Kürt sorunu, Kürtler’in güncel olaylarla ilgili algıları, Kürt seçmen davranışlarına ilişkin çalışmalar yapan Spectrum House Düşünce ve Araştırma Merkezi, Kürt seçmenin seçim ittifaklarına bakışını değerlendirmek üzere bir araştırma yaptı.
Araştırmaya katılanlar DEM Parti’nin CHP ile ittifakını desteklerken, belirli koşulların yerine getirilmesi durumunda AK Parti’nin de desteklenebileceğini belirtti.
Spectrum House’ın 4-23 Eylül tarihleri arasında 13 ilde yaptığı araştırmaya, 18 yaşından büyük ve kendisini Kürt olarak tanımlayan 1610 kişinin katıldı. Diyarbakır, Van, Mardin, Batman, Şırnak, Bingöl, Kars, Gaziantep, Hakkâri, İstanbul, İzmir, Ankara ve Mersin’de yürütülen araştırmada katılımcılara Cumhur, Millet ve Emek ve Özgürlük İttifakları soruldu.
Araştırmanın sonuçları “Kürt seçmenlerin Türkiye’deki siyasi ittifaklara yönelik algı, tutum ve beklentileri” başlığıyla raporlaştırıldı.
Araştırmada ilk sorulardan biri “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni nasıl buluyorsunuz?’ oldu. Katılımcıların yüzde 61,4’ü başarısız bulduğunu, yüzde 21,1’i ise başarılı bulduğunu söyledi. Araştırma sonuçlarına göre yaklaşık her beş katılımcıdan biri başkanlık sisteminin devam etmesini savunurken, her üç katılımcıdan ikisi güçlendirilmiş parlamenter sistemi savundu.
DEM Parti ittifak yapmalı mı?
Spectrum House’un araştırmasında Kürt siyasetinde ittifaklar yapılmasına ilişkin görüşler de soruldu. Seçmenin yüzde 25,8’i, Kürt siyasetinin son temsilcisi olan DEM Parti’nin ittifak yapmasına “şeffaf ve açık diyalog” şartıyla destek verirken, yüzde 23,2’si “Kürt meselesinin çözümünde iyi niyet” şartıyla siyasi partilerle ittifak yapabileceğini söyledi.
Kürtlerin yoğun yaşadığı illerdeki katılımcılar DEM Parti’nin ittifakını “Kürt meselesinin çözümü” ile ilişkilendirirken, batı illerindeki katılımcılar bunu ön koşul olarak görmüyor.
DEM Parti hangi partilerle ittifak yapabilir?
Kürt siyasetinin Millet ittifakına verdiği zımni destek de birçok kesim arasında tartışıldı. Cumhur İttifakı bu desteği aleyhte propaganda olarak kullanılırken, Kürt seçmen arasında da desteğe karşı çıkanlar oldu.
Peki Kürt siyaseti kiminle ittifak yapmalı? Spectrum House’un araştırmasına katılanların yüzde 38,2’si, DEM Parti’nin CHP ile ittifakını desteklerken, yüzde 30,1’i herhangi bir parti ile ittifak yapmaması gerektiğini dile getirdi. Yüzde 10,9’u ise AK Parti ile ittifakı desteklediğini söyledi.
Doğu illerinden araştırmaya katılanların yüzde 36’sı, batı illerinde ise yüzde 42,9’u DEM Parti’nin CHP ile ittifakını destekliyor.
DEM Parti’nin ittifakta yer almasını destekleyenlerin oranı ise yüzde 57,4 oldu. Araştırmaya katılan ve CHP’ye oy verdiğini söyleyenlerin yüzde 67,3’ü, Yeniden Refah Partililer’in yüzde 22,2’si, HDP-DEM partililerin yüzde 64,7’si, AK Partililer’in yüzde 29,1’i, kararsızların ise yüzde 43,3’ü DEM Parti’nin ittifakta yer almasını desteklediğini paylaştı.
DEM Parti kiminle hareket etmeli?
