Fransa'da Türkiye'yi en iyi tanıyan ve analiz edebilen uzmanların başında ülkenin en büyük düşünce kuruluşu Fransız Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü (IRIS) Başkan Yardımcısı, siyaset bilimci ve jeopolitika uzmanı Dider Billion geliyor. Sandıktan Millet ittifakının adayı Kemal Kılıçdaroğlu'nun önde çıkmasını beklediğini belirten Didier Billion, "İkinci tur sürpriz değildi ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın önde bitirmesi açık söyleyeyim burada da sürpriz oldu" diyor ve bundan çıkarılması gereken sonuçları analiz ediyor.
Billion, Türk halkının demokratik kültürüne sık sık vurgu yapan isimlerden ve sandığa rekor seviyede katılım yaşanmasının demokrasi açısından son derece önemli bir nokta olduğunu söylüyor. Ancak aynı zamanda, "sandıktan tümüyle kutuplaşmış bir Türkiye çıktığını" da vurguluyor. Yurt dışındaki Türkler'in neden Cumhurbaşkanı Erdoğan'a daha çok oy verdiği sorusuna ise, "Çünkü Türkiye'deki enflasyondan etkilenmiyorlar" yanıtını veriyor.
VOA Türkçe için, zaman zaman Türkiye, AB, Fransa ilişkilerini analiz eden Didier Billion ile, sandıktan çıkan ilk sonuçları sıcağı sıcağına değerlendirdik.
VOA Türkçe: Kesin olmayan ilk sonuçları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Didier Billion: Sonuçlar önemli bir sürpriz içeriyor. Açık söylemek gerekirse, ben de ikinci turu bekliyordum ama Kılıçdaroğlu'nun ilk turda Erdoğan'dan daha yüksek oy alacağını düşünüyordum. Ancak bu olmadı, bu bir sürpriz. Ve bu durum iki şeyi açıklıyor: Erdoğan hala güçlü ve ciddi bir sosyal ve seçim tabanının desteğine sahip. İkincisi, son aylarda sıkça dile getirdiğimiz gibi, Türk toplumu aşırı derecede, hatta tümüyle kutuplaştı. Bu Erdoğan'ın istediği bir durumdu. Ve sonuçlarda bunu net olarak görebiliyoruz. İki kamp arasında yüksek bir fark yok ama kesinlikle iki blok ortaya çıktı.
VOA Türkçe: Katılım yüzde 89'lara ulaştı. Avrupa için bu neredeyse olanaksız bir rakam. Bu yüksek rakamlar ne ifade eder?
Didier Billion: Katılım inanılmaz yüksek. Gerçek bir halk hareketi oldu. Bazı yolsuzluk iddiaları var, belki de bazı yerlerde oldu da. Ama son derece sınırlı bir ihtimal sanırım. Çünkü kimseden sonuçlara şimdilik bir itiraz gelmedi. Yani, bu rakamlar itiraz edilemeyecek kadar sağlam rakamlar görünüyor.
Didier Billion
VOA Türkçe: Peki sonuçlara bakarak, bu noktaya gelinmesinin nedenlerini nasıl analiz edersiniz? Neden bu sonuçlara ulaşıldı?
Didier Billion: Derinlerdeki nedenlerine bakacak olursak, öncelikle, seçmenin önemli bir kısmı, değişimden korkarak, mevcut iktidara oy verdi. Çünkü Türkiye'de istikrar istediler. Bu belki gerçek değil ama Erdoğan buna oynadı ve seçmende karşılık gördü. Halkın yüzde 49'u, ekonomik, politik, uluslararası alandaki zorlukları Erdoğan ile aşabileceğine inandı.
İkincisi AKP'nin zayıfladığını düşünenler yanıldı. AKP hala şüphesiz bir "seçim makinesi" olduğunu gösterdi. Devletin olanaklarını da kullanarak, tüm gücüyle yüklendi.
Üçüncü nedense, 5 milyon yeni genç seçmen. Herkes gençlerin çoğunlukla Kılıçdaroğlu için oy kullanacağını düşündü. Bu sonuçlarda, ilerleyen saatlerde daha net ortaya çıkacaktır ama gençlerin özel bir kampa tutunmadığı, oyların bölündüğünü gördük. Burada bir perspektif konusunda ısrar ediyorum. Gençlik sadece öğrenciler ya da İstanbul'un güzel mahallelerinde oturan gençler değil. Anadolu'nun küçük kentlerindeki, köylerindeki, çalışan işçi gençler de var. Görece azınlıkta da olsa gençler Erdoğan için de oy kullandılar.
