Kış ayları yaklaşırken kömür sobasıyla ısınanlar kömür ve odun alışverişine başladı. Ancak bir yılda dört kattan fazla artan kömür fiyatları cep yakıyor. Doğalgaz ve elektriğe ardı ardına gelen zamlar nedeniyle yeniden kömür sobasına dönen vatandaşlar da yüksek fiyatlarla karşı karşıya.
Geçmişte ton hesabıyla kömür alanların artık tek tek torbayla kömür alabildiğini söyleyen kömürcü esnafı, fiyat artışı durmadığı için sattıkları kömürü yerine koyamamaktan da şikayetçi.
Your browser doesn’t support HTML5
“Kömür Fiyatları Bir Yılda Dört Kattan Fazla Arttı”
Devlete bağlı kömür işletmelerinin Nisan ayından bu yana piyasaya kömür satışı yapmadığını söyleyen İzmir Kömür ve Odun Satıcıları Odası Başkanı Mustafa Düzyol, fiyatların artmasını sektörün özelleştirilmesine bağladı.
VOA Türkçe’ye değerlendirmede bulunan Düzyol, “Geçen yıl kömür fiyatları (ton başına) bin 340 TL idi. Şu anda 5 bin 500 lira. Müthiş bir artış var. Nisan ayından itibaren devlet piyasaya kömür vermeyi kesti. Türkiye Kömür İşletmeleri’ne (TKİ) bağlı Ege Linyit İşletmeleri İzmir’e ve bütün bölgeye kömür sevkiyatı yapmıyor. Devlete ait ocakların özelleştirme kapsamına girdiği söyleniyor. Özel ocaklar da kömürün fiyatlarını arttırdılar” dedi.
Bu durumun piyasadaki kaçak kömür satışını arttırdığını da ifade eden Düzyol, “Şu anda piyasanın yüzde 80’i kaçak kömürler, kalitesiz kömürler ve bunlar önümüzdeki günlerde hava kirliliğine sebebiyet verecek” diye konuştu.
“İthal kömürün yanına dahi yanaşılmıyor”
Hem esnafın hem de vatandaşların fiyatı yüzünden ithal kömürün yanına dahi yaklaşamadığını vurgulayan Düzyol, “İthal kömür ekonomik olarak çok daha yüksek fiyatlara mal olduğu için bizim halkımız nasıl tercih etmiyorsa esnafımız da tercih etmiyor. Onun için muallaktayız. Kimse ne yapacağını bilemiyor. (Ton başına) 7 bin-7 bin 500 TL arasında olduğu söyleniyor” dedi. Düzyol, Rusya’nın Avrupa’ya doğal gaz tedarikini kesmesiyle yaşanan enerji krizinin kömüre olan talebi arttıracağını ve ithal kömür fiyatının daha fazla yükseleceğini de sözlerine ekledi.
TKİ tarafından en son açıklanan verilere göre, sanayi, ısınma valiliklere bağlı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları’ndan oluşan piyasaya yıllık olarak 8 milyon 788 bin ton kömür satışı yapılması program dahilindeyken Haziran ayı itibariyle 3 milyon 144 bin ton kömür satışı gerçekleştirilmiş durumda. TKİ’den 2022 yılında Haziran ayına kadar yapılan toplam satışınsa (9 milyon 100 bin ton) yüzde 65’inin (5 milyon 956 bin ton) termik santrallere, yüzde 31’inin (2 milyon 773 bin ton) sanayi ve ısınmaya, yüzde 4’ünün ise (370 bin ton) Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları’na yapıldığı ifade ediliyor.
“Kömüre rağbet arttığı için fiyatı yükseltiyorlar”
Kömürcü esnafı da yüksek fiyatlar yüzünden satış yapamamaktan şikayetçi. İzmir’de kömürle ısınmanın yaygın olduğu semtlerden olan Gültepe’de kömürcülük yapan Kenan Yağcı, “Fiyatlar anormal derecede yükseldi. Vatandaş mecbur kaldığı için alıyor ama artık çok az almaya başladı. Tek tek torbayla alanlar çoğaldı. Eskiden bir ton, iki ton çok rahatlıkla alan vatandaşlarımız şu an onu alamıyor. Geçen yıl bin liraya sattığımız kömür 5-6 bin lira arasında geziyor. Ben bölgemde henüz ithal kömür hiç satmadım. Çünkü fiyatı 8-9 bin liralara çıktığı için ithal kömür satışımız şu an yok” dedi.
