Fas’ta, Cuma'yı Cumartesi'ye bağlayan gece meydana gelen güçlü depremin ardından depremzedeleri kurtarmak için zamanla yarış devam ederken, yardım çalışmalarını organize eden Kral 6. Muhammed’in yalnızca 4 ülkenin yardım talebini kabul etmesi, dünyada en çok Faslı'nın yaşadığı Fransa’nın yardımını kabul etmemesi, diplomatik tartışma yarattı.
Bir ülkede yaşanan geniş çaplı bir felaket ve ardından izlenen uluslararası yardım politikaları, "deprem diplomasisi" adı verilen jeo-politik tartışmayı da berberinde getiriyor.
Fas’ta yaşanan son depremde, "Kim ne kadar yardım etti, önce yardıma kim koştu, kavgalı komşular birbirine yardım etti mi ?" gibi detayları içeren deprem diplomasisi tartışmaları, Fransa-Fas arasındaki diplomatik gerilimi yeniden su yüzüne çıkardı.
İki ülke arasında; Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un geçen yıl Rabat’a yapmayı planladığı ziyareti defalarca ertelemesi ve Rabat’ın Paris’e Ocak ayından bu yana büyükelçi atamaması ile derinleşen krize, Fransa’nın yardımının kabul edilmemesiyle, bir yenisini ekledi.
Fransa, Fas'ın ezeli rakibi ve Paris'in eski kolonilerinden biri olan Cezayir ile ilişkilerini geliştirmeye çalışırken, Rabat'la sert bir diplomatik gerilim yaşıyor. Paris ve Rabat; son yıllarda özellikle Fas'ın büyük önem verdiği Batı Sahra meselesi nedeniyle zor bir ilişki sürdürüyor.
Cezayir, Batı Sahra'nın bağımsızlığı için onlarca yıldır mücadele eden bir grup olan Polisario Cephesi'ni desteklerken, Fransa bu konuda Cezayir’i destekleyen yönde bir politika izlediği için Fas’ın öfkesini çekiyor.
Üstelik geçtiğimiz yıl, Fas vatandaşlarına vize sınırlaması getirmesi de iki ülke arasındaki ipleri gerdi. Bu gerginliğe, deprem sırasında Fransa’da tatilde bulunan Fas Kralı 6. Muhammed’in ülkeye döndükten sonra, yardım çalışmalarını organize etmek için düzenlediği zirvenin ardından, yalnızca 4 ülkenin yardım kuruluşlarının girmesine izin vereceğini açıklaması da gerilimi artırdı.
Telefon dinleme skandalı
Fransa ile Fas arasında diplomatik krizlerin yanı sıra, Rabat ve Paris, ‘Pegasus dinleme skandalının’ ortaya çıkmasıyla, 2 yılı aşkın bir süredir çatışmalı bir ilişki içinde. Fas yönetiminin, İsrailli bir şirket olan Pegasus aracılığıyla Emmanuel Macron'un kişisel telefonunu dinlediğinin anlaşılması da, vize sınırlaması ya da Batı Sahara gibi politik krizlere eklendi.
İlgili Haberler Fas’ta depremin ardından zamana karşı yarış: Bazı köylere ulaşılamıyor
Fransa değil, İspanya ve İngiltere
Fas yönetimi, 30 kadar ülke sırada beklerken, yardımların koordineli olması ve trafik sıkışıklığının yaşanmaması için şimdilik yalnızca 4 ülkenin yardım teklifini kabul etti.
Fransa’da büyük polemiğe yol açan bu açıklama üzerine, BFM TV’ye konuk olan Fransa Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, Fransa’nın yardımının henüz kabul edilmediğini doğrulayarak, "Son 60 yılın en ağır depremini yaşayan Fas’a yardım etmek için ilk dakikadan itibaren hazırız. Ancak, egemen bir ülke olan Fas’ın Fransız yardımı isteyip istememe kararı kendisine ait" dedi.
Kral'dan konuşma yerine yazılı açıklama
Kral 6. Muhammed, deprem sırasında Eylül ayının başından beri özel bir konaklama için geldiği Fransa'da bulunuyordu. Picardy bölgesinde bir şatosu ve başkentte dev bir villası olan Kral, Cuma gecesi gerçekleşen depremin ardından Cumartesi akşam Rabat’a uçtu.
Ancak uluslararası toplumun Kral’dan önce açıklama yapması, Kral’ın sessizliği Fas’ı ve uluslararası toplumu şaşırttı. İlk başsağlığı mesajları Rusya lideri Vladimir Putin, ABD Başkanı Joe Biden, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’den gelirken, Kral sessizliğini bozmadı.
