Rusya'nın geliştirdiği Corona virüsü aşısı Sputnik V ile ilgili kaygılar giderek artıyor. Çek Cumhuriyeti ve Brezilya'daki ilaç denetim kurumları, Sputnik V aşısına onay vermedi. Slovakya'nın ilaç denetim dairesi de bazı şüpheleri olduğunu bildirdi.
Avrupa Birliği (AB) denetçileri de Sputnik aşısının etkinlik ve güvenliğine ilişkin değerlendirmeyi halen sürdürüyor. Ancak Avrupa İlaç Dairesi (EMA) eski Başkanı, politico.eu haber sitesine yaptığı açıklamada, Brezilya'daki ilaç denetim dairesi Anvisa'nın Sputnik aşısına ilişkin itirazlarının Brüksel'deki ilaç denetçileri tarafından da dikkate alınma olasılığının yüksek olduğuna işaret etti.
Anvisa'yı "Son derece yetkin bir kurum" olarak tanımlayan eski EMA Başkanı Guido Rasi, Brezilya ilaç denetim dairesinin Sputnik aşısının kalite ve güvenliğine ilişkin meseleleri kaygı verici bulduğunu söyledi. Anvisa, 28 Nisan'da yaptığı açıklamada, Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) tavsiye ettiği kalite standartlarından saptığı gerekçesi ve "ürün geliştirmedeki hatalar" nedeniyle Sputnik V aşısına onay vermediğini bildirmişti.
"Kalite kontrol, güvenlik ve etkinlik verisi noksanlığına" da dikkat çeken Anvisa ayrıca "düşük bağışıklığa sahip, solunum rahatsızlıkları ve diğer sağlık sorunları" olan kişilerde aşının etkinliğine ilişkin kaygıları da gündeme getirdi. Slovakya ilaç denetim dairesi (SÚKL) de kalite kontrol ve yetersiz veri hakkında kaygıları olduğunu ifade etti. Daire Başkanı Irena Storová, "Bir ilacın ruhsatlandırılması ya da değerlendirilmesi için hükmen ibraz edilen belgelerin çok azını" aldıklarını kaydetti.
Sputnik V aşısı, sadece Rusya tarafından ruhsatlandırılmış, uluslararası bir denetim kurumu tarafından henüz onay almamış bir Corona virüsü aşısı. Rus devleti tarafından fonlanan ve Moskova'daki Gamaleya Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen aşı, geçtiğimiz yıl Ağustos ayında Rusya'da hızla onaylanmıştı. Yarım yüzyıl önce Rusya'nın uzaya gönderdiği Sputnik uydusuyla aynı adı taşıyan aşı, uluslararası bilim çevreleri tarafından şüpheyle karşılanmıştı.
Uzmanlar, Rus yetkililerin henüz deneme süreci tamamlanmadan aşının dağıtımına onay vermesini eleştirmiş, aşının hızla onaylanmasını Rusya'nın bilimsel gücünü egemen kılma arzusuna bağlamıştı.
Rus uzmanların geçtiğimiz yıl İngiliz tıp dergisi Lancet'te Sputnik aşısının Covid-19'a karşı yüzde 91,6 oranında etkili olduğunu ortaya koyan makalesinin yayınlanmasından sonra aşıyla ilgili Batılı bilim çevrelerine hakim olan kaygılar kısmen azalmıştı.
Rusya jeopolitik emeller besliyor
Orta Avrupa'daki bazı ülkeler ve Baltık ülkeleri hükümetleri, Batı ittifakında siyasi çatlaklar yaratmak amacıyla tasarlandığına inandıkları "Sputnik diplomatik taarruzu" nedeniyle Kremlin'le zıtlaşıyor.
Kiev ve Varşova'daki yetkililer, Rusya'nın Sputnik aşısıyla övünmesinin ve aşıyı öne çıkarmadaki amacının jeopolitik güdümlü olduğunu söylüyor. Rusya'nın Batılı ülkeler tarafından geliştirilen aşıların üzerine şüphe düşürmek için dezenformasyon kampanyaları düzenlemekle suçluyor. Rus yetkililerse Batı'nın Sputnik aşısına kuşkuyla bakmasının arkasında siyasi nedenlerin yattığını savunuyor.
