İngiltere’nin en yüksek yargı organı Anayasa Mahkemesi, 11 yargıçla sürdürdüğü tarihi davada kararını verdi. Mahkeme, Başbakan Boris Johnson’un 14 Ekim’e kadar İngiliz Parlamentosunu askıya alma işlemini kanunsuz olarak niteledi.
28 Ağustos’da Başbakan Boris Johnson Kraliçe 2. Elizabeth’e yeni yasama yılına hazırlık için zamana ihtiyacı olduğu gerekçesiyle Parlamento’yu askıya alma izni istemişti.
Muhalefet tarafından skandal olarak nitelenen karar Boris Johnson’ın kendi taraftarları arasında dahi tepkiye neden olmuştu.
Karar kamuoyunda büyük tepki gördü. Yapılan protestolarda “darbeyi durdur” sloganları atıldı.
İş dünyası, patronlar, sivil toplum örgütleri, sendikalar kaygılarını yansıtan haberlerle gazetelerin manşetlerinde yer aldı.
Parlamentonun askıya alınması yeni bir durum değil
800 yıllık demokrasi geleneğine sahip İngiltere’de parlamentonun askıya alınma olasılığı dünyada da şaşkınlıkla karşılandı.
Aslında parlamentonun askıya alınması bugüne dek hep uygulanan ve tepki görmeyen bir durumdu. Alışılmışın dışında olan, süresinin 5 hafta olması ve Brexit gibi İngiltere’nin tarihi yol ayrımından hemen öncesine denk gelmesiydi.
Brexit politikalarında Parlamento’nun, kararlarıyla Başbakan’ın ayağına dolaştığı ve AB’yle dilediği gibi sert pazarlık yapamadığı, Başbakan’ın asıl gizli niyeti olarak Westminster kulislerinde giderek daha çok taraftar topladı.
‘Kanunsuz’ hükmüne giden süreç nasıl işledi?
Durum, Boris Johnson’a karşı hem parti içinde hem de dışındaki muhalefeti harekete geçirdi. Başbakan Johnson, görünüşte normal olan uygulamayı kendi politikalarına alet etmekle suçlandı.
Partiler arası milletvekillerinden oluşan gruplar İskoçya, Kuzey İrlanda, Galler ve İngiltere’deki yerel mahkemelere başvurdu. İngiltere ve Galler’deki mahkemeler konunun siyasi nitelikte oluşunu gerekçe gösterip görevsizlik kararı verdi. İskoç Mahkemesi ilk yargılamada görevsizlik kararı verse de ikinci kez bastıran parlamenterlerin etkisiyle temyizde, Boris Johnson’ın kararını hukuka uygun bulmadığı, hükmüne vardı. Ancak bunum yaptırıma dönüşmesi için Londra’daki Anayasa Mahkemesi’nin karar vermesi gerekiyordu.
Baş yargıç: “Parlemento askıya alınamaz”
18 Eylül’de toplanan ve üç gün boyunca, eski Başbakan John Major dahil şikayetçi taraf ve Boris Johnson’ın avukatlarını dinleyen 11 yargıç, Parlamento’nun askıya alınmasının hukuka uygunluğu ve Boris Johnson’ın bunu yaparken Kraliçe’ye yanıltıcı bilgi verip vermediği, sorularının yanıtını aradı.
Baş yargıç Brenda Hale, kararı okurken “askıya alınma yok etkisindedir, parlamento askıya alınamaz” dedi. Boris Johnson’ın Kraliçe’den onay dahi almış olsa, yaptığı işlemi yok saydı ve iptal etti.
Yazılı bir anayasası olmayan ve hep teamüllerle yani daha önce yaşanmış örneklerle ilerleyen karar süreci İngiltere’nin yeni bir teamülle tanışmasına da neden oldu.
Saray sessiz
Mahkemenin kararı, Boris Johnson’ın yasal yetkilerini kendi siyasi amaçlarına alet ettiği iddiasındaki muhalefeti memnun etti. Başbakanın kanun dışı davrandığı ve Kraliçeyi yanılttığı, kararın doğal bir sonucu olarak muhalefetin eline büyük koz verdi.
Buchingham Sarayı’ndan son yargı kararına ilişkin henüz bir yorum yok ama İskoç Mahkemesi’nin kanunsuzluk hükmüne “Kraliçe sadece Başbakan’ın tavsiyesini onayladı” açıklaması hala hafızalardaki tazeliğini koruyor.
AB ne tepki verdi?
AB cephesinde yanıt bekleyen soru ise bu son kararın Brexit pazarlıklarına nasıl yansıyacağı. Brexit Koordinatörü Guy Verhofstadt, Twitter hesabından “Brexit döneminde büyük rahatlama oldu. İngiltere’de hukukun üstünlüğü hala canlı ve etkili. Gerçek demokrasilerde parlamentolar asla susturulmamalı. Bundan böyle bir Brexit yanlısından daha ‘AB anti demokratiktir’ sözünü duymaya tahammülüm yok,” dedi.
Başbakan’a karşı tutumuyla bilinen meclis başkanı John Bercow, “Parlamento zaman kaybetmeden yeniden açılmalı”, dedi. Çarşamba sabahı 11:30’da herkesi işbaşı yapmaya çağırdı.
Anayasa mahkemesi önünde sevinç gösterileri
Anayasa Mahkemesi binasının önünde sevinç gösterileri vardı. Sağanak yağmur altında muhalif milletvekilleri habercilere konuştu. Boris Johnson’ın son planının mimarı olarak görülen baş danışmanı Dominic Cummings’in istifa etmesi gerektiğini söylediler.
Parlamento ‘hiç kapatılmamıştır’ kararına gönderme yapan Muhafazakar partili Milletvekili Tom Tugendhat, ‘biz oturuyoruz’ yazıp sosyal medyasından parlamento sıralarındaki tek başına fotoğrafını paylaştı.
Milletvekilleri meclisten fotoğraf paylaştı
Eski Muhafazakar Partili Anna Soubry, “Hiçbirimiz mahkemenin bu kadar ileri gidip askıya alma kararını ezip geçeceğini düşünmemiştik. Parlamento askıya alınmamıştır ve hatta ertelenmemiştir bile,” dedi.
Politik analizcilerin Anayasa Mahkemesi’nin kararı üzerine ortak yorumu “beklenmedik” şeklindeydi.
Ana muhalefet lideri Jeremy Corbyn Başbakan’ı istifaya çağırdı.
Başbakan Boris Johnson, şimdiye kadar bekleyip görelim, diyordu. Anayasa Mahkemesi’nin son kararının ardından Birleşmiş Milletler Genel Kurulu için bulunduğu New York’tan vereceği mesajlar merakla bekleniyor.
