Kiev'in savaş suçları soruşturmalarına katkıda bulunan İngiliz uluslararası ceza avukatı Wayne Jordash, bazı Rus komutanlarının Ukrayna'daki Rus askerlerinin cinsel şiddet eylemlerinden haberdar olduklarına ve "bazı durumlarda cinsel şiddet uygulanmasını teşvik ettiklerine, hatta bu yönde talimat verdiklerine" ilişkin kanıt olduğunu söyledi.
İngiliz avukat Jordash, Reuters haber ajansına, soruşturmaların en ileri aşamaya geldiği kuzeyde başkent Kiev civarında bazı yerlerde uygulanan cinsel şiddetin Rus silahlı kuvvetlerinin örgütlü eylemlerini içerdiğini, bunun, "daha sistematik seviyede bir planlamaya" işaret ettiğini söyledi. Jordash, inceleme altında olan kişilerin kimliklerine ilişkin bilgi vermedi.
Rusya'nın Ukrayna'da yürüttüğü savaş dokuzuncu ayına girerken komutanların cinsel şiddet eylemlerinde oynadığı iddia edilen role ve bazı yerlerdeki cinsel saldırıların sistematik yapısına ilişkin, soruşturmacılar tarafından daha önce rapor edilmeyen bulgular ortaya çıkmaya başladı.
Ukrayna'ya hukuki uzmanlık sağlayan ve Batılı ülkeler tarafından desteklenen ekibin parçası olan Jordash, cinsel şiddet uygulamasının ne kadar yaygın olduğuyla ilgili sonuçlara varmak için erken olduğunu çünkü Ukrayna'nın kuzeydoğusu ve güneyinde kısa süre önce geri alınan bölgelerdeki soruşturmaların henüz erken safhada olduğunu söyledi. Jordash, bulguların, daha uzun süre Rus işgali altında kalan bölgelerde cinsel şiddetin "daha sık" uygulandığına işaret ettiğini söyledi, ancak buna ilişkin herhangi bir kanıt sunmadı.
Reuters haber ajansı, cinsel şiddete maruz kaldığı iddia edilen kişilerle ilişkili olan ve aralarında polis, doktor ve avukatların da bulunduğu 20'den fazla kişiyle görüştü. Reuters'ın görüştüğü kişiler arasında tecavüze uğradığı iddia edilen bir kişi ve bir başka kişinin aile fertleri bulunuyor.
Bu kişiler, Ukrayna'nın bazı bölgelerinde Rus silahlı kuvvetlerine mensup askerlerin uyguladığı iddia edilen cinsel şiddet vakalarını paylaştı.
Reuters, iddiaları bağımsız kaynaklardan doğrulatamadı. Geçen ay Birleşmiş Milletler'in yayınladığı bir rapor, Rus askerlerinin işlediği iddia edilen cinsel suçlara maruz kalanların yaşlarının 4 ila 80 arasında değiştiğini kaydetmişti.
Ukrayna'nın kuzeyindeki Çernihiv'de bölge mahkemesinin kararına göre Rusya'nın 80'inci tank alayına bağlı bir asker, bir kız çocuğuna art arda cinsel istismarda bulundu ve ailesini öldürmekle tehdit etti. Mahkeme, bu ay, 31 yaşındaki Ruslan Kuliyev ve Kuliyev'in komutasındaki bir başka askerin gıyabında yerel halka saldırıda bulunarak savaş suçu işlediklerine hükmetti.
Mahkemenin kıdemli yüzbaşı olarak belirttiği Kuliyev ve diğer askere konuya ilişkin açıklama yapmaları için ulaşılamadı.
Cenevre Sözleşmesi'ne göre tecavüz, savaş suçu sayılabiliyor. Hukuk uzmanları, geniş çaplı ya da sistematik cinsel şiddetin insanlık suçu oluşturabileceğini, bunun daha ciddi bir durum olduğunu kaydediyor.