Aynı zamanda toptancı bayilerden kömür bulamadıklarını da anlatan Yağcı, bunu stokçuluk yapılmasına bağladı: “Kömüre rağbet arttığı için fiyatı yükseltiyorlar. Şu an paramızla bile kömür alamıyoruz. Az önce kömürcüme para gönderdim kömür almak için. Adam ‘Kömür yok, paranı iade edeceğim’ diye telefon açtı. Özel firmalar bana göre bu kömürü stokluyorlar, satmıyorlar. Çünkü artık enflasyondan dolayı satmadan para kazanılıyor. Yani ben de satmasam daha kardayım. Çünkü sattığım zaman yerine koyamıyorum” dedi.
“Fiyatlar durmuyor, durmayacak da”
Fiyat artışının durmaması yüzünden giderek sermayelerinin eridiğini söyleyen Yağcı, “Biz geçen sene sattığımız hiçbir kömürü yerine aynı paradan koyamadık. Özellikle 2021’in Aralık ayından ve 2022’nin Nisan sonuna kadar hiçbir sattığımız kömürü yerine koyamadık, sermayeden yedik. Fiyatlar durmuyor, durmayacak da” şeklinde konuştu.
Yağcı, kömür üretimi yapan özel firmaların devlet tarafından denetlenmesini isteyerek, “Devlet kömür üretiminden çekildiği için üretimi özel sektöre bıraktı. Bunlar da yeterince denetlenmediği için vatandaşın belini bu şekilde kırıyorlar. Çünkü fiyatların bir yılda dörde katlamasının açıklaması yok. Bu sadece maliyetle alakalı değil. Devlet üretim sahalarını tamamen özele bıraktı. Zaten özele ürettirip kendisi piyasaya satıyordu, bu yıl tamamen üretimden çekildiği için sektör başsız kaldı. Böyle olunca özel firmalar bu boşluğu fiyat olarak çok iyi değerlendiriyorlar. Halbuki kömür üretimi var. Ama talep de aşırı oldu. Geçen sene hava şartları da çok soğuk gitmişti. Bu nedenle aşırı talep patlaması olmuştu. Bu yıl da devlet piyasadan çıkınca bunlar meydanı boş buldu, fiyatları istedikleri gibi yükseltiyorlar. Devlet özel kömür üreticilerinin denetimini arttırmalı. Kömürü yok sattırıyorlar. Yok sattırdıkları için fiyatlar yukarı gidiyor. Çünkü talep var. Bu kömürü, kara kış gelince mecbur satacağız. Ama o zaman fiyatlar daha da yükselmiş olacak” dedi.
“Toptancılar bizim gibi ufak dükkanları pek umursamıyor”
Aynı semtte kömürcülük yapan Emre Aslan da “Şu an işlerimiz sakin. Bir ton kömür en düşük fiyat 5 bin lira oldu. O yüzden insanlar alırken çok zorlanıyor. Geçen sene yazın 800 TL’ye kadar düştüğü zamanlar olmuştu” ifadelerini kullandı.
Aslan, doğal gaza gelen zamlardan dolayı sanayi firmalarının kömüre talebinin artmasıyla kömür üreticilerinin de fiyatları yükselttiğini söyledi: “Böyle olunca yazın toptancıların elinde biriken kömür artık birikmez oldu. Toptancılar da keyfine göre satış yapıyor. Sanayide daha yüklü ve sürekli alım olunca toptancılar bizim gibi ufak dükkanları pek umursamıyor.”
Fiyat artışının mantıksız olduğunu düşünen Aslan, “Geçen seneden itibaren bin liraya sattığımız kömürü bin 200 liradan geri aldık. Fiyat ilerleye ilerleye en son kışın 2 bin 800 liradan bitirdiğimiz kömürü şu an 4 bin küsura geri alıyoruz. Bundan nasıl kar edebiliriz? 2 bin 800 liranın yüzde yüzü kar olsa bile şu an 4 bin liraya yerine koymak için yine sermayemizden harcıyoruz” diye konuştu.
“Devlet ekonomik krizin olduğu bu dönemde özelleştirmeyle iştigal etmemeli”
Elektriğe ve doğalgaza gelen zamların halkı yeniden kömüre yönelttiğinin altını çizen oda başkanı Düzyol ise devletin yeniden piyasaya kömür satışı yaparak fiyat artışını durdurmasını şu sözlerle istedi: “Şu anda geçen yıla göre kömüre talepte iki katı bir artış var. Maddi olarak insanlar sıkıntı içinde olduğu için kömüre yöneliyorlar. Devlet ekonomik krizin olduğu bu dönemde özelleştirmeyle iştigal etmemeli. Özelleştirmeyi bırakmalı, onu önümüzdeki yıllara sarkıtmalı. Dünyada da enerji krizinin böyle bir sıkıntı yarattığı aşamada Türkiye’de bunun yaşanmaması gerekir diye düşünüyoruz.”