Corona virüsü salgınında aşı çalışmalarında artık sona yaklaşılıyor. Birçok firma, geliştirdikleri aşının insanlar üzerindeki üçüncü aşama deneylerine başladı. Dünyanın dört bir yanında binlerce gönüllü de, insanlığa katkı sağlamak için deneylere katıldı ve aşı oldu.
Bu gönüllülerden biri de dış politika uzmanı Sinan Ciddi. ABD Deniz Piyadeleri Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan Sinan Ciddi Corona aşısına gönüllülük serüvenini anlattı.
“Son birkaç aydır evde kalmaktan başka bir şey yapamıyorum sağlıklı bir insanım. Maske takmak ve hijyen kurallarına uymanın dışında fazla bir şey yapamadığımı hissettim’’ diyen Ciddi, aşı deneyleri başladığı zaman, kayıt olmaya vermiş. Ciddi, Alman biyoteknoloji firması BionTech ve Amerikan ecza devi Pfizer’ın beraber geliştirdiği aşının binlerce deneğinden biri.
Salgınla birlikte ilaç firmaları ve bilimadamları zamana karşı yarışa girdi. Küresel çapta neredeyse 900 bin kişiyi öldüren virüse karşı 150 farklı aşı üzerinde çalışılıyor. İlk ve ikinci faz denemelerin ardından üçüncü aşama insanlı deneyler bir çok ülkede olduğu gibi Amerika’da da başlatıldı.
Sinan Ciddi’nin seçildiği Biontech/Pfizer deneyleri için Temmuz sonunda Amerika’da 30 bin gönüllü arandığı açıklanmıştı. Pfizer, Eylül ayına gelindiğinde 15 binden fazla katılımcıya ulaşıldığını açıkladı.
Aşı firmaları gönüllü bulabilmek için interneti kullandı. Corona virüsünü önleme ağı gibi örgütler, devlete bağlı klinik deney siteleri, gönüllü olmayı düşünenlere gerekli bilgi ve yönlendirmeyi sağladı. Instagram ve başka sosyal medya platformlarında da halka çağrı yapan reklamlar yayınlandı.
Televizyonda gördüğü bir ilan üzerine harekete geçen Sinan Ciddi de, “Normal bir web sayfasına isminizi, detaylarınızı kayıt yapıyorsunuz. Ondan sonra farklı deneme aşamalarında olan ilaç firmaları, eğer isterlerse demografik kurallara seçilebilir görünürseniz sizinle irtibata geçiyor’’ diyor.
Ciddi sürecin nasıl titizlikle yürütüldüğünü ise şu sözlerle anlattı:
“Bilgilerimi girdikten yaklaşık üç hafta sonra bir telefon görüşmesi yaptık, bir ön eleme. İkinci bir telefon görüşmesinden sonra zannediyorsam 21 Ağustos’ta da Johns Hopkins Hastanesi’ne Baltimore’a gittim. Ben de süreçten çok haberdar değildim. Tek söyledikleri şey gittiğiniz zaman, uzun bir randevu olacağıydı. Benim açıkçası biraz naif olarak kafamda şöyle bir şey vardı. Oraya gidecektim, koluma vuracaklar, ‘teşekkür ederiz Sinancım görüşmek üzere’ falandı ama ilk randevunuz yaklaşık 5-6 saatlik bir süreç. Yaptıkları ilk şeylerden bir tanesi sizi bir odaya oturtup şöyle bir 16 sayfalık bir belge okutuyorlar. Bu belgede detaylı, ‘neden buradasınız, ne olacak, işte yan etkileri nedir, bu süreci neden yapıyoruz, maruz kalabileceğiniz riskler nedir.’ Bunu böyle sayfa sayfa size okutuyorlar ve imzalatmadan önce de yazılı bir teste tabi tutuyorlar tam 20 soru. Bu 20 soru üzerinden yüzde 75 doğru cevaplamazsanız, teşekkür ediyorlar sizi eve yolluyorlar. Yani gerçekten bilinçli bir şekilde ne yaptığınızı görmenizi, hissetmenizi, anlamanızı istiyorlar.’’
Pfizer’ın ilk açıklamalarına göre 18 ile 55 yaş arası katılımcıların yüzde 17’sinin hafif ateşi çıktı. Bu oran 65 ile 85 yaş arasında katılımcılarda yüzde 8’e düştü. Eklem, ağrısı, halsizlik, döküntü, mide bulantısı olası diğer yan etkiler.
