İPS İletişim Vakfı/bianet, 2024 yılına ait erkek şiddeti yıllık çetelesini açıkladı. #BizVarsakYaşamVar adıyla duyurulan veriler yerel, ulusal ve internet basınına yansıyan haberlerde yer alan bilgilerin tümünü içeriyor. 2008’den bu yana yayınlanan çetele, özellikle medyaya yansıyan taciz, tecavüz ve cinsel şiddeti belgeleme amacı taşıyor.
Erkek şiddeti çetelesine göre 1 Ocak 2024 - 31 Aralık 2024 tarihleri arasında en az 378 kadın, erkekler tarafından öldürüldü. Kadınlarla birlikte 43 çocuk da hayatını kaybetti.
“Ev, kadınların en savunmasız olduğu yer”
Şiddet ve kadın cinayeti konusunda en çok üzerinde durulan hususlardan biriyse aile ve ev içinde bu şiddetin gerçekleşip gerçekleşmediği.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bu yılı “Aile Yılı” olarak duyurmuştu. Bunun temel misyonu ise insan onurunu temel alarak kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence altına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi olarak belirlendi.
Yeni evlenecek çiftlere 150 bin TL tutarında faizsiz kredi desteği sunulacağı da açıklandı.
Erkek şiddeti çetelesini hazırlayan Evrim Kepenek, VOA’ya yaptığı açıklamada, “Aile Yılı” kampanyasını eleştirdi ve kadına şiddetin sürekli arttığına dikkat çekti.
Kepenek, “Aslında Erdoğan’ın iddiası şu; Türkiye’de nüfus azalıyor ve aileler daha çok çocuk doğurmalı. Ama şu unutuluyor, bu destek mekanizmalarının hepsi kadınları eve bağlayan mekanizmalar. Kadınları birey olarak kabul edip, kadınların desteklenmesi lazım. Kadınlar yaşarken kendilerini güvende hissetmiyor. Ev, kadınların en savunmasız olduğu yer. Ev içinde tehlike olmadığı düşünülüyor. Kadınlar en fazla burada yaralanıyor. Eşleri, partnerleri tarafından öldürülen kadınların sayısı sürekli artıyor. Bu iktidar döneminde kadına şiddet ve cinayetler normalleşti. Bir taraftan da kurumlarla birlikte çok sistematik hale geldi. Gayet açık şekilde erkek şiddeti yerleşti denebilir.”
Önce Çocuklar ve Kadınlar Derneği de aynı şekilde kampanyaya eleştiri getirerek, “Aile yapısının korunması gerektiği vurgulanırken, dini ve geleneksel değerlere atıfta bulunulması, farklı yaşam tarzlarına ve inançlara sahip bireylerin dışlanmasına yol açabilir. Toplumun çeşitliliğini ve bireylerin özgürlüklerini göz ardı eden bu yaklaşım, sosyal adaleti zedelemektedir” açıklamasını yaptı.
Aile içi şiddet vurgusu
İPS İletişim Vakfı/bianet’in yayınladığı çetelede de benzer eleştiriler, veriler üzerinden ortaya konuldu. Öldürülen kadınların yüzde 67’sinin ev içinde, yüzde 32’si ise dışarıda hayatını kaybettiği kaydedildi. Raporda, özellikle ev içindeki şiddetin altı çizildi.
Verilere göre, cinayetlerin yüzde 70’i kadınların eşleri, sevgilileri veya eski eşleri tarafından işlendi. Hayatlarını kaybeden 378 kadının yüzde 60’ı ateşli silahla, yüzde 27’si kesici aletle öldürüldü.
Şüpheli kadın ölümleri artıyor
Basında yer alan kadın cinayetlerinin bir kısmı ise “şüpheli ölüm” olarak geçiyor ve emniyet kayıtlarına da bu şekilde giriyor. Nedeni doğrudan kanıtlanmayan ölümler de İPS İletişim Vakfı’nın yayınladığı çetelede yer aldı.
2024 yılında, aralarında trans kadınların da bulunduğu en az 282 kadının ölümü, basına “şüpheli” olarak yansıdı.
