İran'ın dini lideri Ali Hamaney, Kasım Süleymani'nin 3 Ocak'ta Amerikan hava saldırısıyla öldürülmesinden sadece birkaç saat sonra İran Devrim Muhafızları Ordusu bünyesindeki Kudüs Gücü'nün başına yeni bir komutan atadı.
Atama açıklamasının hızla yapılması, devamlılık mesajı verilmesinin amaçlandığı izlenimi oluşturdu.
Hamaney, ”Kudüs Gücü'nün misyonu, şehit Süleymani'nin komutasındakiyle aynı çizgide devam edecektir,” ifadesini kullandı.
Hamaney'in belirttiği gibi misyonun değişmemesi, Kudüs Gücü faaliyetlerinin, yeni komutan İsmail Kani liderliğinde de geçmişteki rolünü temel alması bekleniyor.
İran Silahlı Kuvvetleri içindeki Kudüs Gücü
Kudüs Gücü, İran İslam Devrim Muhafızları Ordusu içindeki sekiz kuvvetten biri.
Diğer kuvvetler Muhammed Pakpur komutasındaki Kara Direniş Gücü, Emir Ali Hacızade komutasındaki Hava Gücü, Alirıza Tangsiri komutasındaki Donanma Gücü, Gülemzade Süleymani komutasındaki gönüllü Besiç milisleri, Hüseyin Taeb komutasındaki İstihbarat, Muhammed Kazımi komutasındaki Karşı İstihbarat ve Fethullah Cumeyri komutasındaki Güvenlik Gücü’nden oluşuyor.
Sekiz kuvvet de İran Devrim Muhafızları Ordusu Baş Komutanı Hüseyin Salami ve yardımcısı Ali Fadavi'nin liderliğinde faaliyet gösteriyor.
Ancak Kudüs Gücü komutanı, faaliyetlerini, paralel bir yapı içerisinde yürütüyor ve sadece İran'ın dini liderine karşı sorumlu tutuluyor.
Kudüs Gücü’nün denizaşırı faaliyetleri
Kudüs Gücü, 1980'li yılların sonunda kurulan İran Devrim Muhafızları Ordusu'nun yurtdışı kolu olarak görülüyor.
Bu askeri gücün varlığı, 2011'de Suriye Savaşı patlak verene kadar resmi olarak kabul edilmemişti. Ancak Kudüs Gücü'nün Suriye Devlet Başkanı Beşar Esat'ı ayakta tutma çabalarındaki kapsamlı katkıları gerek bu askeri birimi, gerekse başındaki komutan Kasım Süleymani'yi gün yüzüne çıkardı.
Kudüs Gücü'nün faaliyet gösterdiği alanların başında Lübnan geliyor. Hizbullah'ı destekleyen Kudüs Gücü'nün Lübnan'daki hükümet ve güvenlik yapıları içinde daha fazla nüfuz elde etmek için çalıştığı bildiriliyor. Kudüs Gücü, Suriye'de hükümet yanlısı milislerin, Irak'ta ise Haşdi Şabi olarak bilinen, İran'la daha yakın ilişkilerin kurulmasını teşvik eden ve Kürt bölgesiyle ilişkileri idare eden Gönüllü Halk Güçleri'nin kurulmasına katkıda bulundu. Yemen'de ise Sanaa'da Suudi baskılarına karşı Husi hükümetini destekleyen Kudüs Gücü, Afganistan'da İran'a yakın siyasi ve silahlı grupları, Gazze'de de Hamas'ı destekliyor.
Bu örgütlerin çoğu, tıpkı 2019 yılı Nisan ayından bu yana İran Devrim Muhafızları Ordusu gibi Amerika'nın terörist olarak nitelediği örgütler arasında yer alıyor.
Bu ülkelerin dışında Kudüs Gücü'nün Ortadoğu'nun diğer bölgelerinde de etkili olduğu söyleniyor. Kudüs Gücü'nün İran ve Bahreyn arasında ortaya çıkan anlaşmazlıklar sırasında da rol oynaması, buna bir örnek.
Kudüs Gücü'nün mevcut misyonu içinde yer alan faaliyetler, İran'da 1979 İslam Devrimi'nden önce birkaç kuruluş tarafından yürütülüyordu.
İslam rejiminin ilk hamlelerinden biri, bu faaliyetlerin birçoğunu, Filistinliler ve diğer militanlarla yakın ilişkileri olan ve sürgündeyken silahlı grupları yöneten devrimci Muhammed Montazeri'nin komutasında birleştirmek olmuştu.
Montazeri'nin 1981'deki ölümünden sonra Devrim Muhafızları Ordusu'nun denizaşırı faaliyetleri, ülkenin gelecekte dini lideri olacak olan ve o dönemde Cumhurbaşkanlığı görevini yürüten Ali Hamaney'in komutasındaydı.