Sinan Ciddi ise çok fazla yan etki görmediğini söyledi. “Aşı olduktan sonra, o gün boyunca biraz hafif bir baş ağrısı, aynı zamanda tabi bir yorgunluk hissettiğimi söyleyebilirim. Bu yaklaşık bir 24 saat kadar sürdü. Müteakip günlerde de aşı olmayan kolumda birkaç tane kızarıklık, hafif irritasyon işte sivilce gibi şeyler oldu. Sırtımda da buna benzer şeyler çıktı’’ diye konuşan Ciddi, bunların aşı kaynaklı olup olmadığını bilemeyeceklerine dikkat çekti. Zira Ciddi, gerçek aşıyı olup olmadığını bilmiyor.
Yani Ciddi, gerçek aşı yerine plasebo yani boş etkisiz bir aşı yapılan kontrol grubunda yer alıyor olabilir. Amaç gönüllülerin, evleri dışında da günlük aktivitelerine devam etmesi. Nihayetinde aşının hızı ve güvenilirliği, deneye katılanlarda kontrol grubundakilerin virüsü ne kadar kısa sürede kaptığını da bağlı olacak.
Ciddi, hastalandığını düşünürse ya da aşının yan etkileri ağırlaşırsa yapması gerekenleri de anlattı.
Sinan Ciddi, “İlk önce çalışma ekibini arayabilirim hastanede. Onun dışında da onların bize, her denek için verdiği bir kişisel test kiti var burundan numune almak için, boğazdan numune almak için. Bunları güvenli bir şekilde postalayarak geri gönderebiliyoruz. Ayrıca cüzdanımıza koyulan ve buzdolabınıza yapıştırılan acil arama numaraları var. Bunlara direkt çalışma doktorunun şahsi cep telefonu da dahil. Gün içi, gün dışı saatlerinde kesinlikle cevap verilen numaralar. Ayrıca herhangi bir tıbbi tahribat yaratacak bir etki olursa Pfizer’ın tıbbi faturalar dahil gerekli tüm müdahalelerden mesul olduğu ortaya koyuluyor’’ ifadelerini kullandı.
Artık 30 bin kişide denenen üçüncü aşamaya gelmiş olması sebebiyle korkmadan bu çalışmaya katılan Sinan Ciddi, Amerika’da hızı nedeniyle aşıya şüpheyle yaklaşılmasına de gerek olmadığı görüşünde.
“Sonuçta bu bir aşı. Yan etkilerinin olmasıyla beraber, bu yan etkilerin insanlar üzerinde caydırıcı olmaması gerektiğini düşünüyorum. Çünkü insanları korkutan olayın siyasi atmosfer olduğunu düşünüyorum ister Amerika olsun ister Türkiye olsun, daha seviyede de Avrupa olabilir. Beni ikna eden tek koşul şu oldu; Amerika’da bir ilacın özellikle bir aşının onay alması, atlaması gereken koşulların yerine getirilmesi, Sağlık Bakanlığı’nın ve bağlı kurumların onay vermesi için katı kurallar var. Ben bu kurallara, bu aşamalara, bu kurumlara güvenen bir insanım’’ diye konuşan Ciddi başka ülkeler içinse aynı şeyi söyleyemeyeceğini de vurguladı.
Sinan Ciddi’nin deneyine katıldığı aşının, Corona virüsüne karşı hem antikor hem T hücresi üretmesini sağladığı görüldü. Ciddi İkinci ve son doz aşısını 11 Eylül’de olacak. Aşı daha erken bir tarih de çıksa bile, Ciddi ve diğer katılımcılar 2022 yılının Ağustos ayına kadar gözlemlenecek ve testlere tabi tutulacak.
Ancak Pfizer ve BionTech, Amerikan Sağlık Bakanlığı’na bağlı gıda ve ilaç dairesi FDA’den acil kullanım izni alabilmek için yeterli veriye Ekim ayı sonunda ulaşmayı bekliyor. FDA, Corona virüsü aşısı deneylerinin güvenliliği veritabanında genci yaşlısı en az 3 bin yetişkin bulunmasını şart koşuyor. Yani firmanın bu veriye ulaşması için 30 bin katılımcıya ulaşması da gerekmiyor.
Dünyanın dört bir yanında hükümetler önde giden aşı adaylarını stoklamak için milyarlarca dolarlık anlaşmalara imza atıyor. Trump yönetimi de Işık Ötesi Operasyon kapsamında Pfizer dışında en az 4 ayrı firmayla yüz milyonlarca doz aşı için neredeyse 11 milyar dolarlık aşı anlaşmalarına imza attı.
