gerekeni” yapıyor.
Venezuela’nın uzun yıllar boyunca askeri diktatörlük koşullarında yaşadığına dikkat çeken uzman, askerlerin istihbarat, sosyal kontrol ve baskı konusunda hak ihlallerinde önemli bir payı olduğuna ve ülkedeki petrol, değerli madenler, elektrik sektörü ve gıda dağıtımı gibi işlerin asker kontrolünde olduğunu kaydediyor.
Türkiye Haiti’nin gerisinde
Endeks verilerine göre Latin Amerika’da insani özgürlük değeri en yüksek ülkeler Şili, Kosta Rika ve Uruguay’ken, en düşük ülkelerse Haiti, Nikaragua ve Venezuela oldu.
Türkiye endekste insani özgürlükler açısından 5,63 ve bireysel özgürlüklerde 5,14 puanla 128. sırada yer alıyor.
Türkiye’deki insani özgürlük değerinin ciddi sosyoekonomik ve insan hakları sorunlarının yaşandığı Haiti’den daha düşük olması da dikkat çekiyor.
2023 İnsani Özgürlük Endeksi’ne göre bireyseli ekonomik ve insani özgürlükler bakımından en ileride olan ülkelerse İsviçre, Yeni Zelanda ve Danimarka ilk üçte yer alıyor.
Onu İrlanda, Estonya, İsveç ve İzlanda takip ediyor.
ABD, İngiltere ve Litvanya ise endekste 17. Sırayı paylaşıyor.