Lübnan, 6 Mayıs’ta yeni bir parlamentoyu belirleyecek seçimleri yapmak üzere sandık başına gitmeye hazırlanıyor. En son 9 yıl önce parlamento seçimlerinin yapılabildiği Lübnan’da oylamaya günler kala büyük siyasi partiler ve yeni simalar 128 sandalyeli mecliste yer alabilmek için yarışıyor.
Ülke katlanarak artan ekonomik, siyasi ve kronik sosyal sorunlarla boğuşuyor. Uzun yıllardır iktidarı paylaşan siyasi hareketler de politikaya yeni atılan isimler de mevcut sorunların temelinde “din ve mezhep esaslı sistemin olduğunu” söylüyor. Taraflar, değişim zorunluluğu konusunda hemfikir ancak aynı zamanda “Değişim kolay olmayacak” ifadesini birbirlerine muhalif kesimlerden sıkça duymak da mümkün.
Oldukça karmaşık bir siyasi yapısı ve kırılgan iç siyasi dengesi olan Lübnan’da değişim mümkün mü?
Bu soruyu yönelttiğimiz isimlerden biri ülkedeki iki ana siyasi oluşumdan biri olan 8 Mart Hareketi bünyesindeki Emel Hareketi’nin adaylarından Muhammed Khawaja.
Hizbullah’la birlikte 8 Mart hareketi içinde yer alan Emel Hareketi uzun süredir hükümetin ortaklarından biri ve mevcut hükümet sözcüsü de Emel Hareketi’nden.
Lübnan’daki yerel araştırma merkezlerinden birinde stratejist olarak çalışan ve ağırlıklı olarak bölgedeki duruma ilişkin analizler hazırlayan Khawaja, Lübnan’ın siyasi ve sosyal yapısının şekillenmesinde iç savaş döneminin belirleyici olduğunu söyledi.
Khawaja’ya göre Lübnan, ekonomik, sosyal ve siyasi açıdan bazı sorunlarla boğuşuyor.
Bu sorunların temel sebebinin mevcut din ve mezhep esaslı sistemin olduğunu savunan Khawaja, “Bütün sorunların temel sebebi mezhep esaslı sistem. Bu durum yolsuzluğun da temel sebebi. Ülkede yolsuzluk çok büyük boyutlarda ve herkes bunu biliyor ancak yolsuzluk yapanlardan hesap sorulamıyor çünkü onlar da bir mezhebe mensuplar. Büyük bir ekonomik kriz ve işsizlik var. Lübnan’daki ekonomik sistem üretime yönelik değil. Hizmet sektörüne, bankacılığa yönelik. Sistemin sanayiye, tarıma, üretime yönelik olması gerekiyor” dedi.
Kanunları esas alarak hareket eden sosyal devlet sisteminin oluşturulması gerektiğini savunan Khawaja, mevcut din ve mezhep temelli yapının değiştirilmesinin kolay olmadığını söyledi.
İç savaş ve ardından yaşanan gelişmeler nedeniyle halk arasında güven olmadığını anlatan Khawaja, “Bu mezhepçi sistemi gerçek bir demokratik sistem ile değiştirmezsek Lübnan siyasi ve ekonomik açıdan istikrarsız olmaya devam edecek. Bu sistem ülkeyi dış müdahalelere açık hale getiriyor ancak sistem çok çok köklü ve değiştirmek de hiç kolay değil” dedi.
“Özgürlük var demokrasi yok”
Kalkınma ve yatırım projeleri hazırlayan özel sektör kuruluşlarında çalışan Beşşar Kuvvetli Beyrut Vataniy (Beyrut vatanım) listesinde yer alan adaylardan biri.