Litvanya Başbakanı Ingrida Šimonytė, Kremlin'in Sputnik V aşısını Avrupa'yı "bölüp yönetme" girişiminde bulunmak için kullandığı "yeni bir hibrit silah" olarak tanımladı. Başbakan Šimonyte, Rusya'nın Sputnik V aşısı için yürüttüğü yoğun reklam kampanyasının ardında yatan etkenin başka halkları düşünmesi olmadığının altını çiziyor. Šimonyte, bu yılın başında, "Sputnik, çok katmanlı bir propaganda kampanyasını ve Rusya'nın Avrupa Birliği ülkeleriyle güney ve doğudaki ortaklarını bölmek gibi çok da gizlemediği amacını içeriyor" diyor.
Başta Macaristan ve Sırbistan olmak üzere bazı Avrupa ülkeleri, Batı ülkeleri tarafından üretilen aşıların az olması nedeniyle Sputnik aşısını satın almaya başladı. Avusturya da aşı satın almak için Rusya'yla anlaşmıştı. Almanya'daki bazı bölgelerin ve kimi Alman yetkililerinse Sputnik aşısını alma konusunda isteklilik sergilediği gözlenmişti. Ancak Batılı ülkelerin ürettiği aşılarda arz artınca Sputnik aşısına olan ilgi azaldı. Alman Bild gazetesi, geçtiğimiz hafta, Sputnik V aşısının Almanya'ya satışına ilişkin anlaşmanın yapılmayacağını bildirdi.
Avrupa kıtası dışında, Sputnik V aşısı, aralarında Arjantin, Meksika ve Türkiye dahil 50'den fazla ülke tarafından satın alındı. Corona pandemisinin kontrol edilemediği Hindistan ise yaklaşık 400 milyon doz Sputnik V aşısı satın almak için anlaşma imzaladı.
Kuşkular artıyor
Geçtiğimiz hafta tıp dergisi Lancet'te yayınlanan bir makale, Sputnik aşısına ilişkin kuşkuları yeniden gündeme getirdi. Avrupalı, Amerikalı ve Rus uzmanlar tarafından kaleme alınan makale, aşıyı geliştiren Gamaleya Araştırma Enstitüsü tarafından yapılan ikinci ve üçüncü faz denemelere ilişkin veriler arasındaki ciddi çelişkilere yer veriyor.
Makalede "Veriye erişimin kısıtlı olması araştırmaya olan güveni zedeliyor" ifadesini kullanan uzmanlar, "Araştırma bulgularına ilişkin verilere erişim, iddia edilen bulguları kontrol etmek ve doğrulamak için bir zorunluluktur. Sunulan istatistiklerde ve sonuçlardaki açık hatalar ve sayısal çelişkiler söz konusu olduğunda bu durum daha da büyük ciddiyet kazanır" diyor Lancet'te geçtiğimiz hafta yayınlanan makaleye ABD'deki Temple Üniversitesi'nden Enrico Bucci, Amsterdam Üniversitesi'nden Gowri Gopalakrishna ve Torino Üniversitesi'nden Raffaele Calogero katkıda bulundu.
Gamaleya Enstitüsü uzmanları, Lancet'teki makaleye verdikleri yanıtta, verilerdeki çelişkilerin yazım hatasından kaynaklandığını belirtiyor ve Sputnik aşısının 51 ülkede onay almasının "tam şeffaflık ve tüm denetimsel zorunluluklarla uyum sağladıklarının" göstergesi olduğunu iddia ediyor.
Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, geçen haftaki bir video konferansta Sputnik V aşısını övmüş, aşının "Kalaşnikov tüfeği kadar güvenilir" olduğunu söylemişti.
Sputnik V, Batı dışında geliştirilen ve bazı şüpheleri beraberinde getiren tek aşı değil. Bazı bilimsel araştırmacılar, Dünya Sağlık Örgütü'ndan aldığı onaya rağmen Çin tarafından geliştirilen Sinopharm aşısının etkinliğine ilişkin veri eksikliğine işaret ediyor. Uzmanlar, aynı kaygıyı bir başka Çin aşısı olan Sinovac için de taşıyor.
Çin dışındaki uzmanlara göre Sinovac aşısının etkinlik oranı yüzde 50, Sinopharm'ınsa yüzde 79 civarında. Bu aşıların etkinliği, yüzde 90'ın üzerinde etkin olduğu kanıtlanan Moderna ve Pfizer aşılarına oranla çok daha düşük.
