Zeytinin toplanması ve yağ haline dönüşmesi, insanoğlunun binlerce yıllık uğraşlarından biri. Ancak zeytinin ezilerek yağının çıkartılması, tarihin farklı dönemlerinde farklı biçimlerde yapıldı. İzmir’in Urla ilçesine bağlı Uzunkuyu köyündeki Köstem Zeytinyağı Müzesi’nde zeytinyağının binlerce yıllık serüvenini bir arada görmek mümkün.
Anadolu’nun bilinen en eski zeytinyağı işliği Urla sınırlarındaki Klazomenai’de. Urla, şimdi de dünyanın en büyük zeytinyağı müzesine ev sahipliği yapıyor. Müzenin kurucusu, ortopedi uzmanı bir doktor olan Levent Köstem. Biyoloji öğretmeni olan eşi Güler Köstem’le birlikte 17 yıl boyunca Anadolu’yu dolaşarak gerekli malzemeleri toplamışlar. Bunca yıllık bir çabanın sonunda 20 bin metrekare içinde 5 bin 650 metrekare alanda Zeytinyağı Müzesi’ni hayata geçirmişler.
2600 yıl öncesinin zeytinyağı işliği
2017 yılında açılan müzede, Anadolu topraklarında bugüne kadar kullanılan zeytinyağı ezme sistemleri gerçek boyutlarında sergileniyor. Klazomenai’deki bir zeytinyağı işliğini orijinaline uygun olarak yeniden yapılmış bir örneği, 2600 yıl önce zeytinin nasıl sıkıldığını gösteriyor. Sultan 3. Murad’ın oğlu Şehzade Mehmet’in 52 gün süren sünnet töreni için düzenlenen geçit resminde yer alan zeytin ezme sistemi de dönemin bir minyatüründen yola çıkılarak yeniden yapılmış. Müzede, 19. Yüzyıl sonlarında kurulan zeytinyağı fabrikalarında kullanılan sistemler de yer alıyor, köylerde kullanılan zeytinyağı değirmenleri de…
“Eğitim fonksiyonu yoksa, müzenin de anlamı yok”
VOA Türkçe’ye konuşan Levent Köstem’in amacı müzenin bir eğitim kurumu işlevi görmesi. Köstem, “Benim hayalimde hep eğitim kurumu olabilecek bir yer vardı. Zaten dünya müzeciliği de tamamen eğitim üzerine kuruluyor. Eğitim fonksiyonu yoksa, müzenin de bir anlamı yok” diyor.
Müzeye okullar sık sık gezi düzenliyor. Bu da Köstem ailesini mutlu ediyor. Levent Köstem okullarla ortak projeler üretmek istiyor. Köstem, “Yaklaşık 750 metrekarelik kapalı bir alanda çocuklar için bilim, sanat, tasarım merkezi kurdum. İçinde kafeterya, toplantı salonu ve atölyeler var. Yaklaşık yedi dönümlük bir bahçeyi çocuklara ayırdık. Çocukların gelip burada kamp kurması için bunun yarısını çim kapladık” diyor. Köstem, ilk başta çocukların müzede sıkılacağından endişe ettiğini ancak daha sonra bu endişenin yersiz olduğunu anladığını söylüyor. Levent Köstem, “Çocukların bazıları daha sonra tekrar müzeyi ziyarete geliyor. Bu kez araştırma yapmış, okumuş olarak geliyorlar. Bu da bize doğru bir iş yaptığımızı gösteriyor” ifadelerini kullanıyor.
Köstem, gelecek yıl zeytinyağı müzesinin ikinci katında da sabun, temizlik ve hijyen müzesi açmayı planlıyor.
