Suriye savaşı dünyanın en büyük mülteci krizlerinden birine neden oldu. Birçok uzmana göre Suriye’de yıllardır süren savaş, ayrıca bir insanlık dramına ve eğitim krizine de yolaçtı. Suriye’de eğitim sistemi çöktü, ülkeyi terketmek zorunda kalan öğrencilerin eğitimi yarım kaldı. Uluslararası Eğitim Enstitüsü, Suriyeli öğrencilere ve akademisyenlere yardım için Türkiye, Ürdün ve Lübnan’da araştırma yaptı, bir rapor hazırladı. Hülya Polat raporu hazırlayan araştırmacı James King’le konuştu.
Hülya Polat - Uluslararası Eğitim Enstitüsü Program ve Araştırma uzmanı James King katılıyor New York’tan programımıza. Teşekkür ediyoruz. Enstitü uzun zamandır Suriyeli akademisyenlerle öğrencileri destekliyor. Bu desteği nasıl sağlıyorsunuz?
James King - Uluslararası Eğitim Enstitüsü savaşın başlamasından buyana Suriyeli üniversite öğrencilerine ve akademisyenlere yardım konusunda çok aktif bir rol oynuyor. Önce şunu vurgulamakta yarar var. Suriye’deki savaş ve yolaçtığı insanlık dramının neden büyük bir akademik krize yolaçtığına değinmekte yarar var. Bunu söylememin nedeni şu. Birçok kişi savaş öncesi Suriye’de çok iyi eğitim veren ve herkesin yararlanabildiği bir üniversite eğitim sistemi bulunduğunu belki bilmiyordur. Suriyeli gençlerin yüzde 26’sı yüksek öğrenimden geçiyordu. Bu oran, çatışma yaşanan Ruanda, Afganistan gibi ülkelere değil, daha çok Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’daki oranlara yakındı. Suriye’deki savaş üniversite eğitim sistemini tamamiyle çökertti. Milyonlarca Suriyeli mülteci arasında arasında onbinlerce hatta yüzbinlerce üniversite öğrencisi var. Uluslararası Eğitim Enstitüsü da başka kuruluşlarla birlikte bu gençlerin sorunlarına çözüm bulmaya çalışıyor. Bunun için üç temel programımız var. Dördüncüsünü de 2015’te başlatmayı planlıyoruz. Akademisyen Kurtarma Fonu programımızla Suriyeli bilimadamı ve araştırmacılara Suriye dışındaki üniversitelerde burs veriyor veya konuk profesörlük buluyoruz. En az 75 profesöre Amerika ve Türkiye dahil 11 ülkedeki çeşitli üniversitelerde araştırma yapma imkanı sağladık.
Enstitümüzün oluşturduğu ikinci program olan Suriye Yüksek Öğrenim Konsorsiyumu çerçevesinde Suriyeli üniversite öğrencilerine burs veriyoruz. Enstitümüz İllinois Teknoloji Üniversitesi, Amerika Dışişleri Bakanlığı ve Portekiz öncülüğündeki Küresel Suriyeli Öğrenci Platformu ile birlikte bugüne kadar 150 öğrenciye burs sağladı. Korsorsiyumun üyelerinden biri de Türkiye’den. Koç Üniversitesi ile işbirliği yapıyoruz Suriyeli öğrenciler konusunda. Amerika’daki Suriyeli öğrenciler içinde iki acil fon oluşturduk. Üniversite masraflarını karşılayamayan öğrencileri belirleyip onlara burs veya borç erteleme yardımı sağlıyoruz.
2015’te “Kamplardan Kampüslere” adlıbir program başlatacağız. Ürdün’deki Zatari mülteci kampındaki Suriyeli öğrencilerin bölgedeki üniversitelerde eğitimlerine devam etmelerini sağlamayı planlıyoruz. Üniversitelerle işbirliği yaparak öğrencileri kabul etmelerine yardımcı olacağız. Özellikle öğretmenlik, doktorluk, hemşirelik gibi Suriye’de çok ihtiyaç duyulan alanlanda eğitimlerini sürdürmek isteyen öğrencilere yardım etmeyi planlıyoruz. Öncelikle üniversite son sınıf öğrencilerine ağırlık vereceğiz ki biran önce eğitimlerini tamamlayıp topluma yardıma başlayabilsinler.
