Birleşmiş Milletler Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi (IAEA) Başkanı Rafael Grossi, bugün katıldığı bir panelde İran’la haftasonunda varılan anlaşmanın ayrıntılarını paylaştı.
Pazar günü varılan anlaşmaya göre, IAEA, İran’ın nükleer faaliyetlerini denetlemeye devam edecek; ancak elde edilen bilgiler dairenin erişimine eş zamanlı olarak açık olmayacak.
Grossi, bu mekanizmayı uçaklardaki kara kutuya benzetti ve uranyum zenginleştirme gibi hassas konulardaki verilerin toplanmaya devam edileceğini, ancak IAEA’nın bunlara anında erişimi olmayacağını söyledi.
Varılan anlaşma çerçevesinde, İran, IAEA ile işbirliğini azaltma ve aniden yapılan denetlemeleri sona erdirme planını ise sürdürecek.
ABD Nükleer Tehdit Girişimi adlı düşünce kuruluşunda konuşan Grossi, ‘‘Bu sistem gözlemlemeye devam etmemize izin verecek ve bu süreçte devam eden tüm önemli faaliyetleri kayıt altına almış olacağız ve sonunda da tüm bu verileri göreceğiz’’ dedi.
Grossi, ‘‘Neler yapıldığını, kaç adet bileşenin oluşturulduğunu, ne kadar malzemenin işlendiğini ya da zenginleştirildiğini ve benzeri şeyleri tam olarak biliyor olacağız’’ diye konuştu.
Grossi, bu teknik anlaşma yürürlükteyken üst düzey bir anlaşmanın yapılmasını umduğunu da kaydetti.
İran’la 2015 yılında imzalanan uluslararası nükleer anlaşmadan 2018 yılında çekilen ABD’nin Biden yönetimi döneminde anlaşmaya yeniden dönmesi bekleniyor.
Anlaşma kapsamında İran’a yönelik ekonomik yaptırımlar hafifletilmiş İran da karşılığında nükleer çalışmalarına getirilen kısıtlamalara uymayı kabul etmişti.
Anlaşma kapsamında IAEA’ya İran’ın nükleer faaliyetlerini denetleme yetkisi verilmişti. Buna gerekli görülmesi halinde nükleer tesislere son anda haber verilen denetlemeler yapılması dahildi.
Trump yönetiminin anlaşmadan çekilmesi ve yaptırımları yeniden yürürlüğe koymasıyla İran anlaşmanın öngördüğü kısıtlamaları ihlal etmeye ve yüzde 20 oranında uranyum zenginleştirmeye başladı. Anlaşmanın bu konuda getirdiği kota ise yüzde 5 ile sınırlı. Nükleer silah üretimi içinse yüzde 90 oranında zenginleştirilmiş uranyuma ihtiyaç duyuluyor. İran ayrıca aralarında son anda haber verilerek yapılan denetim faaliyetlerinin dahil olduğu IAEA’nın ülkedeki faaliyetlerini de kısıtlama kararı almıştı.
Grossi, İran’ın günün sonunda bu bilgileri imha edebileceği konusundaki kaygılarla ilgili olarak da ‘‘Günün sonunda İran’la hala bir anlaşma yapılmamış olursa zaten her şey yok olur. Güven kalmaz’’ sözlerini kullandı.
İran’la IAEA’nın denetim faaliyetleri konusunda haftasonunda yapılan bu anlaşmanın olmaması durumunda durumun geri dönülemez noktaya geleceğini söyleyen Grossi, ‘‘O zaman İran’ın uranyum zenginleştirme ya da benzeri faaliyetleriyle ilgili hiçbir fikrimiz olmayacaktı’’ dedi.
İran’da sertlik yanlılarının ağırlıkta olduğu meclis, Aralık ayında ABD yaptırımlarının iki ay içinde kaldırılmaması durumunda hükümetin nükleer politikalarını sertleştirmesi kararı almıştı.
ABD, nükleer anlaşmaya geri dönmek için önce İran’ın anlaşmayla gelen yükümlülüklerine tam olarak uyması gerektiğini söylüyor. İran ise önce yaptırımların hafifletilmesini istiyor.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, geçen hafta E3 ülkeleri olarak bilinen Almanya, İngiltere ve Fransa’nın dışişleri bakanlarıyla düzenlenen toplantıda Başkan Joe Biden’ın İran’la nükleer anlaşma konusunda görüşmeye hazır olduğunu söylediğini aktarmıştı.
