ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Derek Chollet, Rusya’nın Ukrayna işgali üçüncü ayına girerken taraflar arasındaki müzakerelerinin verimli olduğuna ilişkin çok işaret olmadığını söyledi. Chollet, Amerika’nın Sesi’ne (VOA) yaptığı açıklamada, Rusya’nın anlamlı şekilde müzakere etmeye istekli görünmediğini belirtti.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres Salı günü Moskova’da Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’le yaklaşık iki saat süren görüşmesinin ardından dün Ukrayna’ya gitti.
Chollet, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın Moskova ve Kiev ziyaretleri öncesinde Guterres ile görüştüğünü, ABD’nin barışa çıkan bir yol görüp görmediği konusunda Guterres’den gelecek haberleri merakla beklediğini kaydetti.
Öte yandan Çin'in Rusya'nın Ukrayna işgaline verdiği desteği inceleyen yasa teklifi Çarşamba günü Temsilciler Meclisi'nden geçmişti. Teklifin yasalaşması durumunda (Çin Cumhurbaşkanı) ‘‘Xi'nin Müdahale ve Tahribatını Değerlendirmek’’ adlı yasa, Dışişleri Bakanlığı’nın Pekin’in Moskova ile işgal öncesi ve sonrasındaki ilişkileriyle ilgili raporları sunmasını gerektirecek.
Ancak Amerikalı yetkililer, Çin’in Rusya’ya silah ya da malzeme sağladığına henüz tanık olmadıklarını; durumu yakından izlediklerini söylüyor.
Chollet de VOA'ya verdiği demeçte, "Çin, ister doğrudan özellikle askeri yardım sağlasın ister Rusya'nın yaptırımlardan kaçmasına yardım etsin, Rusya'ya yardım ediyor olarak görülürse bir bedel ödeyecek" dedi.
ABD ve Çin arasındaki işbirliği mesafesinin daraldığı uyarısında bulunan yetkili, Blinken’ın da bu konuya gelecek günlerde değineceğini kaydetti.
VOA: Başkan Biden Rus oligarklardan hesap sormak için bir teklif açıkladı. Ayrıca Kongre’den de Ukrayna’ya yardım için ek fon istedi. Bu açıklamayı diğerlerinden farklı kılan nedir?
Chollet: Bu ABD’den tarihi bir destek açıklaması. Başkan Biden Kongre’den Ukrayna için 30 milyar dolar ABD yardımı talep etti. Bunun 20 milyonu güvenlik ve savunma desteğine ayrılacak. Daha sonra insani yardım ve ekonomik destek de olacak. Bu ABD’nin güçlü, güvenli ve bağımsız Ukrayna’ya bağlılığının bir diğer göstergesi.
VOA: Kongre üyeleri de Ukrayna Demokrasi Savunması 2022 Borç Verme-Kiralama Yasası için oy kullandı.
Chollet: ABD’nin şu an odaklandığı şey Başkan’ın teklif ettiği ek yardımı Kongre aracılığıyla almak. 30 milyar dolarlık yardımın ölçeği ve kapsamı, güvenli bir Ukrayna’nın çıkarımıza olduğunu yansıtıyor. Kriz boyunca önemli olan şeylerden biri Kongre’de gördüğümüz partiler üstü destek oldu. Kongre Ukrayna için şu ana kadar aldığımız önemli yardımı sağlama konusunda yönetimle yakın çalışmakta. Ancak yine de 30 milyar doları alırsak yardımı dört katına çıkartmış olacağız. Bunu Kongre’den alacağımıza da inanıyoruz.
VOA: ABD’nin Putin’in sağlığı konusunda bir değerlendirmesi var mı?
Chollet: Yok. Bugünlerde onunla kişisel olarak fazla temas kurmuyoruz. Değerlendirdiğimiz karar alma sürecinin sonuçları oluyor. Ukrayna’ya karşı bu acımasız savaşı başlatırken bizce yanlış karar aldı. Ona aylar boyunca başka bir seçim yapması için her fırsatı verdik. Ancak Ukrayna’ya savaş açarsa kendisinin ve Rusya’nın büyük bedel ödeyeceğini de çok açıkça söyledik.
VOA: ABD, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ile Putin’le görüşmesinden sonra görüştü mü?
Chollet: Kriz boyunca BM Genel Sekreteri ile yakın temas içindeydik. Bakan Blinken, (Guterres) Moskova ve Ukrayna’ya gitmeden önce kendisiyle görüşme fırsatı yakalamıştı. Bakan, sonrasında henüz onunla görüşmedi; meslektaşlarımız görüştü mü emin değilim. Ancak biz elbette seyahati konusunda bilgi almak ve barışa giden bir yol olup olmadığını görmek için, Genel Sekreter’le temas halinde olmaya devam edeceğiz. Henüz müzakerelerin verimli olduğuna dair fazla umut işareti görmedik. Ruslar anlamlı şekilde müzakereye istekli görünmüyor.
VOA: Çin, Rusya’ya malzeme yardımı ya da mali destek sağlarsa ikincil yaptırımlara maruz kalabilir mi?
Chollet: ABD’nin tavrı bu konuda çok açık. Başkan Biden, Cumhurbaşkanı Xi Jinping ile görüşmelerinde, Bakan Blinken ise Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ile görüşmelerinde Çin’in Rusya’ya yardım etmesi durumunda, bu ister doğrudan destek ister askeri yardım olsun, bedel ödeyeceğini açıkça söyledi.
