Türkiye dahil birçok ülkede yasak olsa da ABD’de ilaç reklamı yapmak serbest. Hastaları yürüyüş yaparken, bisiklete binerken ya da plajda günün tadını çıkarırken gösteren ilaç tanıtımlarına tüketiciler, televizyon, radyo ve reklam panolarında sık sık maruz kalıyor. Ancak yeni düzenlemeler, üreticilerin ilaçlarının risklerini ve yan etkilerini açıklarken daha net ve doğrudan olmalarını gerektirecek.
ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), halkı ilaçlar hakkındaki risk bilgilerinden uzaklaştıran ya da bunları hafif gösteren endüstri uygulamalarını ortadan kaldırmayı amaçlayan kılavuzları hazırlamak için 15 yıldan fazla zaman harcadı.
Birçok şirket 20 Kasım'da bağlayıcı hale gelecek olan düzenlemeleri şimdiden benimsedi. Ancak yetkililer bu kuralları hazırlarken yeni bir trend ortaya çıktı. Binlerce fenomen, neredeyse denetim olmaksızın internette ilaç tanıtımına başladı.
ABD Kongresi'ndeki yeni bir yasa tasarısı ise, FDA'i sosyal medya platformlarındaki bu tür tanıtımları daha yoğun şekilde denetlemeye zorlayacak.
Uzmanlar, bazı insanların sosyal medya fenomenlerine gereğinden fazla güvendiğine dikkat çekiyor. Yine de reklam analizi yapan ispot.tv'ye göre, geçtiğimiz yıl kilo verme tedavisinde kullanılan Wegovy gibi satış rekorları kıran ilaçların şirketleri öncülüğünde ilaç üreticilerinin 4 milyar doların üzerinde para akıttığı televizyon kanalları, sektörün öncelikli reklam formatı olmaya devam ediyor.
Daha basit bir dilde olacak, dikkat dağıtıcı unsurlar bulunmayacak
2007 tarihli bir yasa FDA'i ilaç risk bilgilerinin “açık, göze çarpan ve tarafsız bir şekilde” görünmesini sağlamakla görevlendiriyor. Hem televizyon hem de radyoyu kapsayan yeni kurallar, üreticilere ilaçlarını anlatırken tıbbi jargon, dikkat dağıtıcı görseller veya ses efektleri olmaksızın basit, tüketici dostu bir dil kullanmaları talimatını veriyor.
FDA her zaman reklamların hem fayda hem de riskleri dengeli bir şekilde göstermesini talep ediyor. Ancak bu şart, reklamlarda listesi uzun yan etkilerin süratli şekilde okunmasıyla bertaraf ediliyordu. Bu hızlı uyarılar, ünlü komedi programlarında dahi alay konusuydu.
Ancak 2000'li yılların başında araştırmacılar, şirketlerin güvenlik bilgilerine odaklanılmaması için görüntüleri ve sesleri nasıl manipüle edebileceklerini göstermeye başladı. Bir örnekte, Duke Üniversitesi'nden bir profesör, oyuncu Antonio Banderas tarafından seslendirilen vızıldayan bir arının yer aldığı alerji ilacı Nasonex reklamlarının, izleyicilerin dikkatini yan etki bilgilerini dinlemekten uzaklaştırdığını ve hatırlamayı zorlaştırdığını tespit etti.
Bu tür açık taktikler ilaç reklamlarından büyük ölçüde kayboldu.
Duke Üniversitesi Tıbbi Bilişim Laboratuarı Direktörü ve Nasonex çalışmasının yazarı Ruth Day, “Genel olarak, reklamların daha eksiksiz ve şeffaf hale geldiğini söyleyebilirim” diyor.
Day, yeni kuralların “ileriye dönük önemli adımlar” olduğunu, ancak bazı şartların, riskleri önemsiz göstermenin yeni yollarına da kapı açabileceğini söyledi.
Aşırı bilgi yüklemesi mi?
