ABD Maliye Bakanlığı, Afrika ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde Rusya’nın paralı asker ordusu Wagner ve kurucusu Yevgeni Prigojin’le bağlantılı altın şirketlerine yaptırım açıkladı. Yaptırımların ABD’nin daha önce de 2016 seçimlerine müdahale girişimi ve Ukrayna savaşı sebebiyle sert yaptırım uyguladığı Prigojin’in kısa süreli isyanıyla doğrudan bir bağlantısı yok.
Washington’da bulunan Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi’ne göre Rusya’nın paralı asker ordusu Wagner yaklaşık 30 ülkede faaliyet gösteriyor.
Amerikalı güvenlik yetkililerinin tahminlerine göre Ukrayna’da yaklaşık 50 bin savaşçıyla sahada aktif olan Wagner, silahlı çatışmaların liderleri Moskova’dan yardım istemeye zorladığı Afrika ülkelerinde özellikle etkili.
Wagner’in Mali, Orta Afrika Cumhuriyeti ve son dönemde Sudan’da faaliyet gösterdiği biliniyor. Grubun Sudan ve Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki faaliyetleri “yeni risk alanları” olarak tanımlanıyor.
Amerikalı yetkililer Rusya’da yaşanan gelişmelerin Wagner’in akıbetini nasıl etkileyeceğini kestirmek için henüz erken olduğunu belirtse de grubun Afrika’daki faaliyetlerine özellikle dikkat çekiliyor.
Orta Afrika Cumhuriyeti’nin elmas, altın, petrol ve uranyum bakımından zengin olduğu biliniyor.
Doğal kaynaklar ve silah sevkiyatı limanlarına erişim
Wagner Grubu Orta Afrika ve Mali’de otokrat liderlere yönelik tehditlerin bertaraf edilmesini sağlayarak muhalefetin baskılanmasında rol oynuyor. Bunun karşılığında Rusya sözkonusu ülkenin doğal kaynaklarına ve silah sevkiyatının yapılacağı limanlara erişim elde ediyor.
Vladimir Putin’in bu anlaşmalar dışında Wagner’i Rusya’nın Ortadoğu ve Afrika’daki varlığını arttırmak için kullandığı biliniyor. Rusya Wagner aracılığıyla otokratlarla, darbe liderleriyle güvenlik ittifakları kuruyor.
ABD Maliye Bakanlığı Terörizm ve Mali İstihbarattan Sorumlu Müsteşarı Brian Nelson Afrika’da Wagner bağlantılı şirketlere yönelik yaptırım açıklamasında, “Wagner Grubu kısmen Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mali gibi ülkelerdeki doğal kaynakları sömürerek gaddar operasyonlarını fonluyor. ABD Wagner Grubu’nun Afrika, Ukrayna ve başka yerlerde genişlemesini zayıflatmak amacıyla gelir kaynaklarını hedef almayı sürdürecek” ifadelerini kullandı.
Maliye Bakanlığı’nın açıklamasında, Wagner Grubu’nun dünya genelinde “güvensizlik ortamlarından yararlandığı, ulusların güvenlik, refah ve insan haklarını tehdit eden suçlar işlediği ve ülkelerin doğal kaynaklarını sömürdüğü” ifadeleri de dikkat çekiyor.
“Wagner imparatorluğunun bir anda çökmesi olası değil”
Merkezi ABD’de bulunan Sentry adlı araştırma kuruluşunun Salı günü yayınlanan ve “Terör mimarları” başlığını taşıyan raporunda, 20 yıl boyunca siyasi krizler ve silahlı çatışmalarla yıpranan Orta Afrika Cumhuriyeti’nde Rusya’nın Wagner aracılığıyla Cumhurbaşkanı Faustin-Archange Toudera’ya diplomatik, askeri ve siyasi destek sağladığı belirtiliyor.
Bunun silahlı grupların sivillere karşı insan hakları ihlalleri işlemesi ve Toudera silahlı gruplarına karşı mücadele adı altında sistematik ve planlı kitlesel katliam ve işkence uygulamalarına yol açtığı ifade ediliyor.
Uzmanların çoğu, Afrika’daki otoriter hükümetlerle silah ve maden anlaşmaları yaptığı bilinen grupla ilgili bu dinamiğin değişmesini beklemiyor.
Sentry uzmanlarından Nathalia Dukhan, “Durum değişken ama son beş yılda Wagner’e ilişkin yaptığımız araştırmalardan öğrendiğimiz bu grubun dirençli, yaratıcı, korkusuz ve talancı olduğu. O nedenle Wagner imparatorluğunun bir anda iskambil kule gibi çökmesi pek olası değil” diyor.
