Türkiye ile Rusya arasında 11 Nisan 2017’de imzalanan teslimat sözleşmesi kapsamında S-400 Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sistem malzemelerinin Ankara’ya sevkiyatı devam ediyor.
Milli Savunma Bakanlığı, dünkü üç uçağın ardından bugün de dördüncü Rus askeri uçağının çeşitli malzemelerle birlikte Mürted hava üssüne indiğini açıkladı.
Türkiye bir yandan S-400 sevkiyatının süreceğinin mesajını verirken diğer yandan da Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın ağzından Amerikan yapımı hava ve füze savunma sistemi Patriot’lara ilgisinin sürdüğünün altını çiziyor.
Doçent Doster: ‘‘Türkiye, Rusya’yla ABD arasında sıkışmış durumda ama bu uzun sürdürülemez’’
Uluslararası ilişkiler uzmanı Barış Doster, Türkiye’nin Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. Yüzyıl boyunca sürdürdüğü denge siyasetini bugün yeni bir biçimde devam ettirdiği görüşünde.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Doçent Doster, ‘‘S400 ile F35 arasındaki sıkışmışlık, aslında Rusya’yla ABD arasındaki sıkışmışlığın yansıması. Ama Türkiye’nin Avrasya ve Atlantik arasında bir sıkışmışlık içinde olduğunu söyleyemeyiz. Zira Batı ile ilişkilerimiz yapısal ve güçlü. Bir numaralı dış ticaret ortağımız Avrupa Birliği. Ekonomik değil ama teknolojik ve savunma alanlarında Türkiye ile güçlü ilişkileri olan ABD de siyasi nüfuz sahibi. Rusya’ya gelince, önce doğal gaz, ardından Akkuyu nükleer santralı derken şimdi S-400 füzeleriyle Türkiye’deki siyasi nüfuzunu arttırmakta. Türkiye’nin açmazı şu, bu güçlerden biriyle bozuşunca diğeriyle denge kurmaya çalışıyor. Osmanlı İmparatorluğu döneminde önce Tanzimat paşaları, sonra 2. Abdülhamit benzeri denge politikasını uyguladı. Büyük devletlerle ilişkilerinde yaşanan anlaşmazlıkları birini diğeriyle dengeleyerek imparatorluğun ömrünü uzattılar. İçinde bulunduğunuz durum, uzun sure sürdürülemez. Ne ekonomi ne var olan ittifak ilişkileri ne de içerideki toplumsal kutuplaşma buna müsaade eder. Ama bu demek değil ki Türkiye’nin batıdan kopuş yaşayacak ve NATO’dan çıkıp Şangay İşbirliği Örgütü’ne üye olacak. Böyle bir yorum mümkün değil’’ dedi.
Marmara Üniversitesi öğretim üyesi, Washington ve Ankara’nın Türkiye’nin S-400 tedarikine ağır yaptırım uygulanmayacak bir formül bulabileceği kanaatinde:
‘‘Türkiye NATO’daki konumu, jeopolitik değeri, stratejik önemi, dikkate alındığında ABD tarafından bir çırpıda gözden çıkarılabilecek bir ülke değil. ABD, Türkiye’yi bir Ortadoğu ülkesi olarak görüyor. Mısır, Suriye’nin kuzeyi, Ürdün, G. Kıbrıs’ın üsler Türkiye’ye asla bir alternatif oluşturmayacağının farkında. Elbette ABD devlet aygıtı içinde Türkiye’ye daha sert daha yaptırımlar uygulanmasını isteyenlerle ihtiyatlı bir iyimserlikle yaklaşanlar arasında bir fikir ayrılığı ya da vardır bilek güreşi olduğu muhakkak. Ama ben en sert yaptırımlar devreye sokulmayacağını ve daha az can yakıcı tedbirlerle konunun aşılacağı beklentisindeyim. Doğu Akdeniz’de ve veya Kıbrıs’ta bir yakınlaşma öne çıkabilir.’’
