Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve kabinesi ile görüşen İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, ülkesinin hızla ilerleyen nükleer programı konusunda ABD ile yeniden müzakerelere kapı araladı ve sivil hükümete, “düşmanı” ile ilişki kurmasının önünde “hiçbir engel” olmadığını söyledi.
Hamaney'in Salı günkü açıklamaları reformist Pezeşkiyan hükümeti nezdinde yapılacak herhangi bir görüşme için net çizgiler belirledi. Hamaney, Washington'a güvenilmemesi gerektiği yönündeki uyarılarını da yineledi.
Ancak Hamaney’in açıklamaları, İran'ın 2015'te dünya güçleriyle yaptığı ve ekonomik yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran'ın nükleer programının büyük ölçüde kısıtlanmasını öngören nükleer anlaşma sırasındaki yorumlarıyla benzerlik gösterdi.
Özellikle İsrail-Hamas savaşı nedeniyle Ortadoğu'da gerilim yüksek seyrederken ve ABD Kasım ayında yapılacak başkanlık seçimlerine hazırlanırken, Pezeşkiyan’ın ne kadar manevra alanına sahip olacağı ise belirsizliğini koruyor.
Hamaney devlet televizyonunda da yayınlanan açıklamalarında, “Umudumuzu düşmana bağlamak zorunda değiliz. Planlarımız için düşmanların onayını beklememeliyiz. Aynı düşmanla bazı yerlerde temas kurmak çelişkili değil, bunun önünde hiçbir engel yok” dedi.
Tüm devlet meselelerinde son söz sahibi olan Hamaney, Pezeşkiyan'ın kabinesine de “Düşmana güvenmeyin” uyarısında bulundu.
Salı günü Hamaney ve Pezeşkiyan kabinesi arasında yapılan toplantıya, İran'ın 2015 anlaşmasına varmasına yardımcı olan eski Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif de katıldı.
Toplantının ardından Zarif internet üzerinden yayınladığı mesajda, Pezeşkiyan'ın yönetiminde başkan yardımcısı olarak görev yapmaya devam edeceğini söyledi.
85 yaşındaki Hamaney, dönemin Başkanı Donald Trump'ın 2018'de ABD'yi anlaşmadan tek taraflı olarak çekmesinin ardından Washington ile zaman zaman görüşmeleri teşvik etmiş ya da reddetmişti.
Son yıllarda İran ve ABD arasında, Umman ve Katar'ın arabuluculuğunda dolaylı görüşmeler yapıldı. Hamaney'in açıklamaları, Katar Başbakanı’nın ülkeyi ziyaretinden bir gün sonra geldi.
Associated Press haber ajansının yorum talebinde bulunduğu ABD Dışişleri Bakanlığı, İran'ın liderliğini sözleriyle değil eylemleriyle değerlendireceklerini bildirdi.
Bakanlık açıklamasında, “İran'ın nükleer programı konusunda etkili ve sürdürülebilir bir çözüme ulaşmanın en iyi yolu olarak diplomasiyi gördüğümüzü uzun zamandır söylüyoruz. Ancak, İran'ın nükleer alanda gerilimi tırmandırması ve Birleşmiş Milletler'in nükleer gözlemcisi olan Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) ile işbirliği yapmaması dahil her alanda sergilediği gerilimi göz önünde bulundurduğumuzda, şu anda böyle bir şeyden çok uzaktayız. İran ciddiyet ya da yeni bir yaklaşım sergilemek istiyorsa, nükleer gerilimi tırmandırmayı durdurmalı ve IAEA ile anlamlı bir şekilde işbirliği yapmaya başlamalı” denildi.
Anlaşmanın çöküşünden bu yana İran, nükleer programına konulan tüm sınırlamaları terk etti. İran uranyumu yüzde 60 saflığa kadar zenginleştiriyor; bu da silah düzeyindeki yüzde 90 seviyelerine yakın.
IAEA’nin tesislere yerleştirdiği gözetim kameraları bozulurken, İran kurumun en deneyimli denetçilerinden bazılarının ziyaretlerini de engelledi. İranlı yetkililer, giderek artan şekilde nükleer silahlara sahip olabilecekleri tehdidinde bulunuyor.
Bir yandansa, Gazze Şeridi'ndeki İsrail-Hamas savaşı sırasında İran ve İsrail arasındaki gerilim yeni bir zirveye ulaştı. Nisan ayında İsrail’in Suriye'deki bir İran konsolosluk binasına düzenlediği ve iki İranlı general ile diğerlerinin ölümüne yol açan saldırıya Tahran, insansız hava aracı ve füze saldırısı ile karşılık verdi.
Hamas’ın siyasi lideri İsmail Haniye'nin de geçen ay Tahran'da öldürülmesi, İran'ın İsrail'e misilleme tehdidinde bulunmasına yol açtı.
Mayıs ayında sertlik yanlısı Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin bir helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin ardından cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturan eski milletvekili Pezeşkiyan, seçim kampanyasını kısmen Batı ile yeniden müzakere masasına oturma vaadi üzerine kurmuştu.
Hamaney'in İran'ın lideri olarak yaptığı açıklamalar ona bunu yapabilmesi için siyasi bir zemin sağlayabilir.
Pezeşkiyan'ın yeni dışişleri bakanı Abbas Arakçı da 2015 anlaşması müzakerelerine dahildi.
Ancak yeni bir yönetim sadece İran’ın gündeminde değil. ABD'de 5 Kasım'da Başkan Yardımcısı Kamala Harris ve eski Başkan Trump'ın yarıştığı seçimler var. İran, Trump'ın yeniden iktidara gelmesinden endişe duyuyor.
ABD, Başkan Joe Biden döneminde İran ile dolaylı görüşmeler yürütürken, bunun olası bir Harris yönetimine nasıl yansıyacağı belirsizliğini koruyor.
Harris, geçen hafta Demokrat Parti Ulusal Kurultayı’nda yaptığı konuşmada, “İran'a ve İran destekli teröristlere karşı güçlerimizi ve çıkarlarımızı savunmak için ne gerekiyorsa yapmaktan asla çekinmeyeceğim” dedi.
Forum