Veriler, kadınların yanısıra çocukların da 2024’te şiddete maruz kaldığını gösteriyor. 2024’te öldürülen en az 43 çocuktan bazıları erken yaşta evliliğe zorlanan çocuklar. Bu cinayetlerin çoğu babaları, ağabeyleri veya aile bireyleri tarafından işlendi.
Rapora göre, bir yıl boyunca en az 16 kadın tecavüze uğradı, faillerin 14’ü tutuklandı. Taciz ve yaralamada rakamlar çok daha fazla. Basına yansıdığı kadarıyla erkekler 2024’te en az 131 kadını taciz etti, 229 çocuk da istismara maruz kaldı.
645 kadın saldırılarda yaralanırken bu vakaların yüzde 57’si ev içinde gerçekleşti. Kadınların yüzde 75’i eşleri veya sevgilileri tarafından yaralandı.
“Kadın olduğumuz için ekstra eziliyoruz”
İPS İletişim Vakfı binasında düzenlenen toplantıda konuşan gazeteci/yazar Ayşen Şahin, “Her alanda çok kısıtlandık. Biz bir de kadın olduğumuz için ekstra eziliyoruz. Birileri öldürülürken bazılarının, hayatlarında hiç ekseninin kaymaması hepimizi yaralıyor. Herkesin konuşmasının gerektiği çok fazla olay yaşıyoruz. Ancak bazılarının hayatlarına olduğu gibi devam etmesi, ülkede birçok konunun takılmaması insanları yaralıyor. Narin’i düşünelim. Polisiye ve magazin olayına dönüştürdük olayı örneğin. Umarım bu, ‘Ben ne yapıyorum?’ sorgulamasına yol açar” diye konuştu.
Trans aktivist İris Mozalar ise “Erkek şiddetinin kendisi çok sıradanlaştı. Her gün bu haberleri gördüğümüz için çok kanıksadık. Ona da taş atan bir yerde duruyor bu” ifadelerini kullandı.
“Mahkemelerde gerekli cezalar verilmiyor”
Kadınların yıllar içinde şiddete ve cinayetlere karşı en büyük talebi, tüm bu şiddet vakaları sonucu gereken cezaların verilmesi. Ancak Türkiye’de hukuki süreçlerin oldukça yavaş işlediği ve cezasızlık, en fazla yapılan eleştiriler olarak öne çıkıyor.
Paylaşılan verilere göre, kadın cinayetlerinde tespit edilen fail sayısı 724 olurken bu kişilerden sadece 304’ü tutuklandı. Taciz ve şiddet vakalarında faillerin büyük çoğunluğu serbest bırakıldı ya da hiçbir işlem yapılmadı.
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya da 2024'ün ilk 10 ayında öldürülen 274 kadının 32'sinin koruma altındayken öldürüldüğünü açıklamıştı.
Kadın Acil Destek İhbar Sistemi (KADES) uygulamasını 2023 yılında 7 milyon 365 bin 755 kişi indirdi, toplam 1 milyon 382 bin 332 ihbar yapıldı. Bunlardan sadece 193 bin kişi hakkında koruma kararı çıkarıldı.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bünyesindeki ALO 183 sosyal destek hattına 2023 yılı içerisinde tüm erişim kanallarından (sesli arama, görüntülü arama, WhatsApp, e-devlet, SMS vb.) 1 milyon 73 bin 885 çağrı veya müracaat alındı. Bakanlığın hizmet alanıyla ilgili toplam 291 bin 283 taleple ilgili işlem yapıldı.
Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu da benzer veriler paylaştı
Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu ve Kadın Meclisleri de 2024 yılında 394 kadın cinayeti ve 259 şüpheli kadın ölümü olduğunu açıkladı.
Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu'nun açıklamasına göre, kadınların yüzde 57'si kendi evlerinde öldürüldü. Yüzde 71'i ise aile içerisinde, yani eşleri, babaları, boşandıkları ya da boşanmaya çalıştıkları erkekler tarafından öldürüldü.
Forum