ABD bu yıl Nijer'deki birliklerini küçültmek ve geri çekmek zorunda kalırken, Çin kıtadaki askeri işbirliklerini arttırma çabasında. Çin’in bölgeye dönük planlarını masaya yatırdığı süreçte ABD askeri bir generalle bölge turunda. ABD’ye göre seçimi Afrikalılar yapacak.
ABD bu yıl Nijer'deki birliklerini küçültmek ve geri çekmek zorunda kalırken, Çin kıtadaki askeri işbirliğini arttırıyor. Pekin kısa süre önce 6 bin askeri personeli eğitmek için 140 milyon dolar harcama planını açıkladı. ABD'li bir savunma yetkilisi Cuma günü yaptığı açıklamada bu hamlenin Çin'in “kendi ekonomik büyümesi ve yararı” için olduğunu söyledi.
Analistler, ABD ve Çin'in Afrika'da nüfuz sahibi olma çabası kapsamında pek çok alanda rekabet içine girdiğini, bunlardan biri olarak kıtadaki askeri işbirliğinin iki süper güç arasında artan rekabete sahne olduğunu söylüyor.
Geçtiğimiz hafta Çin-Afrika işbirliğine odaklanan bir zirvede Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping 6 bin askeri personeli eğitme sözü verdi. Ayrıca 500 Afrikalı subayı Çin'i ziyaret etmeye davet etti.
'En açık' taahhüt
Çin, BM barışı koruma misyonlarına katılmak, ortak askeri tatbikatlar düzenlemek ve subaylar için eğitim ve öğretim sağlamak da dahil yıllardır Afrika ile çeşitli güvenlik alanlarında işbirliği yapıyor. Ancak analistler son açıklamanın özellikle kayda değer olduğunu söyledi.
Sydney Üniversitesi'nde Çin çalışmaları profesörü olan Lauren Johnston VOA'ya verdiği demeçte, “Bu yılki askeri vaat açık ara en net olanıydı. Hiç bu kadar ölçülmüş ve doğrudan bir şey görmemiştim” dedi.
Nijer'de görevli ABD Özel Kuvvetler askerleri
VOA'nın Xi'nin taahhüdünün Çin'in kıtada güvenlik işbirliği konusunda ABD'den daha iyi performans gösterdiği anlamına gelip gelmediği sorusuna ABD-Afrika Komutanlığı (AFRICOM)’ndan bir sözcü, “Çin'in kıtadaki nüfuzunu genişletmek için fırsatlar yaratmakta usta olduğunun farkındayız” yanıtını verdi.
Sözcü Kelly Cahalan, “Çin’in Afrika'ya yönelik uzun vadeli vizyonu, kendi ekonomik faydasına ve büyümesine bağlıdır" dedi ve ekledi: "Çin, Rusya'dan sonra Afrika'nın ikinci büyük silah tedarikçisidir ve küçük silahlar, füze sistemleri, hava mühimmatları, deniz araçları, savaş uçakları, piyade araçları ve insansız hava araçları savunma ihracatı yapmaktadır.”
Bununla birlikte AFRICOM sözcüsü, ABD'nin "Çin'in iklim değişikliği, küresel sağlık güvenliği, silah kontrolü ve yayılmasının önlenmesi gibi konulardaki işbirliğini memnuniyetle karşılayacağını" sözlerine ekledi.
Nijer’den çıkış
Bu yılın başlarında Washington'a darbe olarak yorumlanan bir hamleyle Nijer’deki cunta, ABD'nin Sahel bölgesindeki aşırılıkçı gruplarla mücadele eden 100 milyon dolarlık hava üssünü kapatmasını istedikten sonra, ABD ordusu birliklerini ülkeden çekmek zorunda kaldı.
ABD-Afrika Komutanlığı Komutanı General Michael Langley Perşembe günü çevrimiçi verdiği basın brifinginde, ABD'nin o tarihten bu yana Fildişi Sahili, Gana ve Benin de dahil diğer Batı Afrika ülkeleriyle, “Amerika’nın bazı varlıklarında silbaştan yeniden ayarlamalar yapma” konusunda görüşmelerde bulunduğunu söyledi.
Langley, Somali hükümetiyle El-Şebab'a karşı terörle mücadele çabaları hakkında konuşmak için bu ülkeyi ziyaretinden sonra Kenya'da konuştu.
Çin lideri Xi Afrikalı liderlerle birlikte Çin Afrika Forumu'na katıldı.
Basın brifinginde Çin'in Afrika'daki etkisi sorulduğunda, General Langley seçimin Afrika hükümetlerinde olduğunu söyledi.
"Afrikalı ortaklarımızla etkileşime girdiğimizde, onlara güvenlik ortağı olarak kimi seçecekleri konusunda bir ültimatom vermiyoruz" diyen Langley, "Tüm faaliyetlerimiz ve ortaklık merkezli yaklaşımımız Afrikalılar öncülüğünde ve ABD tarafından desteklenir nitelikte olmalıdır dedi.