Çin Rusya’ya yardım etmesi durumunda yüzleşeceği ekonomik sonuçları çok iyi biliyor. Çin’in kendisi de Rusya’ya uygulanan yaptırımların acısını çekiyor. Bu yüzden umarız Çin Rusya’yı desteklememe kararı alır.
VOA: Bakan Blinken’ın Çin açıklaması, ABD-Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) zirvesinden önce mi sonra mı olacak?
Chollet: Bakan’ın konuşmasının önüne geçmek istemem. O tabii ki Çin stratejimize çok önem veriyor. Bununla ilgili gelecek haftalarda konuşmayı bekliyoruz.
VOA: ABD’nin Çin’le ilgili yaklaşımı nasıl? Rusya’nın Ukrayna savaşından sonra iki ülke birlikte çalışabilir mi?
Chollet: ABD-Çin ilişkileri çok karmaşık ilişkiler. Bazı unsurları ihtilaflı. ABD ve Çin’in temelde ters düşeceği konular olduğu açık. Bu ilişkinin bazı alanları rekabete dayanıyor. ABD aynı kurallarla oynadığımız sürece Çin’le rekabeti memnunlukla karşılar. Bu ilişkinin bazı alanları işbirlikçi olmak zorunda. Örneğin iklim değişikliği. ABD ve Çin bu konuda birlikte çalışmanın yolunu bulamazsa iklimin ısınmasının sonuçlarına müdahale edemeyeceğiz. Ne yazık ki, bu işbirliği alanı açısından daralan bir alan.
VOA: Washington Mayıs ayında ASEAN ile özel bir zirveye ev sahipliği yapmaya hazırlanırken ABD’nin Ukrayna konusunda ASEAN hamlesi nedir?
Chollet: Bu ASEAN zirvesi tarihi bir zirve olacak. İlk kez ASEAN liderleri burada Washington’da buluşacak ve bu pandemi öncesinden bu yana düzenlenen en geniş liderler toplantısı olacak. ASEAN'daki müttefiklerimize ve dostlarımıza karşı tavrımız, dünyadaki tüm müttefiklerimize ve dostlarımıza tavrımızın aynısıdır; Rusya'nın Ukrayna'da yaptıklarına karşı hepimizin alması gereken açık bir taraf var. ASEAN’daki dostlarımızın Rusya'yı tecrit etme ve cezalandırma konusunda bizim tarafımızda yer almalarını istiyoruz.
VOA: Peki ya Rusya devlet televizyonunun Vietnam ve Rusya arasında yapıldığını bildirdiği askeri tatbikat?
Chollet: Özel olarak bu tatbikatla ilgili yorum yapamam. Birkaç hafta önce Hanoi’deydim. Vietnam Dışişleri Bakanlığı ve Savunma Bakanlığı ile ABD-Vietnam ilişkileri hakkında uzun bir görüşme yaptım. Bu ilişkinin çok büyük potansiyeli olduğunu düşünüyoruz. Ayrıca Rusya ile ilgili haklı kaygılarımızı ve Moskova ile nasıl ilişki kurulması gerektiği konusunu görüştük.
Vietnamlı dostlarımıza söylediğimiz ve onların da hak verdiklerini düşündüğümüz nokta Rusya’nın şu an bundan dört ay öncesine kıyasla daha az çekici bir ortak olduğu. Rusya dünyada daha fazla tecrit edilecek. Ekonomisi yıkıma uğrayacak. Açıkçası ordusu da hassas durumda olduğunu gösterdi.
Yani Vietnam gibi bir ülkeyseniz Rusya’yla onlarca yıldır, ondan öncesinde de Sovyetler Birliği ile ilişki içinde olduğunuz için, istediğimiz bazı politika değişikliklerinin bir anda olamayacağının farkındayız. Ancak yine de bu ülkelerin Rusya ile ilişkilerini yeniden değerlendirmesi gerektiği görüşündeyiz. Onlar gelecekteki güvenlik durumlarını düşünürken biz de onlarla ortaklık yapmaya istekliyiz.
VOA: Myanmar’ın askeri hükümeti de Rusya’ya destek veriyor. Bundan söz etmişken Aung San Suu Kyi hakkındaki hükümle ilgili bir gelişme var mı?
Chollet: Bu tezgahlanmış bir yargı süreciydi. Myanmar'daki cuntanın, siyasi düşmanlarının peşine düşmek için yargı sistemini kullanmak amacıyla 2021 yılının Şubat ayında yasadışı bir şekilde iktidara gelmesinin bir başka örneğini oluşturuyor. Myanmar’da şiddetin sona erdiğini görmemiz gerekiyor. Demokratik yönetime geri dönülmesi lazım. Bunun olduğunu görmeden ABD cunta rejimiyle temas kurmayacak. Cunta temsilcileri Washington’daki ASEAN özel zirvesine katılmayacak.
Myanmar, önceki ASEAN zirvelerinde olduğu gibi siyasi olmayan bir düzeyde temsil edilecek. Myanmar’daki cunta ne yapması gerektiğini biliyor. ASEAN’ın beş maddeli mutabakatına uymalı ve Myanmar’ı yeniden demokrasi yoluna döndürmeli, yargı sistemini demokratik olarak seçilmiş Aung San Suu Kyi gibi liderlere sahte suçlamalar yapmak için kullanmamalı.
