Anayasa Mahkemesi’nin, ABD çapında kürtaj haklarını garanti eden 1973 tarihli Roe v. Wade kararını iptal etmesi olasılığı, çevrimiçi teletıp randevusu yoluyla reçete alınabilen kürtaj haplarına ilgiyi arttırdı. Uzmanlar, muhafazakar eyaletlerin kürtajı kısıtlamak için şimdiden acele ettiğini ve karar iptal olursa, prosedürü tamamen yasaklayabileceklerini söylüyor.
İlaçlı kürtaj nedir?
Hamileliği sonlandırmak için cerrahi bir prosedüre girmek yerine kişinin iki kürden oluşan bir ilacı alması ilaçlı kürtaj olarak tanımlanıyor. Bu yöntemde önce hamileliği sürdüren progesteron hormonunu bloke eden mifepriston adlı bir ilaç alınıyor. Ardından, misoprostol adlı ikinci bir ilaçla hamileliği sonlandırmak için rahim kasılmaları tetikleniyor.
Kürtaj haklarını savunan araştırma grubu Guttmacher Enstitüsü'ne göre, ilaçlı kürtaj son zamanlarda ABD’de hamileliği sonlandırmanın en yaygın yöntemi haline geldi ve 2020'deki tüm kürtajların yüzde 54'ünde ilaç kullanıldı.
Grubun mevcut son verilerine göre, 2017 yılında 862 bin 300 kürtaj gerçekleşti. İlaçlı kürtaj, o yıl sonlandırılan hamileliklerin yüzde 39'unu oluşturuyordu.
Federal hükümetin ilaçlı kürtaj düzenlemesi nasıl?
ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), 2000 yılında mifepristonu onayladı, ancak çok yakın zamana kadar, hastaların bu ilacı bir muayenehanede, klinikte veya hastanede alması şartı vardı. COVID-19 salgını sırasında bu kısıtlamalar hafifletildi ve FDA, geçen Aralık ayında muayenede şahsen bulunulması gerekliliğinden tamamen vazgeçti.
FDA, hamilelerin, teletıp randevuları aracılığıyla sağlık hizmeti veren kuruluşlara danışmasına ve hapları posta yoluyla almasına izin verdi. Bu izin, sapa bölgelerde yaşayan ve yakınlarında sağlık kurumu olmayanlar, işten izin alamayan veya başka nedenlerle kliniğe gidemeyen kadınlar için kürtaja erişimi arttırdı. İlaçların kullanım onayı, hamileliğin 10’uncu haftasına kadar.
Eyaletler bu ilaçlara sınırlama getirir mi?
İlaçlı kürtaj, kürtaj karşıtı siyasetçilerin ve aktivistlerin hedefi haline geldi. Guttmacher Enstitüsü'ne göre, bu yıl uygulamayı tamamen yasaklayan sekiz yasa dahil en az 116 kısıtlama getirildi.
Sağlık alanında anketler düzenleyen ve analizler sunan Kaiser Aile Vakfı'na göre, otuz iki eyalet sadece doktorların kürtaj hapı reçetesi vermesine izin veriyor. Vakfa göre Teksas ve Missouri dahil altı eyalet, ilaçlı kürtaj için herhangi bir teletıp randevusuna başvurmayı yasaklıyor. Diğer 21 eyalette genel yasaklar yok, ancak ilaçlı kürtaj en az bir yüz yüze randevu gerektiriyor yani hastalar sadece bir teletıp randevusu alarak, haplara posta yoluyla erişemiyor.
Roe v. Wade kararından dönülmesinin ilaçlı kürtaja etkisi ne olabilir?
Anayasa Mahkemesi kararı geri çevirirse, muhafazakar eyaletler, hemen kürtajı tamamen yasaklamaya veya sert şekilde kısıtlamaya hazırlar. Bu eyaletlerin 13'ünde "tetikleyici yasalar" var. Tetikleyici yasa, uygulanamayan ancak koşullarda önemli bir değişiklik meydana gelirse uygulanmaya hazır yasa anlamına geliyor. Bazı tetikleyici yasalar kürtajı neredeyse tamamen yasaklarken, diğerleri hamileliğin altıncı ya da 15’inci haftasından sonra kürtajı yasaklıyor.
İlaçlı kürtajın yasadışı olduğu bir eyalette yaşayan kişi, bu ilaçların yasal olduğu bir eyaletten hizmet alabilir mi?
