Türkiye’nin ilk mübadele müzesi Aralık sonunda İstanbul Çatalca’da açıldı. Lozan Mübadilleri Vakfı’nın girişimiyle kurulan müzenin envanteri, 1923 yılında imzalanan Lozan Anlaşması çerçevesinde Yunanistan'dan Türkiye’ye göç eden Türklerin beraberinde getirdikleri eşyalardan oluşuyor. Kuru lavantayla korunmuş çeyizlik eşyalar, gelinlikten yatak örtüsüne kadar el işi peşkirler, danteller ve giysiler neredeyse yeni gibi. El dokuması eşyalar arasında ipek gelin çarşafları, üzeri kanaviçe işli misafir odası örtüleri, perdelik pamuklu kumaşlar, yastık yüzleri, yastık kılıfları, duvar süsü olarak kullanılan panolar, yatak etekleri, raf, masa ve sandık örtüleri dikkati çekiyor. Müzik aletleri, el yazması bir nota, çatal bıçak gibi mutfak eşyaları, tapu belgeleri ve tabi aile fotoğrafları da var müzede.
Balkan Savaşları ve onu izleyen Birinci Dünya savaşı sırasında yüz binlerce Müslüman, yüzyıllardır yaşadıkları toprakları terk edip yenik Osmanlı ordusunun peşinden Anadolu‘ya kaçtı. Yunan ordusunun Kurtuluş Savaşında yenik düşmesiyle yüz binlerce Rum da Anadolu’dan Yunanistan’a sığındı.
24 Temmuz 1923 yılında imzalanan Lozan Barış Antlaşması'ndan 6 ay önce, 30 Ocak 1923'te ''Türk ve Yunan Halklarının Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Protokol'' imzalandı. Arapça kökenli mübadele sözcüğü ''bedelleşme, değiş-tokuş, takas'' anlamına geliyor. Özetle Yunanistan’da yaşayan 650 bin Müslüman aile ile Anadolu’da yaşayan bir milyon 200 bin Rum aile birkaç yıl içinde değiş tokuş edildi. Kitlesel göçün Yunanistan nüfusunu bir anda dörtte bir oranında arttırması ülkede çok ciddi toplumsal huzursuzluğa yol açtı.
Yeni Türkiye Cumhuriyeti mübadele işlemi için en az 15 gemi kiralamıştı.Bu gemilerin en ünlüsü Gülcemal. Adını Sultan Reşat’ın annesinin isminden alan gemi neredeyse mübadelenin sembolü haline gelmiş durumda. Müze yönetimi zengin bir denizcinin bu geminin maketini yaptırdığını öğrenince kolları sıvadı ve İzmir’de yaşayan bu kişiyi maketi müzeye bağışlamaya ikna etti.
Müze yetkilileri, Yunanistan’ın neredeyse beşte birini Türkiye’den gidenler oluşturduğu için Rum mübadiller için ayrı bir bölüm açmayı planlıyor.
Lozan Mübadilleri Vakfı Yönetim kurulu üyesi ve Mübadele Müzesi Proje Koordinatörü, yazar* Atila Karaelmas müze hakkında radyomuza bilgi verdi. Karaelmas’ın ailesi de mübadil.
Lozan Mübadilleri Vakfı
http://www.lozanmubadilleri.com/default.asp
Mübadele müzesine nasıl gidilir:
İstanbul'un 60 km. batısında bulunan Çatalca'ya E–5 ve TEM üzerinden özel araçla, İstanbul Yenibosna'dan ise halk otobüsleriyle gitmek mümkün. Deniz yolunu tercih ederseniz, Eminönü-Büyükçekmece deniz otobüsü ile Büyükçekmece'ye, oradan da, 17 km uzaktaki Çatalca’ya karayoluyla gitmeniz gerekiyor.
(*”Sayın Sekreterim! Demokrasinin Solunda Politik Öyküler”
Atila Karaelmas, Büke Yayınları)