Fas’ın derin kriz yaşadığı Cezayir, Fas’ı kardeş ülke ilan etti ve insani yardım için uzun süredir kapalı tutulan hava sahasını yeniden açtığını duyurdu. Cezayir’e karşı Rabat yönetimiyle yakınlaşan İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, "bölgeye bir yardım ekibi gönderme hazırlıkları da dahil olmak üzere, tüm hükümet organlarına ve güçlerine Fas halkına gerekli her türlü yardımın sağlanması talimatını verdiğini" açıkladı.
Rabat'a döndükten sonra, 20 yaşındaki oğlu Prens Hasan ile birlikte bir kriz toplantısı düzenleyen Kral 6. Muhammed, kendisinden beklenen konuşmayı yapmak yerine yazılı açıklama yapmayı seçti. Kraliyet yönetimi, kaynakların ve arama kurtarma ekiplerinin güçlendirilmesi, mağdurların yararına gıda kitleri, çadır ve battaniyelerin dağıtılması gibi sahada somut önlemler alındığını duyurdu.
Fransa’dan 5 milyon Euro yardım
Fransa'nın istendiği takdirde yardıma hazır olduğunu vurgulayan Dışişleri Bakanı Colonna, "Şimdi asıl yapılması gereken enkaz altında kalan insanları kurtarmak. Orada insanlar yardım beklerken böyle bir tartışma yürütmek son derece yanlış. Biz Fas'a yardım etmeye hazırız" dedi.
Fransız Dışişleri Bakanı, hükümet nezdinde yardım talepleri kabul görmese de, Fas'ta faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarına verilmek üzere 5 milyon Euro yardım ayırdıklarını duyurdu. İçişleri Bakanı Gerald Darmanin da, kamu televizyonu France 2'ye yaptığı açıklamada, "Fas hükümetinin kendi başına bu yardımı organize etme kapasitesini tüm dünyaya göstermek istediğini, bu nedenle yardım taleplerini kabul etmekte yavaş davrandığını" belirterek, "Kardeş ülke Fas, kendi sorunların üstesinden gelme kapasitesine sahiptir" dedi.
Fas İçişleri Bakanlığı'ndan dün yapılan açıklamada, ülkeyi vuran en güçlü depremde can kaybının en az 2 bin 122, yaralı sayısının da 2 bin 421 olduğu duyuruldu.
Deprem diplomasisi
Türkiye’de, Şubat ayında yaşanan sarsıcı depremin ardından hükümet tüm yardım çağrılarına kapılarını açmış, diplomatik gerginliklerin yaşandığı Yunanistan, 6 Şubat depreminde zarar gören bölgelere yardıma koşan ilk ülkelerden biri olmuştu. İki komşu arasındaki rekabete rağmen doğal afetler karşısında karşılıklı yardımlaşma geleneği sürdü. Diplomatik olarak yakınlaşılan Ermenistan da Türkiye’ye yardım göndermişti.
Aynı yardımlaşma 2004 yılında tsunami altında kalan Endonezya’da, ayrılıkçı Aceh bölgesinde, hükümet güçleri ile ayrılıkçı Özgür Aceh Gerillaları arasında, 13 bin kişinin hayatına mal olan uzun çatışmalara son verilmiş Aceh felaket boyunca ateşkes ilan etmişti. İnsani yardımların geçebilmesi için de yardımcı bir rol üstlenmişti.
Fransa’nın eski kolonisi Fas ile, zaten uzun süredir gergin olan ilişki düzelecek mi, önümüzdeki günlerde kraliyet yönetiminin alacağı kararlara bağlı olacak.
AB'den 1 milyon Euro insani yardım desteği
Öte yandan Avrupa Birliği (AB), "AB, Fas halkının yanındadır" mesajını paylaştı.
Avrupa Komisyonu tarafından yapılan açıklamada, birliğin Fas'a 1 milyon Euro tutarında insani yardım finansmanı sağladığı belirtildi.
Açıklamada, AB'nin Acil Durum Müdahale Koordinasyon Merkezi'nin ülkedeki durumu yakından izlediği ve yetkililerle temas halinde olduğu kaydedildi.
Komisyon'un, Fas'ın gerekli görmesi halinde müdahale ekiplerinin olası bir seferberliği konusunda AB üyesi ülkelerle temas halinde olduğu da ifade edildi.
Ayrıca acil durum haritalama hizmetleri sağlamak üzere Avrupa Birliği'nin Kopernik (Copernicus) uydu sisteminin de 9 Eylül'den itibaren devreye sokulduğu belirtildi.
