Türkiye’de yurt dışı borçlanma sistemini kökten değiştirerek, daha zor ve maddi açıdan olumsuz hale getiren yasa tasarısı Meclis Genel Kurulu’nda kabul edildikten ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın onayının ardından,19 Temmuz’da Resmi Gazete’de yayınlanan 7186 Sayılı Kanun’la yürürlüğe girdi.
Bulundukları ülkenin dışında, Türkiye’den de emeklilik maaşı almaya hayal edenleri yakından ilgilendiren değişikliğin resmen uygulanmasına ise 1 Ağustos’ta geçilecek. Yasa değişikliği yürürlüğe girmeden önce borçlanmış olan sigortalılar ve emekliler, söz konusu değişiklikten etkilenmeyecek.
Yeni sistemde neler değişiyor?
Konunun uzmanları, değişikliklerin yurt dışındaki emekli adaylarını olumsuz etkileyeceği ve çok ciddi yeni yükümlülükler getireceği konusunda hemfikir. En önemli değişikliklerden biri, ödenilecek emeklilik aidatıyla ilgili “yüzde 32’sidir” ibaresinin “yüzde 45’idir” şeklinde değiştirilmesi. Bu şu anlama geliyor: 1 Ağustos 2019 tarihinden itibaren yurt dışı borçlanmalarda dikkate alınacak günlük miktar, asgari günlük aylığın yüzde 45 oranına göre hesaplanacak. Bunu daha da somutlaştırmak gerekirse, 31 Temmuz 2019’a kadar geçerli olan günlük 27,29 TL tutarındaki borçlanma miktarı yüzde 40 oranında, yani gün başına 11,01 TL artarak 38,38 TL’ye yükselecek.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan sosyal güvenlik uzmanı Ali Tezel, bu değişiklikle yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarının geçmişe kıyasla çok daha yüksek ödemeyle daha düşük emekli maaşı alacağını söyledi. Ali Tezel, ‘‘Bu değişiklikten önce yurt dışında belirli süre yaşayan Türk vatandaşları, yurt dışı hizmet sürelerini belgelendirmeleri ve hizmet borçlanması için başvuruda bulunmaları halinde düşük rakamlar ödeyerek daha iyi bir emekli maaşına kavuşuyorlardı. Daha önce maaşlarının yüzde 32’sini ödüyorlardı, bu rakam şimdi yüzde 45’e çıktı. Kabaca söylemek gerekirse daha önce 98 bin TL ödeyerek emekli olduğunda ayda 2500 TL emekli maaşı alınabilirken 1 Ağustos’tan sonra başvuranlar 450 bin TL ödeyerek 1000 TL emekli aylığı elde edebilecekler’’ dedi.
Yeni kanunla, daha önce Sosyal Güvenlik Kurumu'nda aylık bağlanan yurt dışı sigortalılara bundan böyle Bağ-Kur'dan aylık bağlanacak.
Aynı kanunda yer alan bir diğer olumsuz değişiklik, yurt dışı sürelerinin Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) çatısı altındaki hangi sigorta kolunda değerlendirileceğini belirliyor. Yurt dışında çalışanlar şimdiye dek, Bağ-Kur’lu, serbest çalışanlar olarak değerlendiriliyordu. Ancak yeni sistemde, yeni adıyla 4/b sigorta kolunda sınıflandırılacak ve şu anda çalışan vatandaşlar bile ev kadınları statüsünden emeklilik alabilecekler. Bunun neticesinde emeklilik yaşı, borçlanılan süre ve dolayısıyla borç miktarı artmış olacak.
Kanun kapsamında, emekli olmaya yetecek asgari borçlanma gün sayısı 3 bin 600 veya 5 bin günden en az 5 bin 400 güne (kısmi aylık için), tam aylık için kadınlarda 7 bin 200 gün ve erkeklerde 9 bine güne çıkacak.
Çalışma Bakanlığı'nin eski müfettişlerinden ve sosyal danışman Ali Şahin Akbulut, Türkiye ile Almanya gibi ikili sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamış olan ülkelerdeki sigorta girişlerinin, artık SGK tarafından sigorta başlangıcı kabul edilmemesini ve yurt dışı borçlanması yapanların sigorta başlangıcının, Türkiye’de sigorta girişi olan ve olmayana göre iki farklı yöntemle belirlenmesini diğer olumsuz bir uygulama olarak tanımlıyor.
"Bu süreçten yararlananların yaygın olarak yaptıkları neydi? Mesela bu borçlanmayı yapmayı planlıyor vatandaş. Türkiye’de izinli olduğu dönemde, geliyor sigortalı bir işte üç-beş gün çalışıyordu. 2019’da Türkiye’de sigorta girişi olsa bile, Almanya’da çalışmaya 1991 yılında başladıysa, sigorta başlangıç tarihi de 1991 kabul ediliyordu. Bu artık olmayacak. Bundan sonra şu olacak: eğer Türkiye’de bir sigortalılık varsa, o sigortanın olduğu tarihten geriye gidilecek. Vatandaşın 1990’da sigortalılığı, Almanya’da da 1980’le 1990 arasında var. O tarihten itibaren geriye götürülerek borçlanabilecek. Ama Türkiye’de sigorta yoksa, onlar için kural, borçlanmayı tamamlayıp, ödemeyi yaptığı günden geriye doğru sayılacak."
"Eski şartlarla emekli olmak isteyenler 1 Ağustos'a kadar başvuruda bulunmalı"
Yeni uygulamayla ilgili olarak fikrini aldığımız sosyal danışman Ali Tezel, eski şartlarla emeklilik hakkına kavuşmak isteyenlerin yasanın yürürlüğe gireceği 1 Ağustos tarihinden önce (31 Temmuz mesai bitiminden önce) yurt dışındaki büyükelçilik ve konsolosluklara ellerinde belgelerle başvuruda bulunması gerektiğinin altını çizdi. Buna göre, başvuru tarihi olarak evrakların gönderileceği zarfın üzerindeki posta damga tarihi esas alınacak ve başvurular halihazırdaki sosyal güvenlik mevzuatına göre sonuçlandırılacak.
Bu arada çıkan kanuna ve yeni uygulamaya tepkilerin oldukça cılız kalması dikkat çekti. Almanya’daki çatı örgütlerinden açıklama gelmezken, internet üzerinden başlatılan bir protesto kampanyasına katılımlarının çok düşük olduğu gözlemlendi. Yapılan yorumlarda, söz konusu uygulamanın vatandaşların büyük bölümünün izin mevsimi nedeniyle konuyu takip etmedikleri ve uygulamaya geçildikten sonra, yani Ağustos ayında çoğu için ‘kötü bir sürpriz’ olacağı belirtildi.
