Yaklaşık bir buçuk yıl önce eski Başkan Donald Trump’a destek veren iki bin kişi ABD Kongresi’ni basarak, Kongre üyelerinin Demokrat Başkan Joe Biden’ın 2020 başkanlık seçimlerindeki nihai zaferini tescil etmesini engellemeye çalıştı. Bu geceden itibaren Amerikalılar 6 Ocak 2021’deki Kongre saldırısının nasıl geliştiğine ilişkin ilk elden bilgi sahibi olacak.
Görgü tanıkları Kongre bünyesinde 6 Ocak saldırısını araştırmak üzere oluşturulan özel komisyonda, kalkışmanın planlanması, Trump’ın karmaşayı teşvik etmekteki rolü ve dört yıl daha görevde kalmak için seçim sonuçlarını nasıl geçersiz kılmaya çalıştığının yanı sıra tüm dünyada televizyonlarda yayınlanan olay gerçekleştiği sırada Beyaz Saray’da ne yaptığı konusunda ifade verecek.
6 Ocak Kongre baskını, Amerika’nın tarihinde belirleyici bir an ve Amerikan demokrasisine yönelik bir saldırıydı. ABD Kongresi tüm dünyada özgürce seçilmiş hükümet şeklinin temsilcisi ve başkanlık yetkisinin bir başkandan diğerine barışçı şekilde geçtiği bir yer olarak görülüyor.
Bu ay içinde yapılacak ve bazıları izlenme oranının en yüksek olduğu saat diliminde televizyonda yayınlanacak olan oturumların en azından ilk altı gününde görgü tanıklarının, 6 Ocak saldırısını soruşturan Temsilciler Meclisi bünyesindeki özel komisyona, Trump’ın destekçilerinin eski başkanı iktidarda tutmak için boş bir çaba içinde girerek, kalkışmaya nasıl destek verdiklerini anlatması bekleniyor.
Bazı tanıklar canlı yayında ifade verecek
Komisyon, Trump yönetimi içinden bazı önemli isimlerin canlı yayında ifade verdiği ve bazılarının da önceden kayda alınmış ifadelerinin yayınlanacağı oturumlar planlıyor. Bunlar arasında her ikisi de o dönemde Beyaz Saray danışmanı olan Trump’ın kızı Ivanka Trump ve damadı Jared Kushner da var. Oturumda Kongre binası içindeki kaos anlarını gösteren ve daha önce yayınlanmamış bir görüntünün de izletilmesi bekleniyor.
Bu akşam yapılacak ilk oturumda komisyon iki görgü tanığının ifadelerini dinleyecek. Aşırı sağcı Proud Boys grubu üyelerinin Kongre binasına girdiği anı çeken İngiliz belgeselci Nick Quested ve isyancılar polis koridorunu aşarken ciddi şekilde yaralanan Kongre polis memuru Caroline Edwards ifade verecek. Edwards, Kongre binasına girmeye çalışanlarla mücadele ederken travmatik beyin yaralanması geçirmişti.
Komisyon kapsamında soruşturmayı yürütenler bugüne kadar kalkışmayla ve Trump’ın seçim sonuçlarını geçersiz kılma çabalarıyla bağlantılı binden fazla görgü tanığıyla görüştü. Bu kişiler arasında, komisyon için Beyaz Saray toplantılarının ve görüşmelerinin ayrıntılarını yeniden düzenleyen eski Beyaz Saray Genel Sekreteri Mark Meadows’un üst düzey yardımcısı Cassidy Hutchinson da vardı.
Trump’ın danışmanları ifade vermeyi reddetti
Mark Meadows, Trump’ın diğer danışmanları ve Trump’la bağlantılı beş Cumhuriyetçi Kongre üyesinin de aralarında olduğu olası bazı görgü tanıkları ifade vermeyi reddetti. Son dakika bir fikir değişikliği olmaması halinde, bu kişilerin komisyonun ifade vermeleri yönündeki çabalarını sekteye uğratmayı başarması olası. Mark Meadows başlangıçta yani ifade vermeyi reddetmeden önce, Temsilciler Meclisi bünyesindeki komisyona çok miktarda kayıt ve belge sağlamıştı.
Trump’ın eski iki danışmanı Peter Navarro ve Steve Bannon, komisyona ifade vermeyi reddettikleri için Kongre’ye itaatsizlikle suçlandı. Ancak Adalet Bakanlığı Mark Meadows ve ifade vermeyi reddeden Trump’ın eski danışmanlarından Dan Scavino hakkında itaatsizlik suçlaması getirmeme kararı aldı.
Trump bugüne kadar sonuçların birbirine yakın ve tartışmalı olduğunu savunduğu eyaletlerde oy sayımında usulsüzlük yapıldığını iddia ederek seçimin kendisinden çalındığını ileri sürdü. Oysa birbiri ardına yapılan yeniden sayımlar, ülke genelinde sonuçları değiştirmeyecek çok küçük farklılıklar gösteriyordu.
Trump seçim sonuçlarına itiraz ettiği beş davayı kaybetti. Kongre soruşturmasını da ciddiye almadı.
Yedi Demokrat ve eski başkana karşı tavır alan iki Cumhuriyetçi’den oluşan dokuz üyeli komisyonun Trump’ın dönemin Başkan Yardımcısı Mike Pence’in seçim sonuçlarını tersine çevirmeye ikna etme çabalarını anlatmak üzere tanık çağırması bekleniyor.
