Biden yönetimi, Kuzey Kutbu'nun stratejik öneminin artması ve Çin'in bölgede kritik bir güç olarak iddialarda bulunması üzerine, Kuzey Kutup Bölgesi için bir büyükelçi atamayı planlıyor.
Amerikalı haber kuruluşu Politico'ya göre Kuzey Kutbu Özel Elçiliği görevine kimin atanacağı ya da atamanın ne zaman yapılacağı belli değil. Bu görev için aday gösterilen kişinin Senato onayı alması gerekecek.
Küresel ısınmanın Kuzey Kutbu'ndaki mineral rezervlerine ve enerji kaynaklarına erişimi mümkün hale getirmesi ve yeni deniz yollarının açılması olasılığı, bölgenin jeostratejik önemini arttırıyor.
Rusya, Kuzey Kutbu'ndaki askeri varlığının kapsamını genişletirken Çin, "Kuzey Kutbu'na yakın ülke" olduğu iddiasını ortaya attı. 2018 yılına ait bir raporda Çin, Kuşak ve Yol Girişimi'nin bir parçası olarak "Kuzey Kutbu İpek Yolu" oluşturulması niyetini ifade etmişti.
Rapor, "Kuzey Kutbu'na yakın ülke" statüsünün Çin'e, Kuzey Kutbu'na kıyısı olan ülkelerle aynı hakları sağladığı iddiasında bulunuyor.
Bu haklar, "Kuzey Kutbu civarındaki açık denizlerde bilimsel araştırma yapma, seyir, uçuş, balıkçılık, denizaltı kabloları ve boru hatları döşeme, doğal kaynakları keşfetme ve kullanma" olarak sıralanıyor.
Çin'in en kuzey noktası, Kuzey Kutup Dairesi’nin güneyine yaklaşık 1500 kilometre uzaklıkta. Bu nedenle Çin'in Kuzey Kutbu'nda kendisine ait toprakları yok.
Kuzey Kutup Dairesi içinde sekiz ülkenin toprakları bulunuyor. Bunlar Kanada, Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç, İsveç, Rusya ve Alaska eyaletinin kuzey kesimleriyle ABD.
Alaska eyaletinin Cumhuriyetçi Partili Senatörü Lisa Murkowski, uzun yıllardır Amerika'nın Kuzey Kutbu için özel bir temsilci ataması çağrısı yapıyordu.
Senatör Murkowski, 4 Ağustos'ta basın kuruluşu Hill için kaleme aldığı yazısında, "Kuzey Kutbu'na yönelik yaklaşımımız, küresel düzeni şekillendirecek. Amerika'nın diplomatik bir boşluğa izin verme lüksü yok" ifadelerini kullanmıştı.
Kuzey Kutbu'nun jeopolitik öneminin altını çizen Senatör Murkowski, "Kuzey Kutbu'ndaki geniş mineral rezervleri, hızla artan küresel talebi karşılayabilir. Denizcilik rotaları, küresel deniz taşımacılığı sürelerini büyük ölçüde kısaltabilir ve maliyeti düşürebilir" demişti.
Kuzey Kutbu özel temsilciliği çağrısı yaptığı yazısında Murkowski, "Amerika, Kuzey Kutbu temsilcisi ya da daha üst düzey bir yetkilisi olmayan tek bölge ülkesi. Çin, Japonya, Singapur ve Güney Kore gibi Kuzey Kutbu'nda toprağı olmayan ülkelerin bile bölge temsilcileri var" vurgusu yapmıştı.
Yeni oluşturulacak Kuzey Kutbu Özel Elçiliği pozisyonu, 1 Ocak 2020'de oluşturulan ve şu anda Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Derek Chollet tarafından geçici olarak yürütülen Amerika Kuzey Kutup Koordinatörlüğü'nün yerini alacak. Politico'ya konuşan Chollet, Biden yönetiminin "bunu stratejik bir fırsat olarak gördüğünü" söyledi.
Senatör Murkowski, Amerika'nın ilk Kuzey Kutbu temsilcisinin "bölge hakkında derin bilgiye ve Kuzey Kutbu politikası hakkında bütünsel anlayışa sahip olan" bir Alaskalı olması gerektiği tavsiyesinde de bulunmuştu.
NATO’dan uyarı
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Rusya'nın Kuzey Kutbu'ndaki askeri varlığını pekiştirmesi konusunda uyarı yapmıştı.
Stoltenberg geçen hafta Kanada'nın Kuzey Kutup bölgesine ilk kez gerçekleştirdiği ziyaret sonrasında da, Çin'in bölgede giderek artan varlığına ilişkin kaygılarını dile getirmişti.
İlgili Haberler Tayvan Çin’in İnsansız Hava Aracına Uyarı Ateşi AçtıÇin'in dünyanın en büyük buz kırıcısını inşa etme planı içinde olduğunu ve Kuzey Kutbu'nda enerji, altyapı ve araştırma projeleri için on milyarlarca dolarlık yatırım yaptığını kaydeden Stoltenberg, "Bizim buna vereceğimiz yanıt, bölgede güçlü ve öngörülebilir bir müttefik varlığı şeklinde. Şimdiden yeni bir NATO komutası oluşturduk" demişti.