Bu sorunun cevabı duruma göre değişiyor. Hukukçular, tıp uzmanlarının kürtajın yasak olduğu bir eyalette yaşayan kadınlara teletıp randevusu yoluyla hap reçete yazmalarının yasadışı olduğunu söylüyor.
Kürtaj yapan kişi ve kurumları temsil eden Lawyering Project adlı kuruluşun danışmanı Amanda Allen, teletıp ile ilgili yasaların genellikle hastanın bulunduğu yerle bağlantılı olduğunu söylüyor. Allen, "Kürtajın yasaklandığı bir eyaletteki kişiye kürtaj hapı yazan doktorlar, o eyalette lisanslarını kaybedebilir, hatta cezai suçlamalarla karşı karşıya kalabilir" diyor.
Ancak kürtajın yasadışı olduğu bir eyalette yaşayan bir kadın, yasal bir eyalete geçerek teletıp ziyareti yapabilir ve ilacını oradaki bir adrese postalatabilir.
Bazı durumlarda bu yöntemin komşu bir eyaletteki gerçek bir kliniğe gitmekten biraz daha az külfetli ve maliyetli olduğunu söyleyen Allen, diğer eyaletlerdeki kliniklere seyahat edenlerin randevu bulabilmek için bazen haftalarca beklemek zorunda kalabildiğine dikkat çekti.
İlaçlı kürtajla ilgili hali hazırda eyalet kısıtlamalarına karşı açılmış davalar var mı?
Mifepriston satan ilaç firması GenBioPro, Mississippi'nin teletıp kısıtlamalarına karşı dava açtı. Şirket, Gıda ve İlaç Dairesi’nin kendilerine izin verdiğini, yani ilacın federal onayının herhangi bir eyalet yasasını geçersiz kıldığı anlamına geldiğini öne sürdü. Ancak dava Mississippi federal mahkemesinde bekliyor ve henüz bir karara varılmış değil.
Benzer davalar daha önce başarılı oldu. 2014 yılında Massachusetts eyaletinde bir federal yargıç, opioid ilaçları federal yasadan daha sıkı bir şekilde düzenlemeyi amaçlayan bir eyalet yasasını, FDA’den önceden onay aldığı gerekçesiyle iptal etti.
Ancak bu davalar nihayetinde, eyalet kısıtlamalarını kaldırması pek olası olmayan Anayasa Mahkemesi’ne de taşınabilir.
Amerika’da yaşayanlar başka ülkelerden kürtaj hapı edinebilir mi?
Teletıpla kürtaj ilacı alınmasına karşı çıkan eyaletlerdeki kadınlar, giderek yurtdışından çevrimiçi hap sipariş etmeye yönelmiş durumda.
Merkezi Avusturya'da bulunan ve ABD’de ilaçlı kürtaja erişim sağlayan teletıp hizmeti Aid Access (Yardıma Erişim) bu ilaçlara ilginin, bu hafta ciddi oranda arttığını açıkladı.
Aid Access ile çalışan ve başkent Washington’da hizmet veren teletıp uygulaması Forward Midwifery'nin CEO'su Christie Pitney, Aid Access’in internet sitesinde kürtaj hapları için reçete veya kullanımları hakkında bilgi talep eden kadınların sayısının, hafta başından bu yana üç katına çıktığını söyledi.
Pitney, internet sitesini Salı günü toplamda 38 bin 530 kişinin ziyaret ettiğini ve Pazartesi günkü bin 290 ziyaretçiye göre neredeyse yüzde 2 bin 900'lük bir artış olduğunu söyledi.
Aid Access, kürtaj haplarının teletıp yoluyla verilmesine izin veren 20 eyalette, eczanelere elektronik reçete gönderebilen Amerikalı sağlık grupları ile çalışıyor. Aid Access, kürtaj hapı için teletıbbı kısıtlayan eyaletleri aşmak için de, Hindistan'dan postayla sipariş alan bir eczane aracılığıyla hastalara ilaç yazan, Avrupa'daki doktorlarla birlikte çalışıyor.
Uygulama yasal olmasa da eyalet yetkilileri yabancı doktorlardan ve eczanelerden gelen reçeteleri ve siparişleri denetlemenin etkili bir yolunun olmadığını söylüyor. ABD Gıda ve İlaç İdaresi, 2019'da gruba bir uyarı mektubu gönderdi ve yurt dışından hap göndermeyi durdurmasını istedi.