Sorulara yanıt verenlerin yüzde 56’sı CHP ve DEM Parti’nin önümüzdeki seçimlerde birlikte hareket etmesini olumlu bulurken, yüzde 34,5’i ise olumsuz bulduğunu söyledi.
Batı illerinde CHP ve DEM Parti’nin birlikte hareket etmesini olumlu bulanların oranı yüzde 67,2, Kürtlerin yoğun yaşadığı illerde ise yüzde 51,7 olarak rapora yansıdı.
Katılımcıların çoğunluğu, CHP ile DEM Parti’nin Kürt meselesi, toplumsal barış, adalet ve demokratik standartlar gibi konularda birlikte hareket etmesini olumlu bulduğunu vurguladı. Ancak “CHP ile DEM Parti arasındaki ideolojik uyumsuzluk, güven sorunu ve CHP’nin Kürtler’in kazanımlarına yönelik katı tutumlarının”, birlikte hareket etmenin önünde engel oluşturduğu yönünde görüş belirtenler de oldu.
Katılımcıların yüzde 50,4’ü CHP ile DEM Parti ittifakının Kürtler’in sorunlarının çözümüne yardımcı olacağını düşünüyor. Bu düşünce batı kentlerinde, doğuya göre daha düşük kaldı. Bu konuda olumsuz görüş bildirenlerin oranı ise yüzde 7’de kaldı. Araştırmaya katılanların yaklaşık dörtte biri, CHP ile DEM Parti’nin ittifak yapmasının oy tercihlerini olumsuz etkileyeceğini dile getirdi.
AK Parti hangi şartlarda desteklenir?
AK Parti ve Kürt siyaseti arasındaki çekişme, özellikle Kürtler’in yaşadığı illerde yıllardır varlığını sürdürüyor. Her iki parti de Kürtleri temsil ettiğini öne sürüyor. Peki bu iddia ne kadar doğru?
Araştırma sonuçlarına göre katılımcıların yüzde 55,3’ü AK Parti ile DEM Parti’nin ittifak yapmasının oy tercihini olumsuz yönde etkileyeceğini yüzde 18’i ise olumlu etkileyeceğini söyledi.
Katılımcıların büyük bölümü AK Parti’ye sıcak bakmadığını ifade ederken, belirli koşulların yerine getirilmesi durumunda destekleyebileceğini belirtti. Katılımcıların en çok dile getirdiği konular ise Kürt meselesinin çözümü ve ekonominin iyileştirilmesi oldu. Destek şartları arasında adalet, hukuk normları ve toplumsal barış gibi konular da öne çıktı.
Araştırmanın dikkat çeken bölümlerinden biri de, DEM Parti’nin AK Parti’ye destek verme şartları oldu. Batı illerinde yaşayanlara göre Kürt meselesinin çözümü ile ilgili konularda DEM Parti’nin AK Parti’yi desteklemesi gerektiğini görüşü daha fazla öne çıkıyor. AK Parti’yi hiçbir koşulda desteklememesi gerektiğini belirtenlerin oranı batıda yüzde 57,1, doğuda ise 37,4 olarak belirlendi.
Katılımcıların yüzde 67,6’sı AK Parti ve MHP arasındaki ittifakı olumsuz, yüzde 67,9’u CHP ve İYİ Parti ittifakını olumsuz olarak görüyor. Yüzde 48,3’ü ittifakların devam etmesi gerektiğini savunurken, Kürtler’in yoğun yaşadığı illerde ittifaklara mesafeli bir yaklaşım dikkat çekerken, batıda ise ittifakların devam etmesi görüşü daha ağır basıyor.
İttifaklar Türkiye’nin siyasi hayatına ne zaman girdi?
Spectrum House’un araştırmasına konu olan siyasi ittifaklar 2018 yılından Türkiye’nin siyasi hayatına girdi.
13 Mart 2018 tarihli ve 7102 sayılı kanunla 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nda yapılan değişiklikle siyasi partilerin ittifak oluşturarak milletvekili genel seçimlerine katılabilmeleri sağlandı.