Hamaney'in, Mahmut Haşimi Şahrudi gibi müttefikleri desteklediği söyleniyordu. Şahrudi daha sonra İran yargısının başına getirilmişti, İran'daki Iraklı muhalif güçleri desteklemişti. Irak İslam Devrim Yüksek Konseyi'nin kurulmasına katkıda bulunan Şahrudi, daha sonra konseyin sözcüsü olmuştu. Konseyin amacı, 1980-1988 yılları arasındaki İran-Irak Savaşı sırasında Irak içinde muhalefet oluşturmaktı.
Devrim Muhafızları Ordusu komutanı Muhsin Rızai, İran-Irak Savaşı sırasında yurt dışında faaliyet gösteren İran destekli gruplarla resmi bağları gizliyordu.
Rizai ayrıca Irak'ta Saddam Hüseyin'e muhalefet eden, faaliyetleri İranlılar tarafından yürütülen Bedir Tugayı'nı kurmuştu. Rizai'nin kurulduğu günden bu yana Bedir Tugayı'nı Irak İslam Devrim Yüksek Konseyi'nin ve konseyin lideri Muhammed Bekir El Hakim'in denetimi dışında tutmaya çalıştığı söyleniyordu. Hekim'in bu konuda eski devrimci Ali Ekber Haşimi Rafsancani'ye ve Hamaney'e yakındığı bildiriliyordu.
Bedir Tugayı'nın o günlerdeki komuta zinciri içinde Ebu Mehdi El Mühendis de yar alıyordu. Haşdi Şabi'nin lideri El Mühendis, 3 Ocak'ta Amerika'nın Bağdat yakınlarında düzenlediği saldırıda Süleymani'yle birlikte öldü.
1980'li yılların başında Irak'tan Kuveyt'e kaçan El Mühendis, Lübnan İslami Cihat Örgütü'nün kurucu üyelerinden İmad Mugniye'yle işbirliği yaptıktan sonra İran'a gitti.
Mühendis, daha sonra Devrim Muhafızları Ordusu'yla bağları olan Bedir Tugayı'nın komutanı oldu.
Süleymani'nin yükselişi
Kasım Süleymani, Kudüs Gücü'nün başına 1997'de geçti.
Örgüt kısa zamanda yükselişe geçmeye ve nüfuzunu İran içinde ve dışında hissettirmeye başladı. Hamaney'in en çok sevdiği komutanlardan olan Süleymani, kendisini kararlı bir askeri kimlik olarak kabul ettirdi.
Süleymani, Kudüs Gücü'nü, faaliyet gösterdiği ülkelere göre farklı bölümlere ayırdı. Her bölümün başına sadece Süleymani'ye hesap veren bir kumandan getirildi.
Süleymani ayrıca Kudüs Gücü içinde istihbarat, finans, siyaset, sabotaj ve özel operasyonlar olmak üzere beş yeni bölüm açtı. Bu bölümler, Süleymani'nin başında bulunduğu Kumandanlar Konseyi altında birbiriyle etkileşim içinde faaliyet gösteriyor.
Ancak Kudüs Gücü ve komutanı, Suriye'de savaşın patlak verdiği 2011'e kadar dikkatlerden kaçmayı başardı.
Suriye'nin İran'a ”stratejik derinlik” kazandırdığı tanımlaması yapan Süleymani, söylendiğine göre Hamaney'i, Beşar Esat'ı desteklemeye inka etti.
Alınan haberler, Kudüs Gücü'nün binlerce üyesinin ve eğittikleri Iraklı Şii milislerin Esat karşıtı güçlerle savaşmak için Suriye'ye akın ettiği yönündeydi.
Kudüs Gücü uzmanları, Süleymani'nin doğrudan gözetimi altında Afganistan ve Pakistan'dan gelen Şiileri Suriye'de savaşmak üzere eğitmeye başladı.
Süleymani'nin halefi
Hamaney, Kasım Süleymani'nin öldürüldüğü 3 Ocak günü Kudüs Gücü komutanlığına atadığı 62 yaşındaki Kani'yi ”İslam Devrim Muhafızları Ordusu kumandanları arasındaki en seçkin isimlerden biri” sözleriyle övdü.
İran'ın en büyük ikinci kenti olan, Horasan'a bağlı Meşhed'de doğan Kani, İran-Irak Savaşı eski muhariplerinden. Kani, Nasır 5 ve İmam Rıza 21 tugaylarının komutanlığını yapmış, İmam Rıza 21 Tugayı daha sonra tümen olmuştu.
Kurulduğundan bu yana Kudüs Gücü'nün üyesi olan Kani, son 20 yıldır Kasım Süleymani'nin komutasında istihbarat yetkilisi ve yardımcı komutanlık görevlerini yürütüyordu.
Amerika Maliye Bakanlığı Kani'yi 2012'de Ortadoğu ve Afrika'da, özellikle Gambiya'da Lübnan Hizbullahı ve Kudüs Gücü unsurlarına mali destekte bulunma ve silah sevkiyatı yapmada rol oynayan kişiler listesine almıştı.