Reuters'ın Rus komutanların Ukrayna'da uygulandığı iddia edilen cinsel şiddete ilişkin bilgi sahibi olup olmadıkları ya da bu şiddetin sistematik olup olmadığı konusunda sorularına yanıt veren Kremlin basın dairesi, "bu tür suçlamaları" reddetti. Kremlin, ayrıntılı soruları Rusya Savunma Bakanlığı'na iletti, ancak bakanlık herhangi bir yanıt vermedi.
Ukrayna Başsavcılığı'ndan yapılan açıklamada Moskova'nın Ukrayna'da yürüttüğü savaşın "Ukrayna halkını ortadan kaldırmayı amaçladığı" ve Rusya'nın işlediği suçlar arasında yer alan cinsel şiddetin "Ukrayna'daki sivil nüfus arasında terör hissi yayma, acı çektirme ve korku hissi oluşturma amacı taşıdığı" kaydedildi.
Reuters'a konuşan Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği Çatışma Ortamında Cinsel Şiddet Özel Temsilcisi Pramila Patten, aile fertlerinin tanıklığında tecavüz, toplu tecavüz ve zorla çıplak bırakma gibi vakalara atıfta bulunarak, "Cinsel şiddetin savaş silahı olarak kullanıldığına ilişkin işaretler var" dedi.
Kiev, Rus askeri personelinin işlediği iddia edilen savaş suçlarına ilişkin soruşturmasında on binlerce vakayı incelediğini, cinsel şiddet vakalarının bunun sadece küçük bir parçası olduğunu bildirmişti. Ukrayna'nın soruşturması, Lahey'deki Uluslararası Ceza Mahkemesi de dahil, olası savaş suçlarının soruşturulduğu birçok girişimin odağında yer alıyor.
Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne çatışma ortamında cinsel şiddet vakaları konusunda danışmanlık yapan St. Louis'deki Washington Üniversitesi profesörü Kim Thuy Seelinger, cinsel şiddetin planlı olduğuna ilişkin kanıtların, bu eylemlerin sistematik bir saldırının parçası olduğuna ya da komuta kademesinin cinsel şiddet eylemlerinden haberdar olduğuna işaret edebileceğini kaydetti.
Ukrayna'da işlendiği iddia edilen cinsel şiddet suçları ne kadar yaygın?
Reuters'ın ve Birleşmiş Milletler'in topladığı verilere göre Rusya'nın Ukrayna’yı 24 Şubat'taki işgalinden sonra tecavüz ve cinsel şiddet suçlamaları ortaya çıkmaya başladı.
Polonyalı jinekolog Rafal Kuzlik ve travma psikoloğu olan eşi Iwona Kuzlik, Reuters'a, geçtiğimiz ilkbaharda çoğu Ukrayna'nın kuzey ve kuzeydoğusundan kaçan ve Rus askerleri tarafından tecavüze uğradıklarını anlatan yedi kadını tedavi ettiklerini söyledi.
Ukraynalı avukat Larisa Denisenko da tecavüz mağduru olduklarını iddia eden dokuz kadını temsil ettiğini, iki kadın dışında hepsinin Rus askerlerinin tecavüz olaylarında parmağı olduğunu iddia ettiğini, bazı müvekkillerinin aile fertlerinin tanıklığında dövüldüklerini ya da tecavüze uğradıklarını söylediklerini kaydetti.
Ukrayna Başsavcılığı, Rus askerlerinin kadın, çocuk ve erkeklere yönelik cinsel şiddet uyguladığına ilişkin çok sayıda ceza davası açıldığını bildirdi.
Ukraynalı yetkililer ve uzmanlar, Ukrayna'nın birçok bölgesinin hala işgal altında olması ve cinsel şiddet mağdurlarının yetkililere güvenmemeleri ve intikam korkusuna bağlı olarak sessiz kalmaları nedeniyle aslında cinsel saldırıya maruz kalanların sayısının çok daha yüksek olabileceğini söylüyor.
Birleşmiş Milletler'in Ukrayna'daki insan hakları izleme misyonu, Eylül ayında yayınladığı raporda, belgelenen çok sayıda cinsel şiddet suçlarının çoğunun Rus silahlı kuvvetleri tarafından işlendiğini, iki kişininse Ukrayna silahlı kuvvetleri ya da polisine mensup olduğunu bildirmişti.