Her yıl 30 Haziran'ın Emekliler Günü olarak kutlandığı Türkiye'de Sosyal Sigortalar Kurumu’nun 2021 Mart ayı verilerine göre yaklaşık 13 milyon 400 bin kişi emekli ya da hak sahibi var. Emeklilerin en büyük sorunu, geçim sıkıntısı.
21 sene hemşire olarak çalıştıktan sonra 1993’te emekli olan Emine Öz’ün “Tatile hiçbir zaman gitmedim. Gidemedim yani” şeklindeki sözleri aslında birçok emekli için de geçerli. Kızıyla beraber yaşayan Öz, VOA Türkçe’ye banka kredisiyle aldığı evde oturduğunu söyledi. Kredi ödemesi düştükten sonra eline ayda bin lira geçtiğini belirten emekli hemşire, “Ayda bir kilo et ya alabiliyorum ya alamıyorum. Yani geçim zorlaştı. Oldukça zor” diye konuştu.
21 yıl tütün fabrikasında çalıştıktan sonra 1992’de emekli olan Sadife Tutal da emekli maaşı olarak eline yaklaşık 2 bin lira geçtiğini söyledi. 11 yıl önce eşini kaybeden Tutal, Uşak’ta üniversite okuyan torununa para yetiştiremediğini de sözlerine ekledi: “Yetmiyor ama ne yapacaksın. Yetirmeye uğraşıyoruz. Emekli olunca ev aldım. Kira olsaydı berbat olurdu, geçinemezdik. Emeklilerin hepsi şikayetçi, az para alıyoruz diye.” Tutal, Kurban Bayramı nedeniyle verilecek bin 100 lira emekli ikramiyesi için de “Kurban kesebilirsek azıcık oraya faydası olacak” ifadesini kullandı.
Your browser doesn’t support HTML5
“Emeklilerin Yüzde 70’i Asgari Ücretin Altında Maaş Alıyor”
Askeriyeden emekli olan iki çocuk ve dört torun sahibi Ferami Karatekin ise ortalama emeklilere kıyasla daha şanslı. Eline ayda yaklaşık 4 bin lira emekli maaşı geçiyor. Ancak Karatekin de pahalılıktan şikayetçi: “4 bin liraya geçinilir mi, geçinilir. İyi para mı, iyi para. Ama geçinilmiyor maalesef. Piyasalar yangın yeri. 4 bin lira kurtarmıyor. Benim maaşım yerinde kalsın. Ama piyasaya zam gelmesin. Kaşıkla verip kepçeyle alıyorlar.”
Yaklaşık 13 milyon 400 bin emekli ve hak sahibi var
Mustafa Kemal Atatürk’ün emekli olduğu tarih olan 30 Haziran (1927) Türkiye’de her yıl Emekliler Günü olarak kutlanıyor. Sosyal Sigortalar Kurumu’nun (SSK) 2021 Mart ayı verilerine göre, Türkiye’de yaklaşık 13 milyon 400 bin kişi emekli ya da hak sahibi. Bunların yaklaşık 8 milyon 350 bini 4A, yani eski ifadesiyle Sosyal Sigortalar emeklisi. Yaklaşık 2 milyon 690 bin kişi 4B, yani Bağ-Kur’dan emekli olmuş. Yaklaşık 2 milyon 345 bin kişi de 4C, yani Emekli Sandığı emeklisi.
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) üyesi Emekliler Sendikası’nın (Emekli-Sen) VOA Türkçe’ye verdiği bilgilere göre, Sosyal Sigortalar (4A) emeklilerinin ortalama maaşı 2 bin 206 lira. Bağ-Kur (4C) emeklileri ise ortalama olarak bin 684 lira emekli maaşı alıyor. Emekli Sandığı’ndan (4C) emekli olanların eline ise ayda ortalama 2 bin 735 lira geçiyor.
“8 milyon emekli yoksulluk sınırının altında yaşıyor”
Yetkililer en düşük emekli maaşının bin 500 lira olduğunu söylüyor. Ancak VOA Türkçe’nin sorularını cevaplayan DİSK Emekli-Sen Merkez Yürütme Kurulu Üyesi Ercan Çınarlı, yaklaşık 1 milyon 500 bin emeklinin bin 200 lira ila bin 420 lira emekli maaşı aldığını söyledi. Çınarlı’nın verdiği bilgilere göre, asgari ücretin 2 bin 825 lira olduğu Türkiye’de, emeklilerin yüzde 70’i asgari ücretin altında maaş alıyor: “14 milyon emeklinin 8 milyonu yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Yani asgari ücretin altında yaşıyorlar. Bunların yaklaşık 1,5 milyonu açlık sınırının altında yaşıyor. Bu tabloya baktığımız zaman emekliler Türkiye’de perişan.”
Emeklilerin refah düzeyini arttıracak bir ücrete ihtiyaç duyduğunu söyleyen Çınarlı, “Avrupa’daki emekliler ‘bu yıl hani ülkeye gideyim’ diye düşünürken Türkiye’deki emekliler ‘torunumu nasıl evlendireceğim, doğalgazı nasıl ödeyeceğim, su, elektriği nasıl ödeyeceğim’ diye düşünüyor” dedi.
“Emekli maaşları toplu sözleşmeyle belirlensin”
Geçmişte emekli olan kişilerin çalışırken aldıkları maaşın yüzde 70’ini emekli maaşı olarak aldıklarını söyleyen Çınarlı, bu oranın süreç içinde azaltılarak yüzde 30'a kadar düşürüldüğünü de sözlerine ekledi.
Çınarlı, birçok Avrupa ülkesinde emekli maaşlarının emekli sendikalarıyla yapılan toplu sözleşmeler sonucunda belirlendiğini belirterek, Türkiye’de de emeklilere toplu sözleşme hakkı verilmesi gerektiğini vurguladı: “Avrupa ülkelerinde emekli sendikaları var. Her iki yılda bir toplu sözleşmeye oturuyorlar. O ülkedeki mevcut duruma göre emeklilerin talebini hayata geçiriyorlar. Toplu sözleşme sonucu aldıkları kazanımlarla o ülkedeki insanlar, insanca yaşayabiliyor. Ama Türkiye’de yönetenler, sendikanın toplu sözleşmeye oturma hakkını vermiyor.”
“Emekli ücretleri asgari ücretin altında olmamalı”
DİSK Emekli-Sen yöneticisi, emeklilerin, 30-40 yıl çalışarak ülkeye katma değer ürettiğini vurgulayarak, “Emekli ücretleri, asgari ücretin altında olmamalı” dedi.
Yıllarca çalışanlardan kesilen sosyal sigorta primlerinin iktidarlar tarafından başka alanlarda kullanıldığını söyleyen Çınarlı, Türkiye’nin kaynaklarının emeklilere en az asgari ücret vermeye yeterli olduğunu savundu.
Sağlık hizmetlerinden yararlanan emeklilerden katkı payı alınmaması gerektiğini vurgulayan Çınarlı, yılda iki kez dini bayramlarda verilen bin 100 liralık emekli ikramiyelerinin de yetersiz olduğunu ifade etti: “Biz DİSK Emekli-Sen olarak diyoruz ki emekliler yılda dört kez ikramiye almalı. Bu ikramiyelerin miktarı da asgari ücretin altında olmamalı. İntibak yasasıyla ilgili gereken hemen yapılmalı. Emeklilikte yaşa takılan hiç de küçümsenmeyecek beş milyon emeklimiz var. Onlara emeklilik hakkı verilmeli.”