Merkezi Washington’dan bulunan Brookings Enstitüsü’nde konuya ilişkin kapsamlı uzman değerlendirmelerinin yer aldığı makalede görüşüne yer verilen Vanda Felbab Brown da, Wagner’in Afrika’daki varlığının Moskova için hem mali hem de stratejik açıdan “faydalı” olduğunu ve bu nedenle Rusya’daki kısa süreli isyanın Wagner’in Afrika’daki faaliyetlerine etkisinin kısıtlı olacağı kanısında.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, kısa süreli isyanın Rusya’nın Afrika’daki duruşunu olumsuz etkileyip etkilemeyeceği yönündeki soruyu yanıtlarken Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mali’yi özellikle andı, Rus hükümeti yetkililerinin bu liderlerle temasta olduğunun altını çizdi.
Sergey Lavrov, Rusya’daki gelişmelerin ardından Afrika ülkelerinde bir “panik ya da değişiklik sinyali” görmediklerini de ifade etti.
“Mali Ukrayna savaşında silah sevkiyatında kullanılıyor”
ABD Kremlin’in radikal unsurlarla mücadele için giden Fransız askerlerinin yerini yaklaşık bin Wagner savaşçısının aldığı Mali’yi Ukrayna savaşı için bir silah sevkiyatı istasyonu olarak kullandığını iddia ediyor.
Mali hükümetiyse Wagner’i eğitim dışında başka bir amaçla kullandığı iddialarını reddediyor.
Associated Press haber ajansına konuşan Mali Hava Kuvvetleri’nde görevli adını vermeyen bir subay, Rus savaşçıların önemli muharip görev üstlendiğini söylüyor, “Yeterli sayıda pilot olmadığı için askeri uçak ve muharip helikopterlerin çoğunu Wagner’in adamları kullanıyor” diyor.
Afrika odaklı çalışmalarıyla bilinen güvenlik danışmanlığı şirketi Signal Risk’in direktörü Ryan Cummings, Rusya’daki gelişmelerin Afrika ülkelerini Rusya ile ilişkilerde daha ihtiyatlı olmaya sevk edeceğini belirtiyor.
Cummings, “Herhangi bir çekilme bu ülkelerde hükümetin otoritesine meydan okuyan devlet dışı aktörler tarafından kötüye kullanılabilir” diyor.
“Wagner yabancı terör örgütü listesine alınsın”
Wagner’in özellikle Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki faaliyetlerini uzun süredir inceleyen araştırma kuruluşu Sentry raporunda, Birleşmiş Milletler’e üye devletlerin Afrika’da IŞİD’le Mücadele Küresel Koalisyonu benzeri bir koalisyon oluşturmaları gerektiğini ve bu grubun finans kaynaklarıyla propaganda araçlarının hedef alınması gerektiğini vurguluyor.
Araştırma kuruluşu Sentry’nin raporunda ABD’nin Wagner Grubu’nu yabancı terör örgütü listesine alması gerektiği yönünde bir öneri de yer alıyor.
Avrupa Birliği içinde bir süredir bu konuda devam eden bir tartışma var. İngiliz haber ajansı Reuters’a göre İngiltere’de bu yönde bir hazırlık yapılıyor.
Fransız parlamentosunda Mayıs ayında yapılan oylamada da Wagner’in terör örgütü ilan edilmesine yönelik karar kabul edilmişti. Bu karar bağlayıcılığı bulunmasa da AB üzerinde Wagner konusundaki baskıyı arttırıyor.
Rusya’nın paralı asker ordusu Wagner şu anda ABD’nin uluslararası suç örgütü listesinde yer alıyor. ABD Maliye Bakanlığı gruba bu kapsamda Ocak ayında sert yaptırımlar açıklamıştı.
ABD Kongresi’nde de her iki siyasi partiden kongre üyeleri Wagner’in terör örgütü listesine alınması konusunda bir süredir çağrıda bulunuyor.
ABD Adalet Bakanı Merrick Garland Mart ayında yaptığı açıklamada, böyle bir adıma karşı çıkmayacağını söylemiş; “Savaş suçu işleyen, ABD’ye zarar veren bir örgüt olduğunu düşünüyorum” demişti.
Bir örgütün kriterleri karşılaması halinde yabancı terör örgütü listesine alınıp alınmayacağına ilişkin açıklama ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılıyor.
AP’nin haberinin bir bölümünden yararlanılmıştır.
