İsveç’in NATO üyeliğine TBMM’de ilk yaklaşım nasıl olacak?

TBMM Dışişleri Komisyonu’nda yarınki toplantı gündeminde, Cumhurbaşkanlığı tarafından üç hafta önce TBMM’ye sevk edilmesinin ardından İsveç’in NATO’ya katılım protokolüne onay verilmesine dair kanun teklifi başlığı olacak.

Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, Temmuz ayında Litvanya’nın başkenti Vilnius’taki NATO Liderler Zirvesi’nde İsveç’in kabul edileceğini açıklamasına rağmen, TBMM’nin yaz tatilini gerekçe göstererek 1 Ekim sonrasını işaret etmişti.

TBMM’nin açılış günü 1 Ekim’de ise, İçişleri Bakanlığı’nı hedef alan terör saldırısı yaşanması üzerine, Türkiye’nin İsveç’in NATO üyeliğine onay verilmesini askıya alabileceği görüşü ağırlık kazanmıştı.

O gün bu konuya ilişkin “Takip edeceksiniz” diyen Erdoğan, İsveç’in katılım protokolünü 23 gün sonra TBMM’ye sevk etti. AK Parti ise, “Aralık ayındaki bütçe maratonu dolayısıyla İsveç’in NATO üyeliğiyle ilgili yeni yılda değerlendirme yapılacağı” ve “Erdoğan’ın da süreci hızlandırma yaklaşımı olmadığı” görüşündeydi.

TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanı da olan eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın konuyu 16 Kasım günkü toplantı gündemine alması ise, Erdoğan’ın yeni yıl öncesinde İsveç’in NATO’ya kabul edilmesi için yeşil ışık yakıp yakmadığı sorusunu gündeme getirdi.

Komisyon aşamasında AKP çoğunluğu yeterli

TBMM İç Tüzüğü dolayısıyla işleyiş açısından İsveç’in NATO’ya katılım protokolünün, tali komisyon olarak Milli Savunma Komisyonu’nun gündemine alınması bekleniyordu.

Ancak TBMM Milli Savunma Komisyonu’nun önümüzdeki günlerde belirlenmiş bir toplantısı ve gündemi henüz söz konusu değil. Meclis onay süreci bakımından Dışişleri Komisyonu’nun ana komisyon olarak protokolü gündeme alınmasıyla, Milli Savunma Komisyonu’nda artık görüşülmesine gerek olmadığı öğrenildi.

Komisyon toplantı gününe ve gündemine karar verme yetkisine sahip AK Partili Komisyon Başkanı Hulusi Akar’ın toplantı öngörmediği belirtiliyor. TBMM İç Tüzüğü’nde Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişte yapılan değişiklikle, artık tali komisyonda görüşülmesi zorunluluğu olmadığı hatırlatıldı.

TBMM Dışişleri Komisyonu’nda ise 27 kişilik üye yapısında, AK Parti’nin 14 üyesi bulunması itibariyle aslında tek başına oyçokluğuyla protokol için “kabul” oyu vermesi yeterli oluyor.

İsveç’in NATO üyeliğine TBMM’de ilk yaklaşım nasıl olacak?

Komisyonda, iktidardaki Cumhur İttifakı’ndan AK Parti’nin 14 üyesinin yanısıra MHP’nin 2 üyesi var. Dolayısıyla iktidar cephesi 16 milletvekili oyu ile muhalefet partilerince destek verilmese dahi İsveç’in katılım protokolüne onay sürecini yürütebiliyor.

Dışişleri Komisyonu’nda CHP’nin 6, HEDEP’in 3, İYİ Parti’nin 2 üyesi ve Saadet Partisi’nin 1 üyesi var.

Milli Savunma Komisyonu’nda üye dağılımı da aynı şekilde olduğundan, iktidar cephesi oyçokluğuyla İsveç’in NATO’ya katılım protokolünün ilerletilmesine onay verebilecek yeterliliğe sahip.

Siyasi partilerdeki İsveç konusunda eğilim ne?

Eğer AK Parti iktidarınca Dışişleri ve Milli Savunma komisyonlarında “kabul” kararı alınırsa, İsveç’in NATO’ya katılım protokolü, TBMM Genel Kurulu’nun gündemine gelecek.

