Beyaz Saray, Çarşamba günü iki Türk bakan hakkında yaptırım kararı açıklarken Kongre de Türkiye’ye yönelik yeni bir yaptırıma bir adım daha yaklaştı. Trump yönetiminin rahip Andrew Brunson’ın hapiste tutulmaya devam edilmesi nedeniyle İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Adalet Bakanı Abdülhamit Gül’e yaptırım uygulayacağını açıklamasından sonra, Kongre de hem Brunson hem de Ankara’nın Rusya’dan S-400 alımına tepki olarak F-35 uçaklarının Türkiye’ye teslimatını askıya alan bir tasarıyı kabul etti.
Kongre, Türkiye’ye F-35 uçaklarının teslimatını geçici süreliğine durduran bir düzenlemenin de içinde bulunduğu 2019 mali yılı Ulusal Savunma Yetki Yasası tasarısını onayladı. Kongre’nin her iki kanadından da geçen tasarı, Başkan Donald Trump’ın imzasının ardından yasalaşacak. Temsilciler Meclisi’nin geçen hafta kabul ettiği tasarı, Senato’da yapılan oylamada da 10’a karşı 87 oyla geçti.
Senato ve Temsilciler Meclisi’nin birlikte çalışıp içeriği üzerinde anlaşmaya vardığı ve yaklaşık 2 bin 500 sayfadan oluşan kapsamlı tasarıya eklediği bölüme göre, Lockheed Martin şirketi tarafından üretilen F-35 uçakların Ankara’ya teslimatı, ABD Savunma Bakanı’nın Dışişleri Bakanı’yla da istişare ederek 90 gün içinde Kongre’nin ilgili komisyonlarına Türk-Amerikan ilişkilerinin durumuyla ilgili bir rapor sununcaya kadar askıya alınacak.
Tasarıda, Savunma Bakanı’nından sunacağı bu raporda, Türk-Amerikan ilişkilerinin yanında, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 satın alım planlarının ikili ilişkilere ve Türkiye’yle birlikte işletilen diğer Amerikan silah sistemleri ve platformlarına etkileri, Türkiye’deki Amerikan askeri ve diplomatik varlığı ve Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması halinde bunun Amerikan sanayisine etkileri ve bu etkileri azaltmak için atılabilecek adımlar gibi konulardaki değerlendirmelerine yer vermesi isteniyor.
Tasarıda ayrıca, Türk hükümetinin rahip Andrew Brunson dahil Amerikan vatandaşlarını ve Amerikan misyonlarının çalışanlarını “yasadışı ve haksız” biçimde hapiste tutmaya devam ettiği belirtiliyor. Türkiye’ye, NATO üyesi olarak “demokrasi, kişisel özgürlükler ve hukukun üstünlüğünü” koruma altına alma yükümlülüğünün gereği kapsamında bu kişileri derhal serbest bırakması ve sözkonusu davaları zamanlı, adil ve şeffaf şekilde çözüme kavuşturması çağrısı yapılıyor.
Türkiye, NATO ve ABD’nin en yakın müttefiklerinin dahil olduğu ve üretimine farklı şekillerde katkıda bulundukları F-35 programının bir parçası ancak Rusya’dan S-400 füze savunma sistemi satın alma planları ve rahip Andrew Brunson davası ve Türkiye’de Amerikan vatandaşlarını hapiste tutmaya devam etmesi Amerika’da yoğun tepki görüyor.
Amerikan yönetimi en son dün iki Türk bakana; İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Adalet Bakanı Abdülhamit Gül’e yaptırımlar açıkladı. Kongre’de bu tasarının dışında benzer nedenlerle Türkiye’ye karşı tedbirler uygulanmasına yönelik farklı girişimler de hayata geçirildi.
ABD, NATO üyesi bir ülkenin topraklarında Rus S-400 sisteminin bulunmasının, F-35 gibi büyük bir proje dahil NATO teknolojileri ve varlıklarını risk altına sokma ihtimalinden endişe ediyor.
ABD Savunma Bakanı Jim Mattis, ay başında Kongre’ye, Türkiye’nin Rusya’dan füze savunma sistemi satın alma planlarından dolayı F-35 uçaklarının üretimi ve satışını içeren programdan ihraç edilerek cezalandırılmaması gerektiği uyarısında bulunmuştu.
Kongre’deki her iki kanadın silahlı hizmetler komisyonlarına gönderdiği mektupta Mattis, NATO ve ABD’nin en yakın müttefiklerinin dahil olduğu programdan Türkiye’yi çıkarmanın, uluslararası tedarik zincirinde aksamalara yol açma riskini doğuracağını, bunun da maliyetleri arttıracağını ve uçakların teslimatını geciktireceğini belirtmişti.
F-35’lerin üretim sürecinde en az 10 Türk şirketi kokpit ekranları gibi parçalar üretiyor. Türkiye şu ana kadar projeye 1 milyar dolardan fazla yatırım yaptı. Geçen ay Arizona’da iki uçağın Türkiye’ye teslim töreni yapıldı. Ancak uçakların, Arizona’daki üste Türk pilotlara yönelik eğitim sürecinin ardından Türk topraklarına transferi öngörülüyor ve bu sürecin 1-2 yıl sürebileceği belirtiliyor. Türkiye program kapsamında 100 adet F-35 uçağı almayı planlıyor.