Suriye’de yedi haftadır süren hükümet karşıtı gösterilere Devlet Başkanı Beşar Esad son derece sert karşılık verirken çok sayıda kişi öldürüldü, yüzlerce kişi tutuklandı. Uzmanlar Suriye’de rejim değişikliğinin bölgede özellikle Lübnan ve İran’da ciddi etkileri olacağı görüşünde.
Suriye’nin nüfuzunun en güçlü hissedildiği yer, iki ülke arasındaki ilişkilerin zaman zaman zor dönemlerden geçtiği Lübnan. Ama Beyrut, Şam hükümetinin göstericilere karşı baskı uygulamaya başlamasından beri sessizliğini koruyor.
Lübnan geçenlerde Rusya ve Çin’in desteğini alarak Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nden Suriye’nin kınanmasını ve soruşturma açılmasını öngören bir karar tasarısının geçmesini engelledi.
İnsan Hakları Gözlem Örgütü Beyrut Temsilcisi Nedim Houry bunun hayal kırıklığı yarattığını söylüyor.
Nedim Houry, Güvenlik Konseyi’nin geçici üyesi olan Lübnan’ın Libya karar tasarısının kabulünde önemli rol oynadığını, ancak Suriye konusunda sessiz kaldığını hatırlatıyor. Suriye’nin Lübnan’daki nüfuzu gözönüne alındığında bunun sürpriz olmadığını vurgulayan Houry, bu bakımdan diğer Arap ülkelerinin seslerini yükseltmelerinin önem taşıdığını söylüyor.
Ancak Lübnan’ın kendi sorunları var. Lübnan, Ocak ayından beri hükümetsiz ve yeni hükümetin ne zaman kurulacağı hala belli değil. Hükümeti kurmakla görevlendirilen başbakan adayı ve ekibi Suriye’ye sadık. Muhalefet ise Batı yanlısı.
Suriye, Batı yanlısı siyasi grupları özellikle eski Başbakan Saad Hariri’nin partisini ülkesindeki hükümet karşıtı göstericilere para ve silah yardımı yapmakla suçluyor. Hariri’nin danışmanı Muhammed Chattah bu suçlamaların gülünç olduğunu iddia ediyor, kimse tarafında ciddiye alınmadığını söylüyor.
Suriye’de rejimin güç durumda olduğunu belirten Chattah, kendilerini mümkün olduğu kadar bu ülkeden uzak tutmaya çalıştıklarını, büyük ilgi duymalarına rağmen Suriye’nin içişlerine karışır görünmek istemediklerini vurguluyor.
Beyrut’un Şam ile ilişkilerini, Lübnan’daki Hizbullah grubuna değinmeden değerlendirmek imkansız. Hizbullah ve müttefikleri halen parlamentoda çoğunluğa sahip ve yeni başbakanın seçiminde söz sahibi.
Beyrut’taki Amerikan Üniversitesi’nde görevli siyasal bilimler profesörü Hilal Khashan, Hizbullah’ın Suriye’deki olayları yakından izlediğini söylüyor.
Profesör Khashan, Hizbullah’ın kalbi ve fikrinin İran’da, ciğerlerinin ise Suriye’de olduğunu, çünkü kendisine hayat veren ülkenin Suriye olduğunu belirtiyor. İdeolojik olarak Şam rejimi ile Hizbullah’ın uyuşmadıklarını vurgulayan Lübnanlı profesör tarafların bir tür mantık izdivacı yaptıklarını, Hizbullah’ın ayakta kalmak için Suriye rejimine ihtiyacı olduğunu söylüyor.
Lübnan kıyılarının 2006 yılından beri Birleşmiş Milletler tarafından denetlendiğini , hava sahasının ise İsrail tarafından kontrol edildiğini belirten profesör Khashan, Hizbullah’ın sadece Suriye üzerinden kara yoluyla silah ve cephane alabildiğini, bu yol kesilirse örgütün büyük zarar göreceğini vurguluyor.
Hizbullah’ın diğer patronu İran da, Suriye’deki olaylardan olumsuz etkilenebilir. Beyrut’taki Amerikan Üniversitesi’nde görevli siyasal bilimler profesörü İmed Selami, Suriye zayıflarsa İran’ın da zayıflayacağı görüşünde.
Suriye’nin İran için büyük stratejik önem taşıdığını belirten Profesör, iki ülke arasındaki ittifakın İsrail üzerine baskı için kullanıldığını, Şam hükümetinin Irak ve Lübnan’daki siyasi haritanın belirlenmesinde etkili olduğunu söylüyor.Profesör Selami, iki ülke arasındaki ittifakın bölge için büyük stratejik önem taşıdığını, Suriye zayıflarsa İran’ın durumunun da zayıflayacağını belirtiyor.
Suriye’deki olaylardan doğrudan en çok etkilenecek ülkelerin İran, Lübnan ve Hizbullah olacağı kesin. Ancak Amerikan Üniversitesi’nde görevli uzmanlardan Rami Khoury, Suriye’deki rejim değişikliğinin Orta Doğu’da çok daha geniş bir alana yayılacağı uyarısında bulunuyor.
Suriye’nin siyasi, stratejik ve diplomatik açıdan bölgedeki her kilit ülke ile bağlantıları olduğunu belirten Khoury, herhangi bir değişikliğin tüm bölgeyi etkileyeceğini söylüyor. Khoury Suriye’nin İran, Hizbullah, Lübnan hükümeti, Hamas, Türkiye, Irak, Suudi Arabistan, Ürdün, zaman zaman İsrail ile bağları olduğunu, bu bağlarda meydana gelecek bir çatlağın etkilerinin çok büyük olacağını savunuyor.
Rami Khoury ve diğer uzmanlar, birçok hükümetin bu etkilerin nasıl olacağını kestiremediklerinden Suriye’deki durumun yatışmasını tercih ettiklerini söylüyor.
