Irak’ta Hükümet Kurma Çalışmaları Sürüyor

Irak’ta siyasiler bir kez daha hükümet kurmaya yaklaştıklarını söylüyor. Seçimlerin üstünden 7 ay geçmesine rağmen hala bir hükümet kurulabilmiş değil. Siyasilerin mezhepler arası, etnik, bölgesel ve uluslararası farklılıkları aşmaları gerekiyor. Bu da hala zorlu bir yol olarak görünüyor.



Irak’ta hükümetin aylardır kurulamamasının bedeli ağır oldu. Temel yasaların çıkarılması aksadı, yabancı yatırımlar mezhepler arası çatışmalar nedeniyle askıda kaldı.

Oysa Iraklı seçmenler Mart ayındaki seçimlerde tüm şiddet olaylarına rağmen büyük bir cesaret göstererek sandık başına gitmişti. Ancak siyasilerin farklılıklarını bir kenara bırakamaması halkta hayal kırıklığı yarattı. Ancak son birkaç gündür hükümetin kurulması yolunda bazı gelişmeler olabileceği sinyalleri geliyor.

Amerikan karşıtı Şii din adamı Mukteda El Sadr, Başbakan Nuri El Maliki ile farklılıklarını bir süreliğine unutarak en azından bir dönem için daha Maliki’yi destekleme kararı aldığını açıkladı. Yüksek İslam Konseyi Başkanı Ömer El Hekim gibi diğer isimlerin de benzer kararlar alması olası.

Uluslararası Kriz Grubu uzmanlarından Peter Harling, hükümet kurmayı bu kadar zor hale getiren durumun Irak’taki siyasi düzenden kaynaklandığını söylüyor. Harling, “Muhalefete yer yok. Yani sistemin ya içindesiniz ya da dışında. Herkes kararı etkileyebilecek bir konumda olabiliyor. Dolayısıyla başta Nuri el Maliki’nin aday gösterilmesine karşı çıkan Ömer El Hekim’in şimdi destek verme kararı alması da sistemin içinde kalmak için olabilir. Dışarıda kalan her şeyini kaybediyor. Bu yüzden de herkesin bir pay alacağı ortak bir formül bulmak zorlaşıyor” diye konuşuyor.

Harling, hükümetin kurulmasının gecikmesinin Maliki’nin işine yaradığını da söylüyor. Harling, “Maliki özellikle güvenlik konusunda otoritesini ortaya koyma fırsatı oldu, bu da Sünni El Irakiye içinde sıkıntı yarattı. Ama bir diğer açıdan bakıldığında da Maliki Irak’taki birçok siyasi oyuncuyu sürece katmayı başardı. Şimdi asıl soru Başbakanın yetkilerinin nasıl tanımlanacağı” diyor.

Herkesi hükümete dahil etme sorunu, başbakanla petrol ve güvenlik bakanları ve devlet başkanının yetkilerinin yeniden tanımlanması da Irak’ta atılması gereken en önemli adımların başında geliyor.

Bazıları Celal Talabani’nin elinde olan Devlet Başkanlığı makamının şu anda daha çok sembolik olan yetkilerinin arttırılmasını destekliyor. El Irakiye’yi ve arkasındaki güçlü Sünni desteği çekmenin yollarını aramak da bir diğer fikir.

Ancak Lübnan örneğinde olduğu gibi değişik seçmen gruplarını memnun etmek için hükümetteki güçlerin farklı dağıtılmasının da bazı olumsuz tarafları olabiliyor.

Kahire’deki Amerikan Üniversitesi’nden Sait Sadık, “Kabineyi oluştururken hangi mezhebin çok büyük ağırlığı olacağını bu mezheplerin temsil ettiği nüfusa bakarak yapar ve daha küçük mezheplere daha az güç verirseniz o zaman da modern, demokratik bir Irak değil mezheplere bölünmüş bir Irak yaratırsınız. Amerikalılar mezhepler arası farklılıkları, aşiretçiliği ve klan zihniyetini geride bırakmış bir demokrasi görmek istiyor. Bu yüzden ‘şu mezhebin gücü bu olsun’ diye bir paylaşım yerine Irak’ın çıkarına olacak kişinin kazanmasına olanak tanınması doğru olur” diye konuşuyor.

Sadık, iç dinamiklerin yanı sıra dış dinamiklerin de varlığına dikkati çekiyor. Uzman, 2003’teki Amerikan işgalinden sonra Amerika, İran, Suudi Arabistan, Suriye gibi ülkelerin Irak’ta kendi çıkarlarına da hizmet edecek bir düzen istediklerini hatırlatıyor. Sadık, “Amerika ve İran hiçbir konuda görüş birliği içinde olmasa da Irak’ta yeni bir huzursuzluk istememe konusunda birleşiyorlar. Mezheplerarası çatışmaların ortadan kalkması herkesin işine gelir” diyor.

Son günlerde hükümetin kurulmasıyla ilgili olarak çıkan olumlu haberlerde Amerika, İran ve Suriyeli elçilerin çalışmalarının da etkisi var. Tahran’ın Irak’ta istikrar istemesinin, gücünü İran’dan alan El Sadr’ın Maliki’ye destek vermesiyle sonuçlandığı belirtiliyor. Irak’ta işler bir hükmet kurulmasının gelecek yılın sonuna kadar askerlerini ülkeden çekmeyi planlayan Amerika’nın da yararına olacağı çok açık.