Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi’nin dün yayınladığı rapora göre İran, uranyum zenginleştirmek için tesislerine 6 binden fazla ilave santrifüj yerleştirmeyi ve halihazırda mevcut olanlardan daha fazlasını devreye sokmayı planladığını BM nükleer denetleme kurumuna bildirdi.
Reuters tarafından görülen Uluslararası Atom Enerjisi Daitesi (IAEA) raporu, IAEA'nın 35 ülkeden oluşan yönetim kurulunun İngiltere, Fransa, Almanya ve ABD'nin talebi üzerine geçen hafta aldığı karara cevaben, İran'ın binlerce santrifüj ekleyeceğini söylerken neyi kastettiğini detaylandırıyor.
Ağırlığı farklı maddelerin yer çekimine bağlı olarak ayırımını hızlandıran santrifüj, uranyum zenginleştirmede en çok kullanılan yöntemlerden.
Daha fazla zenginleştirme kapasitesi İran'ın uranyumu daha hızlı zenginleştirebileceği anlamına geliyor ve bu da nükleer silahların yayılması riskini arttırıyor.
İran nükleer silah arayışında olduğunu reddediyor ancak Batılı güçler uranyumu yüzde 60 saflığa kadar zenginleştirmenin sivil bir açıklaması olmadığını, bunun silah sınıfı olan yaklaşık yüzde 90'a yakın olduğunu ve başka hiçbir ülkenin nükleer bomba üretmeden bunu yapmadığını söylüyor.
İran halihazırda yüzde 60 saflık seviyesinde uranyum üretirken, yeni santrifüjler için belirlenen saflık seviyesi yüzde 5 ile sınırlı. Özellikle Fordow Yakıt Zenginleştirme Tesisi’nde (FFEP) daha düşük saflık seviyesinde uranyum üretmesi, ABD Başkanı seçilen Donald Trump'ın dönüşünden önce Avrupalı güçlerle ortak bir zemin arayan İran'ın uzlaştırıcı bir hamlesi olarak görülüyor.
Fordow özellikle yakından izleniyor çünkü bir dağın içine kazılmış durumda ve İran şu anda burada yüzde 60'a kadar zenginleştirme yapıyor. Bu işlemi yaptığı diğer tesis ise Natanz'daki yer üstü Pilot Yakıt Zenginleştirme Tesisi.
İran'ın Natanz ve Fordow'daki iki yeraltı tesisinde ve Natanz'daki bir yerüstü pilot tesisinde halihazırda 10 binden fazla santrifüj çalışıyor.
Yeniden donduruldu
IAEA Yönetim Kurulu’nun geçen haftaki üç aylık toplantısından hemen önce İran yüzde 60'a kadar zenginleştirilmiş uranyum stoğunu sınırlamayı teklif etti, ancak diplomatlar bunun yönetim kurulunun İran aleyhinde bir karar almaması koşuluna bağlı olduğunu söyledi.
IAEA, İran'ın en yüksek seviyede zenginleştirmeyi yavaşlattığını doğrulamasına ve bunu “doğru yönde atılmış somut bir adım” olarak nitelendirmesine rağmen, yönetim kurulu İran'a IAEA ile işbirliğini geliştirme çağrısını yineleyerek kararı kabul etti.
Raporda İran'ın Natanz'daki geniş yeraltı Yakıt Zenginleştirme Tesisi'nde IR-2m santrifüjlerinin son iki kademesinin kurulumunu tamamladığı ve IAEA'nın 26 Kasım'da bu santrifüjlerde hiç uranyum beslenmediğini doğrulamasına rağmen 18 santrifüjün tamamını devreye sokmayı planladığı belirtiliyordu.
Raporda ayrıca İran'ın ajansa Natanz'daki tesise her biri 166 makineden oluşan 18 ilave IR-4 santrifüj kademesi kurmayı planladığını söylediği belirtildi.
Natanz'daki yer üstü pilot tesisinde ise İran IAEA'ya daha fazla zenginleştirilmiş uranyum üretebilecek küçük ya da ara kademeler yerine tam kademelerin sayısını arttıracağını gösteren çeşitli adımlar atmayı planladığını bildirdi.
Ayrıca bu pilot tesiste bin 152 IR-6 santrifüjden oluşan bir kademe kurmayı planladığını ve bunun İran'ın şimdiye kadarki en büyük kademesi olabileceğini söyledi.
Forum