Çatışma araştırmaları danışmanlık şirketi African Defense Review'un direktörü Darren Olivier, ABD'nin Batı Afrika'da aldığı darbeden sonra desteğini arttırmaya çalıştığını söyledi. Oliver, "ABD, Burkina Faso ve Nijer gibi Sahel ülkelerinde cuntaların iktidarı devralması ve ardından güvenlik işbirliği ve üs anlaşmalarının sona ermesiyle açıkça sarsıldı" dedi ve ABD'nin Afrikalı ortaklarıyla yeterince istişare etmediği için eleştirildiğini belirtti.
Olivier, "Bu nedenle General Langley'in turu yalnızca yeni işbirliği anlaşmaları ve üs konumları için desteği artırmakla ilgili görünmüyor, aynı zamanda ABD'nin önce dinleme ve sonra tavsiyede bulunma pozisyonunu güçlendirmekle ilgili" diye ekledi.
‘Uzun vadeli oyun’
ABD'nin Afrika'daki çabaları, Çin'in de bağlarını güçlendirmek için çalıştığı bir dönemde gerçekleşiyor.
Merkezi Güney Afrika’daki Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü'nden analist Jana de Kluiver, Çin'in Afrika'nın askeri üst düzey yöneticileri ve siyasi elitleri olacak kişilerle uzun vadeli bağlantılar kurmayı hedeflediğini söyledi.
VOA'ya verdiği demeçte de Kluiver, "Çin tarafından eğitilen 6 bin askeri personel daha sonra kendi ülkelerinde daha üst düzey isimler olacak ve Pekin'in kıta genelindeki yumuşak gücünü arttıracak" dedi.
Çin, 2022'de ABD liderliğindeki güvenlik düzenine karşı bir girişim olarak Küresel Güvenlik Girişimi adını verdiği çalışmayı başlattı. Girişimin temel ilkelerinden biri Çin'in müdahale etmeme ilkesiydi.
Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü'nden de Kluiver, "Çin'in ekonomik çıkarları kıta genelinde genişledikçe, istikrarlı bir güvenlik ortamına duyulan ihtiyaç kritik hale geliyor. Ancak Pekin, Batı için hissedilen müdahalecilik algısına tezat bir söylem amaçladığı için fazla iddialı görünmekten kaçınmaya dikkat ediyor" dedi.
African Defense Review'dan Darren Olivier, “Batı'nın askeri desteğine ve eğitimine alışkın olan Afrika ülkelerinin seçeneklerini bundan sonra nasıl dengeleyeceklerini görmek ilginç olacak" diye konuştu.
VOA'ya verdiği demeçte Olivier, Çin eğitimini tercih ederlerse, "silahlı kuvvetlerini Batı ülkeleri tarafından eğitilen birimler ve Çin tarafından eğitilen birimler olarak bölmeyi seçebilirler; bu da uyumsuz doktrinler ve standartlardan kaynaklanan etkiler yaratacak" ifadesini kullandı.
Çin her zaman kendisini Afrika'nın koşul öne sürmeyen bir müttefiki olarak konumlandırıyor ve Olivier, bunun Çin'in askeri işbirliğinde nerelere bir ön koşul koyduğuna bağlı olacağını söyledi.
Oliver, ”Batılı ülkeler geleneksel olarak insan hakları ihlalleri yapabilecek birlikleri eğitmek konusunda çekingendir. Bu durum, kısıtlamalardan bıkmış bazı ülkelerin eğitim için Pekin'e yönelmelerine fırsat sağlayabilir” dedi.
Temel endişeler
Washington ayrıca Çin'in Afrika'da ikinci bir kalıcı üs kurma olasılığı konusunda uzun zamandır endişeli. Pekin'in halihazırda kıtanın doğu kıyısında, Cibuti'de bir üssü bulunuyor ve Batı Afrika'da bir dayanak noktası aradığı söyleniyor.
Bu, Pekin'e Amerika'nın doğu kıyısından Atlantik'in öte yakasına uzanan askeri bir varlık sağlayacak ve analistler bunun ABD tarafından ulusal güvenliğe bir tehdit olarak algılanacağını söylüyor.
Çin'in bunun için Ekvator Ginesi'ni değerlendirdiği düşünülüyordu ancak bu görüşmelerin durduğu bildirildi.
Geçtiğimiz hafta Bloomberg, ABD'nin Gabon için özel kuvvetler eğitimi de dahil 5 milyon dolarlık bir güvenlik paketi hazırladığını bildirdi. İsmi açıklanmayan kaynaklara atıfta bulunulan haberde, anlaşmanın Çin'in ülkede bir üs kurmasını engellemeyi amaçladığı belirtildi.