Endüstriyel ölçekteki uyuşturucu laboratuvarı, uzun yıllar boyunca uyuşturucu ticaretiyle herhangi bir bağları olduğunu reddeden Esat ailesinin iktidar merkezi olan Şam’ın batısındaki ana yolun biraz yukarısında yer alıyordu.
Beşar Esat hükümeti, Washington ve diğer ülkeler tarafından, Ortadoğu’nun dört bir yanına, cephe hatlarından inşaat sahalarına ve lüks partilere kadar yayılmaya başlayan, bağımlılık yapan amfetamin benzeri uyarıcı madde olan Captagon'un üretimi ve satışından kar sağlamakla suçlanıyordu.
Uzmanlara göre Captagon ticaretinin yıllık değeri milyarlarca dolar. Batılı hükümetler, Suriye’deki yasa dışı ticareti Esat’ın kardeşi Mahir Esat ve onun komutasındaki Suriye ordusunun Dördüncü Tümeni ile ilişkilendiriyor.
Mahir Esat’ın nerede olduğu bilinmiyor. Reuters ise suçlamalarla ilgili kendisine ulaşamadı.
Beşar Esat’ın isyancıların hızla düzenlediği saldırının ardından düşüşü, gazetecilerin Suriye’de Captagon imparatorluğuna dair bulgu aramaya başlamalarına olanak verdi.
Esat’ı deviren savaşçılar, Duma kentinde terkedilmiş alandaki karanlık, devasa depolarda, Reuters muhabirlerinin paletler üzerine istiflenmiş şekilde gördüğü; mobilyalarda, meyvelerde, dekoratif taşlarda ve voltaj regülatörlerinde saklanmış binlerce hap bulduklarını söyledi.
Çok sayıda hap, Captagon haplarında kullanılan çift hilal logosu veya “Lexus” kelimesiyle damgalanmıştı.
Reuters muhabirlerini içeriye alıp cihazı açarak içinde saklanan hapları gösteren bir savaşçı, “Bu haplar ihracata hazır” dedi.
New York merkezli New Lines Institute Captagon Ticaret Projesi Direktörü Caroline Rose, Captagon'un küresel ticaretinin tahmini değerinin 10 milyar dolar olduğunu ve devrilen Suriye yönetiminin yılda yaklaşık 2,4 milyar dolar kar ettiğinin tahmin edildiğini söyledi.
Ele geçirilen Captagon miktarları ve laboratuvar baskınlarına ilişkin kamuoyuna açık şekilde yapılan açıklamaları izleyen New Lines Institute’ün proje direktörü Rose, Reuters tarafından görülen alanın, şimdiye kadar bulunan en büyük Captagon laboratuvarlarından biri gibi göründüğünü söyledi.
Rose, “Bu, rejim kontrolündeki Suriye’de var olan en büyük laboratuvar olabilir” dedi.
Variller, kutular ve şişeler
İçeride bir hap baskı makinesi ve üst kattaki depoda da çok sayıda kimyasallarla dolu onlarca varil, kutu ve şişe vardı.
Bunlar arasında kloroform, potasyum iyodür, formol çözeltisi, amonyum çözeltisi sg 0.91, asetik asit, hidroklorik asit, sikloheksanon ve 40-60 derece petrol eteri gibi kimyasallar bulunuyordu.
Kimyasalların etiketlerine göre bunlar İngiltere, Çin, Hindistan, Umman, Suudi Arabistan ve Lübnan gibi ülkelerde üretilmişti.
Captagon, 1960’larda Almanya’da dikkat eksikliği gibi rahatsızlıkları tedavi etmek amacıyla üretilen uyarıcı maddenin ticari adıydı.
Üretimi daha sonra durdurulmuştu; ancak “fakirlerin kokaini” olarak bilinen yasa dışı versiyonu, Doğu Avrupa’da ve sonrasında Arap dünyasında üretilmeye devam etti.
Captagon, 2011’de Suriye’deki hükümet karşıtı protestoların ardından patlak veren çatışmalarda yaygınlaştı.
Captagon'un odaklanmayı arttırdığı, uyku ve açlık hissini engellediği belirtiliyor.
Zararlı yan etkileri olabilen Captagon, ABD dahil birçok ülkede yasaklandı.
Yaygınlığı, Körfez Arap ülkelerinde artan uyuşturucu bağımlılığını tetikledi.
Kaptan Korn’dan Captagon'a
Suriyeli işadamı Faris el Tout, Suriye iç savaşı öncesinde, Captain Corn marka patates cipsinin üretildiği dönemde ailesinin bu fabrikanın sahibi olduğunu söyledi.
El Tout, 2018 yılında Mahir Esat’a yakın bir işadamı olan Amer al-Khiti tarafından fabrikaya el konulduğunu belirtti.
Reuters’a konuşan el Tout, “Fabrikayı, Dördüncü Tümen’i desteklemek için Suriye’nin çocuklarını öldüren Captagon üreten bir fabrikaya dönüştürdüler’’ dedi.
ABD, 2020’de Khiti’ye Esat yönetimiyle olan ilişkileri nedeniyle yaptırım uyguladı. İngiltere de 2023’te, Khiti’nin “Suriye’de çok sayıda şirketi yönetip denetlediğini ve bu şirketlerin Captagon dahil uyuşturucu üretimi ve kaçakçılığını kolaylaştırdığını” belirterek yaptırım uyguladı.
Reuters, iddialarla ilgili olarak Khiti’ye ulaşılamadı.
Olay yerindeki bir Reuters muhabiri, Khiti’nin adaylardan biri olarak yer aldığı Suriye halk meclisi için seçim broşürlerini ve yalnızca adının yazılı olduğu seçim kartlarını buldu.
Esat’ın düşmesinden bu yana, isyancı savaşçılar, ülkede uyuşturucunun üretildiği ve ihracata hazırlandığı birçok yer bulduklarını söylüyor.
İsyancılarla bağlantılı hesaplardan sosyal medyada paylaşılan bazı görüntülerde, hapların kimi zaman ateşe verildiği veya kanalizasyona döküldüğü görülüyor.
New York merkezli New Lines Institute Captagon Ticaret Projesi Direktörü Rose, “Rejim düşene kadar, rejim kontrolündeki bölgelerde veritabanımızda hiçbir laboratuvar baskınına rastlanmamıştı” diyor.
Forum