Rus güçlerinin PYD’nin kontrolundaki Afrin’de varlık göstermesi ve YPG armalı Rus askerlerinin fotoğraflarının medyada yer alması nedeniyle gerilim yaşanan Türkiye-Rusya ilişkilerinde tarım ürünleri krizi de büyüyor.
Türkiye’nin bir Rus uçağını düşürmesiyle ortaya çıkan krizin ardından Türkiye’den aldığı tarım ürünlerine ambargo uygulayan Rusya, Haziran ayında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın özür dilemesinden sonra bazı tarım ürünlerinin ithalatına izin verdi.
9 Mart’ta Moskova’da toplanan Türkiye-Rusya Üst Düzey İşbirliği Toplantısı’nda Türkiye’nin en büyük beklentilerinden biri tarım ürünlerindeki engellemelerin tümden kaldırılmasıydı. Ancak kısıtlamalar yalnızca soğan, karnabahar ve brokolide kaldırıldı. Ancak domates, elma, üzüm, nar gibi ürünlerde ambargoyu sürdürdü.
Domates ambargosunun maliyeti 130 milyon dolar
Bu ürünlerden özellikle domateste Rusya, Türkiye’nin en önemli pazarlarının başında geliyor. 2015 yılında 367 milyon dolar tutarında domates ihraç eden Türkiye’nin geçtiğimiz yıl ancak 238 milyon dolar civarında domates ihracatı yapmasının nedeni olarak Rusya ile yaşanan kriz gösteriliyor.
Aslında Rusya Federasyonu yaş sebze ve meyve ihracatında Türkiye’nin en büyük pazarı.
2015 yılında 887 milyon dolar olan yaş sebze meyve ihracatı, 2016’da 331 milyon dolara düşmüş olsa da Rusya, bu alanda hala bir numarada.
Rusya: “Türk tarım ürünlerine yasağı kaldırmayı planlıyorduk”
9 Mart’ta yaş meyve sebze konusunda beklentisine karşılık bulamayan Türkiye, bu sefer hububat kozunu oynadı. Tarım Bakanlığı, Rusya’dan ithal edilen buğdayda mantara rastlandığını bir yazıyla ihracatçı birliklerine bildirdi. Rus tarafı, buğdaylarında “mantar” olduğu iddiasını reddederken Rusya Tarım Bakanı Aleksandr Tkaçev, hayal kırıklığı yaşadıklarını söyledi.
Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ile telefonda görüşen Tkaçev, Rus medyasında yaptığı açıklamada “Gelecekte Türkiye için önemli diğer tarım ürünlere yönelik yasağı kaldırmayı planlıyorduk. Bunun yanında Türkiye, Rus et ve süt ürünlerinin Türk pazarına erişimin sağlanması yönünde aktif adımlar atmadı. Türkiye’yi ihraç etmeyi planladığımız ürünleri diğer ülkelere yönlendirebiliriz,” dedi.
Buğday ithalatçıları: “Üstesinden geleceğiz”
Rusya’dan yılda 2 milyon ton civarında buğday, toplamda 3 milyon hububat ithal eden İstanbul Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Zekeriya Mete, bu durumun kendileri açısından dezavantaj yarattığını söylese de üstesinden geleceklerini söyledi.
Amerika’nın Sesi’nin sorularını yanıtlayan Mete, “Rusya’dan küçük tonajlı gemilerle buğday getiriyorduk şimdi büyük tonajlı gemilerle buğday getireceğiz. Bu, elbette fiyat açısından bizi sıkıntıya sokacak. Ukrayna, Romanya, Bulgaristan gibi ülkelerle Güney Amerika ülkelerine yönelebiliriz. Handikap yaratacağı muhakkak ama sonuçta ülke meselesi üstesinden geleceğiz. Rusya, uçak krizinden vize getirdi. İlişkiler bir türlü normalleşmedi. Yaş meyve sebzede ambargolar sürüyor,” dedi.
Buğday ithalatçısı ilişkilerin normalleşmesini bekliyor
İstanbul Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı, iki ülke arasında yaşanan sorunların karşılıklı çıkarlar uyarınca bir an evvel çözülmesini umuyor: “Yıllardır biz hububat ihracatını Rusya’dan yapıyoruz. 2 milyon ton buğday hatta ayçiçeği, ayçiçeği küspesi ve arpayı da eklerseniz 3 milyon ton alım yapıyoruz. Biz Rusya’nın yaş sebze meyve konusundaki kararlarını gözden geçirmesini ve ilişkilerin normalleşmesini bekliyoruz. Sonuçta güçlü bir komşuluk ilişkisi var. Eğer kötü niyet beslenmiyorsa niçin komşumuzdan mal almayalım?”
Aydın Sezer: “Türkiye, Rusya’ya misilleme yapıyor”
Türkiye’nin Rusya’dan 3.400 hava savunma sistemi almak istediği bir dönemde domatese ambargo uygulanmasının kabul edilemez olduğunu söyleyen Türkiye Rusya Araştırma Merkezi Aydın Sezer, meselenin arka planını anlattı.
Sezer, “Türkiye’de buğday ithalatı serbestçe yapılabiliyor. Sadece buğday ithal etmek isteyen %130 gümrük vergisi ödeyerek getirebilir. Buğdaya neredeyse 2,5 kat fazla ödeyerek ithal etmek teknik olarak imkansız. Türkiye ‘dahilde işleme rejimi’ altında ihracat teşvik rejimi uyguluyor. ‘Makarna üretiyorum, un üretiyorum, bisküvi üretiyorum bunları ihraç edeceğim’ diyen, Rusya’dan gümrüksüz buğday alabiliyordu. Türkiye şimdi proje bazında Rusya’dan gümrüksüz ithalatı kaldırdı. Türkiye aslında domates ile diğer yaş sebze ve meyvede kendisine süren ambargoya misilleme yapıyor ve aslında doğru da yapıyor,” dedi.
“Türk ihracatçısı mağdur olacak”
Ancak bu misillemenin bir bedeli de var. Çünkü ihracatçı hem %75 randıman kaliteli beyaz buğdaydan mahrum kalıyor hem de daha düşük kalitelisini daha yüksek maliyetle satın almak zorunda kalıyor.
Sezer, “Aslında bu kendi ayağına sıkmak gibi bir durum. Kendi ihracatçımız mağdur olacak ama Rusya’nın yaş sebze ve meyvede yaptığı bir nevi siyasi yaptırım. Türkiye’de artık kendi siyasi manevrasını yapıyor. Bu basit bir ticaret savaşı değil. Türkiye adeta meydan okuyarak Rusya’yı test ediyor,” diyor.