Şartlardan biri, ilaç şirketlerine yan etkiler hakkında sesli bilgi verilirken, ekranda da yazılı metin göstermeleri talimatını veriyor. 2011 yılında yapılan bir FDA araştırması, metin ile sesi birleştirmenin hatırlama ve anlamayı arttırdığını ortaya koyuyor
Ancak Gıda ve İlaç Dairesi, birkaç anahtar kelime mi yoksa metnin tamamının mı gösterileceğine karar vermeyi şirketlere bırakıyor. Kılavuzlar bilginin nasıl sunulması gerektiğini tanımlasa da içeriğe hala şirketler karar veriyor.
İzleyiciler uzun uyarı listelerini ve diğer bilgileri görmezden gelme eğiliminde olduğundan, şirketler tüketicilerin bu bilgileri hatırlama olasılığını bu taktikle engelleyebilir.
Şirketlere danışmanlık yapan gıda ve ilaç avukatı Torrey Cope, “Eğer bir şirketseniz ve olası FDA yaptırımlarından veya ürün sorumluluğu ve diğer davalardan endişe ediyorsanız, tüm amacınız daha az değil, daha fazla şey söylemek olur” diyor.
Uzmanlar ayrıca yeni kuralların reklamların genel tonu ve görünümü üzerinde çok az etkisi olacağını söylüyor.
Reklamların en göze çarpan unsuru olan görsellerin “tekdüze bir şekilde olumlu” olduğuna dikkat çeken Indiana Üniversitesi’nden pazarlama profesörü Tony Cox, “Risk mesajı örneğin ani kalp yetmezliği ile ilgili olsa bile, yine de yüzme havuzuna dalan birini gösteriyorlar” şeklinde konuşuyor.
Hasta fenomenler
Yeni kurallar, başkan seçilen Donald Trump'ın danışmanlarının FDA ve ilaç endüstrisine yönelik planlarını ortaya koymaya başladığı bir dönemde açıklandı.
Trump’ın Sağlık Bakanlığı’nın başına getirmek istediği Robert F. Kennedy Jr., televizyondaki ilaç reklamlarının kaldırılmasını istiyor. Kennedy ve sağlık endüstrisini eleştirenler, ABD ve Yeni Zelanda'nın reçeteli ilaçların, televizyonlarda tanıtılabildiği tek ülkeler olduğuna dikkat çekiyor.
Yine de birçok şirket televizyon ve radyo gibi geleneksel yolların ötesine geçerek, sosyal medyaya açılıyor. Genellikle hastalıklarını yönetme, yeni tedaviler veya sağlık sisteminin idaresi üzerine paylaşım yapan internet fenomenleri ile işbirliği yapıyorlar.
Colorado Boulder Üniversitesi'nde reklamcılık ve medya üzerine çalışan Erin Willis, “İnsanlara hastalıklarıyla iyi bir yaşam sürmeyi öğretiyorlar, ancak bazıları para karşılığında reklam yapıyor ve takipçilerini ikna etmeye çalışıyor” diyor.
Reklam yöneticileri, şirketlerin bu formatı sevdiğini çünkü televizyondan daha ucuz olduğunu ve tüketicilerin genellikle “fenomenlerin şirketlerden daha güvenilir olduğunu” düşündüğünü söylüyor.
FDA'in doğru, dengeli risk ve fayda bilgisi şartı ilaç üreticileri için geçerli. Ancak hem internet fenomenleri hem de tele-sağlık şirketleri için, tanıtımını yaptıkları ilaçların üreticileriyle doğrudan mali bağlantıları olmayabileceğinden, yasal boşluk doğuyor
Bu konu ABD Kongresi’nin de dikkatinden kaçmadı.
Illinois Senatörü Dick Durbin ve Indiana Senatörü Mike Braun, Şubat ayında FDA'e yazdıkları mektupta “Sosyal medyanın gücü ve yanıltıcı promosyon tufanı, çok sayıda gencin sağlık uzmanları yerine internet fenomenlerinden tıbbi tavsiye aldığı anlamına geliyor” dedi.
Senatörler tarafından yakın zamanda sunulan bir yasa tasarısı, fenomenleri ve tele-sağlık şirketlerini açıkça FDA'in yetki alanına sokarak, risk ve yan etki bilgilerini paylaşmalarını sağlamayı amaçlıyor. Tasarı ayrıca ilaç üreticilerinin, bu sosyal medya isimlerine yaptıkları ödemeleri kamuya açıklamaları şartı getiriyor.
Forum