Rusya ve Çin'in stratejik Kuzey Kutbu ortaklığı oluşturmasına da dikkat çeken NATO Genel Sekreteri, "Pekin ve Moskova Kuzey Kutbu'nda pratik işbirliğini yoğunlaştırma taahhüdünde de bulundu. Bu durum, bizim değerlerimize ve çıkarlarımıza ters düşen ve giderek derinleşen bir stratejik ortaklığın bir parçasıdır" diye konuşmuştu.
Bölge ülkeleri Çin tehdidine karşı temkinli
Çin, 2013 yılından beri üyeleri Kanada, Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç, Rusya, İsveç ile ABD’den oluşan ve bölgesel bir kuruluş olan Kuzey Kutbu Konseyi'nin resmi gözlemcisi.
Pekin hükümeti, 2018 yılına ait raporda Çin'in Kuzey Kutup Dairesi’ne jeopolitik olarak yakın olduğunu ve "Kuzey Kutbu'yla ilgili meselelerde önemli bir oyuncu" olduğunu kaydediyor.
Raporda Kuzey Kutbu, "insanlık için ortak bir geleceği olan bir toplum" olarak tanımlanıyor.
Amerika, uzun yıllardır Çin'in Kuzey Kutbu'na ilişkin planları hakkında şüphelerini ifade ediyordu. 2019 yılı Mayıs ayında dönemin Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Finlandiya'ya yaptığı ziyaret sırasında, "Kuzey Kutbu bölgesinde olan ülkelerle olmayan ülkeler vardır. Üçüncü bir kategori mevcut değildir. Bunun tersini iddia etmek Çin'e hiçbir kazanım getirmez" demişti.
Kuzey Kutbu'nda toprağı olan başka ülkeler de Çin'in bölgeyle giderek daha fazla ilgilenmesine şüpheyle yaklaşıyor.
Your browser doesn’t support HTML5
ABD Senatosu’ndan İsveç ve Finlandiya’nın NATO Üyeliğine Onay
İsveç Savunma Araştırmaları Dairesi'nin Haziran ayında yayınladığı ‘Çin'in Kuzey Kutbu Bölgesindeki Ekonomik Etkisi’ başlıklı araştırma, "Çin yatırımlarını kollarını açarak memnunlukla karşılayan Kuzey ülkeleri şimdi Çin'in giderek artan nüfuzunun yarattığı risklere karşı temkinli" ifadelerine yer veriyor.
Araştırma ayrıca Çin'in Kuzey Kutbu'nda yatırım yapma çabalarına rağmen tamamlanan anlaşma sayısının az olduğuna dikkat çekiyor.
İsveç Savunma Araştırmaları Dairesi'nden kıdemli araştırmacı ve raporun yazarlarından Oscar Almen, Çin'in bazı yatırım girişimlerinin evsahibi ülkelerin güvenlik kaygıları nedeniyle iptal edildiğini kaydetti.
VOA Çince Yayın Bölümü'ne konuşan Almen, "Grönland örneğinde, bu yatırımların birçoğu müdahaleler nedeniyle açıkça reddedildi. İskandinav bölgesinde ve Kuzey Amerika'da Çinliler’in niyetlerine karşı giderek artan bir bıkkınlık var" dedi.
Rapor 2016 yılında Çin madencilik firması General Nice Group'un Grönland'da terkedilmiş bir donanma üssünü satın alma girişiminde bulunduğunda Danimarka hükümetinin duruma müdahale ettiği ayrıntısına da yer veriyor.
Reuters haber ajansı, müdahale kararıyla ilgili kaynaklara dayandırdığı haberinde, Danimarkalı siyasetçilerin ülkelerinin ABD ile ilişkilerini tehlikeye atmak istemediklerini bildirmişti.
Danimarka hükümetinin 1951 yılında Washington ile vardığı anlaşma, Kuzey Kutbu ve Kuzey Amerika'nın savunmasını güçlendirmek için ABD’ye Grönland'da askeri haklar sağlıyor.
Çin'in başarısızlıkla sonuçlanan bir başka yatırım girişimi de Çin Kuzey Kutbu ve Antarktika Dairesi'nin 2018 yılında Lapland'de Finlandiya'ya ait Kemijarvi Havaalanı'nı satın almaya çalışmasıydı.
Finlandiya Savunma Bakanlığı, havaalanının stratejik bir askeri bölgeye yakın olması nedeniyle Pekin'in bu hamlesini engellemişti.
İsveç Savunma Araştırmaları Dairesi raporu, Çin'in iç siyasette baskıyı, dış siyasette de iddialı tutumunu mevcut seviyede sürdürmeye devam etmesi durumunda, Kuzey ülkelerinin güvenini kazanmasının zor olacağını kaydetti.