Suriye’de Beşar Esad yönetimine karşı gösteriler ikinci ayını tamamlamak üzere. Tunus ve Mısır’da hükümetlerin yıkılmasından cesaret alan genç Suriyeliler, önce İnternet üzerinden başlattıkları protesto eylemlerini, daha sonra sokaklara taşıdı.
Zaman zaman internet ve cep telefonu şebekelerinde kesintiler yaşanmasına rağmen genç Suriyeliler, haftalardır bilgisayarlarının ve cep telefonlarının başında oturmaktan usanmadı. Fırsat buldukça Facebook sayfalarını güncellediler, Twitter’a mesajlar yolladılar, insan hakları eylemcileriyle, gazetecilerle, dış ülkelerde yaşayanlarla temasa geçmeye çalıştılar. Genç Suriyeli eylemciler, yabancı gazetecilerin girişinin yasaklandığı ülkelerinden dünyaya neler olduğunu anlatmaya devam etti.
Bu gençlere göre Facebook ve Twitter, Suriye’de daha birkaç ay öncesine kadar fazla bilinmiyordu. Arap Baharı’nın rüzgarları Kuzey Afrika ve Orta Doğu’da esmeye başladıkça, Suriyeli gençler de İnternet’teki sosyal paylaşım ortamlarının bu olaylara etkilerine ilgi duymaya başladı. Şimdiyse Suriye’de sosyal paylaşım sitelerine binlerce kişi giriyor.
Demokrasi eylemcisi Rami Nahle, ülkesi Suriye’de tutuklanacağı kaygısıyla son birkaç aydır Lübnan’da yaşıyor. Nahle, Suriye’deki ayaklanmaları İnternet’e giren gençlerin başlattığını, daha sonra bu eylemlere genci yaşlısı, herkesin katılmaya başladığını söylüyor.
Nahle, her şeyin bir anda başladığını belirtiyor. Protesto eylemlerini tek bir kişinin değil, bütün gençlerin yönlendirdiğini kaydeden Nahle, daha sonra çok sayıda kişinin, bu gençlerin eylemlerine katıldığını anlatıyor.
Suriye’deki göstericiler ilk önce ülkede 48 yıldır yürürlükte olan olağanüstü hal uygulamasının kaldırılmasını, ardından da yasaklı siyasi partilerin tekrar siyasete girmesini ve yolsuzluğa bulaşmış siyasilerin görevden alınmasını istedi.
Devlet Başkanı Beşar Esad, eylemcilerin protestolarına reform sözleriyle yanıt verdi ve 21 Nisan’da insanların mahkeme celbi olmadan tutuklanmasına izin veren yasayı kaldırdı. Ama güvenlik kuvvetleri, baskılarını sürdürdü. Ülkenin neredeyse tamamında çoğu gençlerden oluşmak üzere yüzlerce gösterici öldürüldü, ya da tutuklandı.
Suriyeli demokrasi eylemcilerinden Halid el Eketyar, medya üzerinde uygulanan yasak yüzünden dış dünyaya erişimi gençlerin üstlendiğini söylüyor.
El Eketyar, göstericilerin eylemlerini video kameralarla çektiklerini, bunun için ölümü göze aldıklarını söylüyor. Daha sonra bu göstericiler filmlerini alıp dünyanın her yerine yaymaya çalışıyor. El Eketyar da aynı Rami Nahle gibi Suriye’deki gösterilerin tek bir lideri olmadığı görüşünde. İnsan Hakları Gözlem Örgütü’nün Beyrut büro şefi Nedim Huri, protestocuların düzensiz organize olduğuna, içlerinde laik,liberal, entelektüel, hatta şeyhler ve imamlar gibi geleneksel muhafazakarların da bulunduğuna dikkati çekiyor.
Nedim Huri, eylemlerin tepeden tırnağa organize yapılaşma içinde düzenlenmediğini, aynı Mısır ve Tunus’ta olduğu gibi spontane bir şekilde başladığını belirtiyor. Dara’da Muhaberat’ı protesto etmek için başlayan gösteriler, daha sonra haberlerin yayılmasıyla birlikte diğer eylemcileri de etkiledi, başka yerlere de sıçradı.
Huri, gösterilerde Suriye diasporasının da etkisi olduğunu, özellikle bilgi yayma konusunda etkili olduklarını ama gösterilerin genel olarak içeriden yönlendirdiğini kaydediyor.
Bununla birlikte, sürgündeki Müslüman Kardeşler örgütü ve 2005 Şam Bildirisi adlı eski muhalefet hareketleri bu son gösterilere geç de olsa katılma kararı almış. Şam Bildirisi’ne imza atan 12 kişi hapse atıldı. Müslüman Kardeşler ise faaliyetini İngiltere’den sürdürmek zorunda kaldı.
Beyrut Amerikan Üniversitesi Siyaset Bilimi profesörlerinden Hilal Kaşan, Suriye’de aktif ve organize olmuş muhalefetin Beşar Esad’ın babası Hafız Esad döneminde bastırıldığını hatırlatıyor. Bundan dolayı da mevcut gösterilerde özellikle bir lider göze çarpmıyor.
Hilal Kaşan’a göre Müslüman Kardeşler dışında Suriye’de gerçek bir muhalefet örgütlenmesi bulunmuyor. Eski Devlet Başkanı Hafız Esad, 1982 yılında Hama’da Müslüman Kardeşler’in başlattığı ayaklanmayı korkunç bir şekilde bastırdı. Bunun ardından Müslüman Kardeşler üyeleri ülkeyi terk etti. Hilal Kaşan, şimdi Suriye’deki göstericilerin kendi başlarına hareket ettiğini söylüyor. Lübnanlı profesör, “Komplo teorisini desteklemek istemiyorum, ama bazı ülkeler Suriye’deki rejimin de iddia ettiği gibi ülkedeki olaylardan pay çıkarmak isteyebilir,” diye de ekleme yapıyor. Uzman her şeye rağmen, Suriye’deki sokak gösterilerinin spontane bir şekilde oluştuğundan emin.
Hilal Kaşan’ın dikkatini çektiği komplo teorisi, aslında Şam hükümetinin iddialarına dayanıyor. Suriyeli yetkililer, gösterileri Lübnan ve Irak’tan silah kaçıran çetelerin ve kaçakçıların teşvik ettiğini öne sürüyor. Şam hükümeti, ordunun aslında sivillere zarar vermediğini, yalnızca bu çeteleri bastırmaya çalıştığını iddia ediyor.
Profesör Kaşan, halihazırda kimsenin hapis cezası almak ya da öldürülmek istemediği için Suriye’deki eylemlerin liderliğini üstlenmediğini söylüyor.