Bu düzenlemenin ardından önce AK Parti ve MHP tarafından Cumhur İttifakı kuruldu. İttifaka daha sonra Büyük Birlik Partisi (BBP) ile Yeniden Refah Partisi de katıldı. HÜDA-PAR, ittifaka katılmasa bile dışardan destek vereceğini açıkladı. Son seçimlerde dört HÜDA-PAR’lı, AK Parti listelerinden milletvekili seçildi.
Cumhur İttifakı’nın ardından, 5 Mayıs 2018’de Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), İYİ Parti, Saadet Partisi (SAADET) ve Demokrat Parti (DP) arasında Millet İttifakı kuruldu. İttifaka daha sonra Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA) ve Gelecek Partisi de katıldı. 2023 Cumhurbaşkanlığı Seçimlerin’de HDP de bu ittifaka zımni destek verdi.
Emek ve Özgürlük İttifakı’nda ise Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti), Türkiye İşçi Partisi (TİP), Emek Partisi (EMEP), Demokratik Bölgeler Partisi (DBP), Emekçi Hareket Partisi (EHP), Toplumsal Özgürlük Partisi (TÖP), Halkların Demokratik Partisi (HDP) ve Sosyalist Meclisler Federasyonu (SMF) yer alıyor.
Araştırma neden yapıldı?
Spectrum House Genel Koordinatör Dr. Azad Barış, Türkiye siyasetinde, ittifak meselesinin iktidar ve muhalefeti şekillendiren kritik bir öneme sahip olduğuna dikkat çekti.
Özellikle olası bir erken seçimde partilerin ittifak stratejilerinin seçim sonuçlarını belirleyecek kilit faktörlerden biri olacağına raporda vurgu yapan Barış, “Bu bağlamda, Kürt seçmenlerin ittifaklara dair algıları, bu ittifakların gerçekleşmesinin zemini ya da önündeki engeller, hangi koşullarda desteklenebileceği, siyasetin geleceği açısından belirleyici olacaktır. Araştırmamız, Kürt seçmenlerin, hangi koşullar altında siyasi partiler arasındaki doğrudan veya dolaylı ittifaklara destek vermeye eğilimli olduklarını ortaya koymaya çalışmaktadır. Ayrıca Kürt seçmenlerin genel olarak Türkiye siyasetindeki yerini, bu seçmen kitlesinin kilit konumunu ve gelecekteki siyasi süreçlere olası etkilerini analiz etmeyi hedeflemektedir” dedi.
Son seçimlere DEM Parti’den Diyarbakır’da milletvekili adayı olan Spectrum House Genel Koordinatör Dr. Azad Barış, Almanya’nın Hamburg Üniversitesi’nde Sosyoloji alanında lisans ve yüksek lisansa öğrenimi gördü. Barış daha sonra Leuphana Lüneburg Üniversitesi ve Ruhr Üniversitesi’nde felsefe doktorası yaptı.
2021 yılında kurulan Spectrum House’un amacı internet sitesinde şöyle açıklanıyor: “Spectrum House, karar alıcılara doğru, tarafsız, gerçekçi ve toplumcu politikalar belirleyebilmelerine katkı sunmak amacıyla araştırma, rapor, risk analizleri ve sağlıklı bilgi akışı sağlayacaktır. Bu çerçevede aşağıdakileri gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır:
-Türkiye’nin temel sorunlarına (demokratikleşme, toplumsal barış, sosyal eşitsizlikler, kent yönetişimi, yerel yönetimler, ekoloji ve göç politikaları konularında) saha araştırması ve çözüm önerileri geliştirmek,
-Ülkenin toplumsal barışının inşasına katkı sunmak,
-Kültürel paylaşımı çoğaltıp çeşitlendirmek,
-Demokratik normların yükseltilmesini temel hedef olarak bellemek,
-Her türlü şiddetin sonlandırılması için saha araştırmaları ve çözüm önerileri üretmek,
-Bu çalışmaların sonuçlarını, ilgili yapılarla paylaşmak”
Forum