TBMM Genel Kurulu’nda 31 Mart’ta yani 27. Yasama Dönemi’nde Finlandiya’nın NATO’ya katılım protokolü oylamasında, AK Parti ve MHP’nin yanısıra CHP ve İYİ Parti de “kabul” oyu vermişti. Böylece Finlandiya, TBMM’de oyçokluğuyla katılımına onay verilmesiyle 4 Nisan’da NATO üyesi olmuştu.

TBMM Genel Kurulu’ndaki oylamada salonda bulunmalarına rağmen HDP’li vekiller, oylamaya katılmayarak, “hayır” veya “çekimser” şeklinde oy kullanmamıştı. Konuya ilişkin HDP Dışişleri Komisyonu Sözcüsü Hişyar Özsoy, “Hiçbir zaman askeri anlaşmaya 'evet' oyu vermiyoruz, her zaman 'hayır' diyoruz. İlk defa askeri bir anlaşmada böyle yapıyoruz. Şimdiye kadar hepsine ret oyu verdik. Ama bu defa Finlandiya'nın güvenlik kaygılarını meşru gördüğümüz için bu oylamaya katılmama kararı aldık, ‘hayır’ da demek istemedik. HDP olarak hiçbir askeri ittifaka evet demeyiz, diyemeyiz, programımızda var” demişti.

Şimdi TBMM Genel Kurulu’nda ise, komisyon aşamasında olduğu gibi AK Parti ve MHP’nin oyçokluğu İsveç’in NATO’ya katılım protokolüne onay verilmesi için yeterli. Ancak MHP’nin ve Devlet Bahçeli’nin İsveç aleyhine sert açıklamaları söz konusuyken AK Parti’nin talebiyle “kabul” yönünde oy verip vermeyeceği merak konusu.

İYİ Parti’nin, AK Parti’nin İsveç’e artık onay verilebileceği yönündeki protokol metnindeki gerekçesini yeterli bulmaması da gündemde. İYİ Parti’nin Finlandiya’nın aksine İsveç’e olumlu yaklaşmayabileceği konuşuluyor.

Hem MHP ve hem de İYİ Parti’nin tutumu, yarınki Dışişleri Komisyonu toplantısında ortaya çıkacak.

Eski HDP çizgisindeki HEDEP’in ise Finlandiya oylamasında sergilediği tutum yerine “İsveç’in Kürtler ile ilgili Türkiye’yle yürüttüğü adeta pazarlıktan rahatsızlık duyulması” gerekçesiyle bu sefer “ret” oyu verebileceği ifade ediliyor. HEDEP’in de yarın komisyonda bu yönde tutumunu açıklayabileceği belirtiliyor.

Saadet Partisi Grubu’nun üyesi vekiller ise İsveç’in durumunu NATO bağlamında da yorumlayarak, “Gazze’de henüz ateşkes sağlanmamış, İsrail’e yönelik Batı’nın tavrı böylesine çelişkiliyken NATO’nun genişlemesine olumlu yaklaşmamız sıkıntılı” ifadesiyle değerlendiriyor. Bu noktada Saadet Partisi de ilk tutumunu yarın komisyonda dile getirecek.

Muhalefet Savunma Bakanı Güler’e de sormaya hazırlanıyor

Yarın sabah TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler’in katılacağı milli savunma bütçesi görüşmesi yapılacak. Muhalefet temsilcileri de yarın Bakan Güler’e, “neden şimdi İsveç’e Türkiye’nin onay vermesi veya vermemesi gerektiği” yönünde sorular sormaya hazırlanıyor.

Ardından saat 13.00’te başlayacak Dışişleri Komisyonu’nda da sadece İsveç’in durumu değil NATO ittifakı kapsamında ABD ve Avrupa’nın Ortadoğu’ya yaklaşımına ilişkin tartışmaların yaşanması bekleniyor.

Loğoğlu: “Türkiye’nin Temmuz’da verdiği söze sahip çıktığı gösterilmeli”

Emekli Büyükelçi ve eski Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Faruk Loğoğlu, Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Temmuz ayındaki NATO Zirvesi’nde Türkiye adına İsveç’e söz verdiğini vurgulayarak, TBMM’deki onay sürecine geçildiğine göre artık bu sözün yerine getirilmesi gerektiğini söyledi.

VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Faruk Loğoğlu, “TBMM’de onaylanmasının doğru olacağını düşünüyorum. Bu bağlamda Cumhuriyet Halk Partisi’nin konuya olumlu yaklaşmasını temenni ediyorum. Aksine bir duyum almış değilim. Fakat esas olan iktidar partisi AKP Grubu’nun bu konuda olumlu oy vereceğini beklemek isterim. Neden? Çünkü bölgemizde hem sağımız hem solumuz ateş çemberi içindeyiz. Bir yandan Hamas - İsrail savaşı var. Öbür tarafta devam eden Rusya - Ukrayna savaşı var. Türkiye’nin güvenliği, her zaman bütün koşullarda, Türkiye’nin dış politikasında daima birinci derecede rol oynamıştır. NATO güvenliğinizi sağlayan en önemli ittifaktır, savunma ittifakıdır. Zaten söz vermiş de bulunuyoruz. Türkiye’nin sözünü tuttuğunu da göstermesi gerekiyor ki dış politikasında güvenilir bir ülke olduğunu ortaya koymalı” diye konuştu.

İsveç’in Türkiye’nin beklentilerini karşılayıp karşılamadığı noktasında farklı yanıtlar verilebileceğini söyleyen Loğoğlu, “Maalesef iktidar dış politika ve dış ilişkileri, bir iç politika aracı olarak gördüğü için yapmaması gerekenleri rahatlıkla yapabildiği bir tabloyla karşı karşıyayız maalesef. Fakat böyle bir yola gittiği takdirde yani TBMM’de İsveç’e onay verilmemesi durumunda bunun NATO ile ve her bir NATO üyesi ülkeyle ilişkilerimize olumsuz yansımaları olacağı muhakkak. Yani böyle bir utanç hissi yaratmanın bir alemi yok. Türkiye koskocaman ve önemli bir ülke diyoruz. Bu, Cumhurbaşkanı’nın ağzından düşmüyor. (Dışişleri Bakanı) Hakan Fidan da bölgemizde güçlü ülkeyiz diyor. O zaman bu güç ile ciddi hareket etmek lazım. İsveç’in NATO’ya üyeliğine yılbaşından önce onay verilmesini bekliyorum” dedi.

Loğoğlu, Türkiye’nin NATO’nun güvenilir bir üyesi olduğunu ortaya koymasıyla birlikte Ortadoğu’daki çatışmada atacağı adımlara güvenilir bir ülke olduğu mesajını vereceğini söyledi.

Protokolde İsveç’in üyeliğine onay verilmesi nasıl gerekçelendirildi?

TBMM gündemindeki İsveç’in NATO’ya katılım protokolünde, Finlandiya’nın üyeliğine Türkiye tarafından onay verildiği ve İskandinav ülkesinin 4 Nisan 2023’te ittifaka katıldığı hatırlatıldı.

Protokolde, “İsveç’in Üçlü Muhtıra’dan kaynaklı taahhütlerini yerine getirme durumu ise Daimi Ortak Mekanizmanın 14 Haziran ve 6 Temmuz 2023 tarihlerindeki dördüncü ve beşinci toplantılarında ele alınmış, keyfiyet son olarak Vilnius'ta düzenlenen NATO Zirvesi’nden önce, 10 Temmuz 2023'te yapılan toplantıda gözden geçirilmiştir” hatırlatması yapıldı.

İsveç’in, Türkiye’nin Avrupa Birliği sürecini de güçlü bir şekilde desteklemeyi taahhüt ettiği de ifade edilen raporda, “Gelinen aşamada, Üçlü Muhtıra’da kayıtlı taahhütler, 10 Temmuz 2023 tarihli ortak açıklamada yer alan unsurlar, İsveç’le ikili ilişkilerimiz, bu ülkenin NATO ile kapsamlı ortaklık ilişkisi ve birlikte çalışabilirliği bakımından eriştiği seviye dikkate alındığında, İsveç’in NATO’ya üyeliğinin Türkiye’ninki dahil Avrupa-Atlantik güvenliğine katkı sağlayacağı kanaatine varılmıştır” denildi.