Kendisini ve dahil olduğu listeyi “ne 8 Mart (Hizbullah-Emel) ne de 14 Mart (Müstakbel-Hariri ailesi) hareketlerine bağlıyız. Bizim listemiz yıllardır ülkeyi yöneten elitlere karşı” ifadeleriyle tanıtan Kuvvetli, “Karşıyız çünkü, ülkenin sorunlarına çözüm geliştirmediler. Kendi akibetleri çerçevesinde hareket ediyorlar. Politik ve ekonomik açıdan statükoyu korumak için zaman zaman birbirleri ile gizli anlaşmalar da yapıyorlar. Halkın ve ülkenin durumu son birkaç onyıldır dikkat çekici ölçüde giderek kötüleşti” dedi.
Lübnan, din ve mezhepler çerçevesinde düzenlenmiş bir sistemle yönetiliyor. Buna göre, cumhurbaşkanından parlamentodaki sandalye sayısına kadar bütün devlet idaresinde din ve mezheplerin konumu belirlenmiş durumda.
Kuvvetli, din ve devlet işlerinin ayrıldığı seküler bir sistem oluşturulması gerektiğini savunarak, “Bütün dinleri kabul ediyoruz ancak dinler, devlet işlerine dahil olmamalı. İnanç şahsi, özel seviyede kalmalı. Ulusal kimliğimiz olmalı” dedi.
Halk nezdinde bir din veya mezhep mensubiyetinin güvenli bölge olarak algılandığını hatırlattığımız Kuvvetli, seküler sisteme geçiş konusunda halkı ikna etmenin zor olduğunu söyledi. Kuvvetli, “Halkı ikna etmek çok zor çünkü insanlar güvenli çevre olarak değerlendiriyor. Ancak eğer devlet yeterince güçlüyse, bütün dinler ve mezhepler arasında eşitliğin sağlanacağının garantisi olursa yeni bir ulusal kimliğin oluşmasının yol açılır” diye konuştu.
Din ve mezhep esaslı sistemin ülkede yaşanan birçok sorunun sebebi olduğunu savunan Kuvvetli, “Çok önemli bir tarihçi birçok bölgede veya ülkede tarihin akışı içinde ilerleme kaydedildiğini söyler. Biz Lübnan’da 1840’lardan beri bir çeşit türbülansın içinde yaşıyoruz. Bu sadece ülkenin jeopolitik konumundan kaynaklanmıyor. Kendi içinde çok fazla çalkantının olduğu sistemin kendisinden kaynaklanıyor. Görünüşte demokrasi, özgürlük vs var ancak din-mezhep esaslı sistemde batı tipi veya olması gerektiği gibi bir demokrasinin uygulanması çok zor. Bu nedenle özgürüz ancak kanunun üstünlüğünü sağlayacak veya yöneticileri değiştirecek, politikacılara alternatif oluşturacak bir değişimi yapabileceğimiz demokrasimiz yok” dedi.
Kuvvetli, “Lübnan’da değişim mümkün mü? Halk gerçekten değişim istiyor mu?” sorularını ise şöyle yanıtladı:
“Bence insanlar gerçekten mevcut durumdan bıktılar ancak değişimi yaratacak dinamiklere güvenmiyorlar. Belki din-mezhep temelli sistemin kendisi sebebiyle, belki devletin zayıf oluşundan, belki bölgesel güçlerle olan yakınlıkları nedeniyle harekete geçmiyorlar. Politikacılar tabi ki bu durumu kendi çıkarlarına kullanıyorlar. Yolsuzluk en önemli sorularımızdan sadece biri. Mevcut sistemin ürünü olarak ortaya çıktı. En temel sorunlarımız din ve mezhep esaslı sistem, politik elitler, üretmeyen ekonomik yapı. Bütün bunlar da yolsuzluğu örtüyor. Sistemi değiştirmek hiç kolay değil. Biz, bütün sistemi değiştirmek üzere yarışmıyoruz, sistemi düzeltmek istiyoruz. Halk ve politik elitler arasındaki dengeyi yeniden yaratmak istiyoruz. Geleneksel partiler veya hareketlerin elimine edilmesi mümkün değil, çoğunluğu koruyacaklardır ancak yeni vizyonları olan bir azınlığın fotoğrafa girmesi için bir fırsat var.”