Ancak Mike Pence 50 eyaletten gelen oyların tescil edildiği oturuma başkanlık etme rolünün idari bir görev olduğunu ve resmi oy sayımını geçersiz kılma yetkisinin olmadığını söyleyerek Trump’ın girişimlerini reddetmişti.
7 Ocak 2021 gününün sabah saatlerinde eyaletlerden gelen sonuçlar sayıldığında, sonuçların resmi olarak tescillenmeden önceki resmi olmayan sonuçlarla aynı olduğu görüldü. Yani Seçiciler Kurulu’nda 232’ye karşı 306 oyla Biden seçimin kazananıydı.
ABD’de başkanlar her eyalette halk oyuna dayalı seçicilerin oylarının sayılmasını öngören bir sistemle, Seçiciler Kurulu ile seçiliyor. Bu oyların sayısı da eyaletin nüfusu ve o eyaleti temsil eden senatör ve Kongre temsilcisi sayısına dayanıyor.
Oturum hazırlıkları yapılırken, komisyondaki Cumhuriyetçi temsilcilerden biri olan Liz Cheney Pazar günü CBS News’a yaptığı açıklamada, “Herkes dikkatle takip etmeli. İzlemeli. Demokratik sistemimizin onu savunmadığımız taktirde nasıl alt üst olabileceğini anlamalı” dedi.
“Var gücünüzle savaşın”
Seçimi kaybettiğinin resmi olarak tescil edilmesinden kısa bir süre önce Trump Beyaz Saray yakınlarında bir miting düzenlemiş ve binlerce destekçisine “oyların çalınmasını durdurmak için Kongre binasına yürümeleri ve Biden’ın zaferinin tescil edilmesini engellemek amacıyla var güçleriyle savaşmaları” çağrısında bulundu.
Yaklaşık iki bin Trump destekçisi Kongre binasını basarak, pencere ve kapıları kırdı, ofisleri tahrip etti, polisle çatıştı. 6 Ocak günü 140 polis yaralandı. Beş kişi de ya o gün ya da olay sonrası hayatını kaybetti. Bir gösterici kalkışma sırasında Kongre polisi tarafından vurularak öldürüldü.
861 kişi hakkında iddianame
Şimdiye kadar Kongre’de işlenen suçlarla bağlantılı en az 861 kişi hakkında iddianame hazırlandı. Çoğu Kongre binasına izinsiz girmek gibi hafif suçlarla karşı karşıya kalırken, bazıları da polise saldırmak, Kongre binasına hasar vermek ve ofisleri tahrip etmekle suçlandı.
Tutuklananların en az 306’sı suçunu itiraf etti, çoğu birkaç hafta hapis cezası aldı. Saldırı suçlamasıyla karşı karşıya olanlarsa dört yıldan fazla hapis cezasına mahkum oldu. Dava dosyalarının gerisinde henüz bir karar çıkmadı. Soruşturmayı yürütenler kalkışmaya katılanların tespit edilmesi için yüklü miktarda görüntüyü inceliyor.
Trump ise Kongre saldırısında suçlananları desteklediğini belirtti ve 2024 yılında yapılacak seçimlerde başkan adayı olması halinde, bu kişilere “adil şekilde davranacağını” söyledi. Trump, bu kişilere hakkaniyetle davranılmadığını savunarak gerekirse affedeceğini kaydetti.
“Demokrasiye yönelik bir saldırı”
Kongre’de kamuya açık yapılacak oturumların sonucu, kutuplaşmış olan Amerika’da tarafların görüşlerini değiştirmeyebilir. Ancak komisyonun bir yıldır yürüttüğü soruşturma kapsamında yaptığı yaklaşık bin mülakatın tarihe resmi olarak not düşmesi bekleniyor.
Harvard Üniversitesi’nden How Democracies Die (Demokrasiler Nasıl Ölür) kitabının yazarlarından Steven Levitksy, “Bu bir oyun değil. Ömrümüz boyunca hiç görmediğimiz şekilde demokrasimize yönelik bir saldırı yaşadı” dedi.
Sıkı güvenlik önlemleri
Kongre’deki oturumlar sırasında sıkı güvenlik önlemlerinin alınması bekleniyor. Güvenlik yetkilileri Kongre üyelerine karşı şiddet içeren tehditlerde bir artış olduğuna dikkat çekiyor.
Böyle bir ortamda komisyon, Kasım ayında yapılacak Kongre seçimleri öncesinde kutuplaşmış Amerika’ya bir mesaj vermeye çalışacak. ABD’de çoğu televizyon kanalı oturumları canlı yayınlayacak. Fox News bu kanallar arasında değil.
Trump soruşturmanın meşru olmadığını savunuyor. Komisyonun Trump’ı ya da bir başkasını suçlama yetkisi bulunmuyor. Komisyonun yetki alanı yalnızca elde ettiği bulguları Adalet Bakanlığı’na iletmesine izin veriyor.
Harvard Üniversitesi’nden Profesör Levitksy, Amerikalılar’ın demokrasinin tehlikeye girmesi konusunda çok bir tecrübesi olmadığını belirterek, “Amerikalılar’ın demokrasimizi savunma konusunda zayıf noktalarından biri demokrasinin çantada keklik görülmesi. Uyarı sinyallerini fark edemiyoruz” diyor.
Komisyonun raporunun Amerikalılar’ı bilgilendirmek ve onları bir araya getirmek için vatandaşlık derslerinde öğretilmesi ve tarih kitaplarında yer alması gerektiğini vurgulayan Levitksy, “Demokrasi bu şekilde kurtulur” diye ekliyor.