Hülya Polat - Geçtiğimiz günlerde Türkiye’de Suriyeli öğrencilerin durumuyla ilgili bir araştırma yaptınız ve bir rapor hazırladınız. En önemli bulgularınız neler oldu, Türk hükümetinden neler bekliyorsunuz bu konuda?
James King - Uluslararası Eğitim Enstitüsü’nün Ürdün, Lübnan ve Türkiye’deki bu araştırması, New York’taki Carnegie Vakfı’yla California Üniversitesi’nin desteğiyle gerçekleşti. Eğitim uzmanları olarak bölgeye gittik ve Suriyeli öğrencilerle akademisyenlerin ihtiyaçlarını araştırdık. Uluslararası toplumun ve komşu ülkelerin eğitimlerinin ve araştırmalarının aksamaması için bu mültecilere nasıl yardım edebileceğini gözden geçirdik. Temel bulgularımızı 15 ana başlık altında topladık.2013-2014 ders yılında 18-22 yaş grubundaki Suriyeli öğrencilerin yüzde 2’sinin Türkiye’deki üniversitelere kayıt yaptırdığını gördük. Suriye’de yüzde 25 dolayında gencin savaş öncesi üniversite eğitimi almakta olduğunu söylemiştim. Ona oranla bunun çok küçük bir oran olduğunu söylemek mümkün. Ancak Türkiye’deki mülteci sayısının hızla arttığını ve bir önceki yıla göre üniversitelere kayıtta yüzde 300’lük bir artış olduğunu düşünürsek, bu çok olumlu bir gelişme. Umut verici demek istiyorum ama yine de oran çok düşük, bunu da akılda tutmak gerekiyor. Türk hükümetinin Suriyeli öğrencilerin eğitimlerini sürdürmelerini sağlamak amacıyla çok olumlu adımlar attığını gördük. Bu adımlarla uygulama arasında büyük bir açık var, uygulamanın güçlendirilmesi gerekiyor. Devlet üniversiteleri Suriyeli öğrenciler için bedava, ancak Suriyeli gençlerin öğrenci olarak kayıt yaptırabilmeleri çok kolay değil. Dil sorunu var. Belgeleri eksik veya yok. Ama daha çok Suriyeli öğrencinin Türkiye’deki üniversitelere kayıt yaptırmalarını sağlamak için imkan ve ortam var. Ürdün ve Lübnan’dakinin aksine Türkiye’de konuştuğumuz öğrenciler genelde ayrımcılık ve tacizden şikayet etmedi. Ankara’da okuyan Suriyeli bir kız öğrenci Türkiye’deki tecrübesini çok olumlu bir deneyim olarak tanımladı, öğrencilerden ve toplumdan destek gördüğünü, halinden çok memnun olduğunu söyledi. Hatta en büyük hayalinin Suriye’ye döndüğü zaman Türkiye’dekine benzer bir üniversite açmak olduğunu anlattı. Tabii bu çok güzel bir olay.
Türk hükümetinden Suriyeli öğrencilere üniversite bursu verilmesi konusunda destek bekliyoruz. YÖK yetkilileri ‘Türkiye Bursları’ adlı bir program üzerinde çalıştıklarını söyledi.Bu programın 5 bin Suriyeli üniversite öğrencisini desteklemesi bekleniyor. Bu sayede şimdikinin iki katı Suriyeli öğrencinin Türk üniversitelerine devam etmesi sağlanacak.
Türk hükümetinden Suriyeli öğrencilere yardım etmek isteyen uluslararası kuruluşlar için açık ve anlaşılır kurallar belirlenmesini istiyoruz. Bu, kolaylaştırıcı bir adım olacak. Türk hükümeti sığınmacılara çok cömert davrandı, yardımcı oldu. Bunun devam etmesi çok olumlu bir gelişme. Türk üniversiteleri de kayıt işlemlerini kolaylaştırabilirse daha çok Suriyeli öğrencinin kayıt yaptırması ve eğitimlerini sürdürmesi mümkün olacak.
Hülya Polat - Uluslararası Eğitim Enstitütü Program ve Araştırma uzmanı James King, Türkiye’deki Suriyeli üniversite öğrencilerinin durumu hakkında verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederiz.