Faruk Loğoğlu: ‘‘En azından yönetimler seviyesinde Türkiye ve ABD’nin S-400 krizini çözmek için arayışta olduğunu söyleyebiliriz’’
Türkiye’nin eski Washington Büyükelçisi Faruk Loğoğlu ise G-20 Zirvesi’nde Erdoğan ile Trump arasında esen sıcak rüzgarlar sonrası S-400 krizinin daha büyümesinin önüne geçmek için iki ülke yetkilileri arayışların sürdüğünü düşünüyor.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Loğoğlu, ‘‘ Aslında sevkiyat başladı kavramını netleştirmek lazım. İlk gelen malzemeler füzeler ve benzeri unsurlar değil. Daha çok taşıyıcılar. O bakımdan şunu anlamak lazım. Bu işi biraz zamana yaymak şeklinde bir takvim var. Bu zaman yayma takvimi, Temmuz, Ağustos ve Eylül ayını kapsarsa, ki kapsayacağa benziyor, Türkiye ile ABD arasında görüşmelerin devam edeceğini anlıyoruz. Savunma Bakanı Akar ile ABD Savunma Bakan Vekili Esper’in telefon görüşmesi ve Pentagon’un dünkü brifingi iptal etmesi bunun işareti olarak görülebilir. Tüm bunları Osaka’daki görüşme ile birleştirdiğinizde Türkiye ile ABD’nin hala, en azından yönetimler seviyesinde, S-400 krizi çözmek için arayış içinde söyleyebiliriz’’ dedi.
Ancak Loğoğlu’na göre, Washington yönetimi Türkiye’nin S-400’leri kullanmasına kapı açması kesinlikle mümkün gözükmüyor.
‘‘Bana kalırsa tek çıkış yolu, Türkiye’nin S-400’leri gündemden düşürmesinden geçiyor. Ben S-400’lerin bütünüyle geleceğini düşünmüyorum. Başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere NATO’dan yükselen itirazları Türkiye mutlaka en iyi şekilde hesaplayacaktır. S-400’ler Türkiye’ye her şeyiyle gelse dahi kullanılmayacağı görüşündeyim. Belki depoya kaldırılır belki başka bir formül bulunur ama kullanılmaz.’’
Doçent Özpek: ‘‘S-400’ler bir güvenlik tercihi değil siyasi tercih’’
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi öğretim üyesi Burak Bilgehan Özpek ise Türkiye’nin S-400’leri alacağından hiç şüphe duymuyor.
VOA Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Doçent Özpek, ‘‘Bu bir güvenlik meselesi değil siyasi tercih. Güvenlik koşularının Türkiye’ye dayattığı bir zorunluluk değil. Türkiye’nin kiminle işbirliği yapmayı beyan ettiği bir durum. Bu siyasi tercihin yalnız dış politika ile değil iç politika ile de alakalı olduğunu düşünüyorum. Hükümetin içerideki içeride kurduğu ittifakın devamı olarak dışarıdaki ortakları olarak Rusya ve Çin’i görüyorum. Bu ittifakı içeride sürdürdüğü sürece geri adım atılacağını düşünmüyorum. Birçok diplomat ve akademisyen uzun zamandır S-400’ler gelemeyeceğini söylerken ben bunun kaçınılmaz olduğunda ısrarcıydım. Zira siyasi tercihler S-400’ü zorunlu kılıyordu. S-400 aslında Afrin operasyonu, Kürtlerle çözüm sürecini bitirmek, ekonomik durum ve Batı ile ilişkilerin değişmesi gibi konuların sonucu ya da simgesi. Bu mesel daha da tırmanacak. Türkiye bu savunma sistemini almakta, ABD de yaptırımlarda ciddi. Bu bir chicken game oyunu (korkak tavuk oyunu) gibi. İki sürücü karşı karşıya otomobillerini sürüyor. Çarpışmadan önce kim direksiyonu kırarsa ona, ‘korkak tavuk’ denecek. Ben her ikisinin de direksiyonu kırmayacağını düşünüyorum’’ dedi.