VOA Türkçe: Kürtler Kılıçdaroğlu'nu destekledi. Ama görünen o ki o da yeterli olmadı?
Didier Billion: Her zaman yazıp söylediğim gibi Kürt sorunu Türkiye'nin en önemli sorunu. Kürtler, Kılıçdaroğlu'nu destekleyip aday göstermeyerek iyi bir taktik izledi. Ama, Erdoğan da bunun karşılığında, "Kılıçdaroğlu'nu destekleyenler, teröristleri destekler" taktiğini izledi. Bu sözlerin PKK'dan ve Türkiye'nin bölünmesinden korkan, geleneksel olarak Erdoğan'ın seçmeni olmayan bir grup seçmen üzerinde etkili olduğu görülüyor.
VOA Türkçe: Peki Fransa'dan, Avrupa'dan baktığınızda, nasıl okursunuz bütün bu nedenleri?
Didier Billion: Bütün bunlardan çıkarılacak ders, biz Avrupalılar batılılar, Türkiye'den; kendi sosyolojik ve politik gerçeklerinin ötesinde, kendi arzularımız, beklentilerimiz doğrultusunda sonuçlar bekliyoruz. Ancak durum böyle değil. İşler öyle yürümüyor. Bu anlamda bizler için de iyi bir ders. Mesela, Fransa'da kimse Donald Trump'ın seçilmesini beklemiyordu, çünkü istemiyordu. Ama seçildi. Ülkelerin kendi gerçeklerini, kendi konum ve koşullarıyla doğru analiz etmek gerekiyor.
Yurt dışındaki Türkler neden Erdoğan'a daha çok oy veriyor?
VOA Türkçe: Yurt dışı oylarında, neden AKP'ye daha yüksek destek var sizce? Fransa'daki Türkler'in tercihleri nasıl?
Didier Billion: İlk belirlemelere göre, bir önceki seçimlerle aynı eğilim ortaya çıktı. Erdoğan, sanırım yüzde 63 civarında oy almıştı 2018'de. Türkler, ülkelerinde neler olduğunu çok iyi izliyorlar ve biliyorlar. Ama mesela enflasyon altında Türkiye’dekilerle aynı şekilde ezilmiyorlar. Ayrıca, sadece bu seçimler için değil, uzun süredir Erdoğan yurt dışında yaşayan Türkler üzerine çok fazla yatırım yaptı. Camiler ağı, örgütler, iktidar gücünü kullandı. Buna karşılık muhalefet partileri o kadar iyi örgütlü değil.
Bir başka noktası da Fransa'da yaşayan Türkler'in sosyolojik kompozisyonu. İkinci üçüncü nesillerden söz etmiyorum, ama uzun süredir burada olan birinci nesil ve sanırım bu faktör çok önemli buradaki Türkler açısından. Yani, tutucu bilinen kentlerden gelen, Ankara, İstanbul, İzmir'den geçmeden, Anadolu'dan doğrudan buraya gelen, son derece tutucu değerlerini koruyan, Erdoğan'a oy veren bir kitle bu.
Bir başka faktör de buradaki Kürtler. Kürt kadınlarının öldürülmesinden sonra yaşanan gerilimler, son saldırıda ölen Kürt kökenli vatandaşlar, sandıklarda çıkan kavgalar, biliyoruz ki PKK Fransa'da çok aktif. Bütün bunlar Türkler'i daha çok Erdoğan'a oy vermeye itmiş olabilir. Sanırım bu durum diğer ülkelerde de aynı, Almanya'da, Belçika'da, Hollanda'da aynı durum söz konusu. Bunlar Türk politikasının zor gerçekleri.
VOA Türkçe: İkinci tur için beklentileriniz neler?
Didier Billion: Durum Kılıçdaroğlu için iç açıcı görünmüyor. Dinamizm, Erdoğan'dan yana görünüyor. Özellikle parlamentoda salt çoğunluğu almaları çok önemli bir sonuç. Bu da Erdoğan'ın ikinci turda oylarını artırır. Yine istikrar isteyen seçmen Erdoğan'a yönelebilir. Üçüncü aday Sinan Oğan seçmenlerinin, ideolojik yakınlık nedeniyle, Erdoğan'a kayabileceğini düşünebiliriz. Karşısında Kılıçdaroğlu'nun yüzde 5 gibi bir oya ihtiyacı olduğunu da düşünürseniz, dinamik Erdoğan'dan yana.