“Tek kelimeyle çok kötü bir sezon geçirdik. Hatta geçen seneden daha sıkıntılı bir sezon geçirdik diyebilirim.” Güney Ege Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (GETOB) Başkanı Bülent Bülbüloğlu, 2021 turizm sezonunu bu sözlerle değerlendirdi. Bülbüloğlu’na göre turizm sezonunun bu kadar kötü geçmesinde, bölgede ağırlıklı bir yeri olan İngiltere’nin Türkiye’yi kırmızı listede tutması, orman yangınları ve Corona virüsü salgını etkili oldu.
Sezona gecikmeli ama umutlu başladıklarını belirten GETOB Başkanı, “Açılan otellerin çoğu Temmuz ayı itibariyle otellerini açtılar. Bayramın ve Rus pazarının 21 Haziran’dan sonra devreye girmesi ile ‘Belki bir şeyler yaparız’ diye açtılar. Aslına bakarsanız fena da gitmedi. Açan oteller 15 Temmuz-20 Temmuz itibariyle belli bir doluluk oranlarına geldiler ama 29 Temmuz’daki yangının başlamasıyla hem iç pazarı kaybettik, hem önümüzdeki rezervasyonları kaybettik, hem de 20 gün boyunca tabiri caizse sıfır rezervasyon aldık diyebiliriz” dedi.
“Herkes kara kara düşünüyor”
Ağırlıkla İngiltere pazarına çalışan uluslararası bir turizm acentasının Ege Bölgesi Genel Müdürü olan Tanju İçten de İngiltere’nin Türkiye’yi kırmızı listede tutmasının bölge turizmine büyük bir darbe vurduğunu söyledi. Ancak İçten, Ukrayna ve Polonya pazarlarında bir artış yaşandığını, Almanya pazarının geçmiş yıllarla mukayese edilemeyecek düzeyde olsa da geçen yıla göre daha iyi durumda olduğunu da sözlerine ekledi. İçten, yaklaşan kışla birlikte sıkıntıların daha da artacağına dikkat çekti: “Ekim ayında Almanlar’ın ve diğer ülkelerin sonbahar tatiliyle rezervasyonların artacağını umuyoruz. Ama Dalaman bölgesine bu sene İngiltere’den kimse gelmeyecek. İngiltere pazarı açılsaydı Dalaman Kasım sonuna kadar iki aylık bir sezon daha yaşayabilirdi. Şu an bir para döngüsü var, ama iki ay sonra belli oteller tamamen kapanacak. Şu anda oteller kapanmaya başladı. Herkes kara kara düşünüyor. Kış nasıl geçecek? Otelcilerin, acentaların bu durumun altından nasıl kalkacağını şu an kestirmek çok zor.”
Banka kredilerinin ödenmesinde sıkıntı var
GESTOB Başkanı Bülbüloğlu da İngiltere pazarının devreye girmeyeceğinin anlaşılmasıyla birlikte Marmaris’te ikinci banttaki otellerin kapanmaya başladığını belirtti. Bu sene sadece Temmuz ayında bir ölçüde iş yapabildiklerini vurgulayan Bülbüloğlu, bunun da turistik işletmelerin aldıkları kredileri geri ödemelerinde ciddi sıkıntıya neden olduğunu vurguladı: “Marmaris’in İngiltere pazarına bağımlı olmasının dışında bir özelliği de turizmden başka bir sektör olmaması. Geçen seneyi sıkıntılı geçirdik. Esnaf dahil hepimiz kredi aldık. Şu an geçen sene aldığımız kredileri de ödeyemiyoruz. Daha önceden kredi borçlarıyla 2020’ye girenlerin büyük sıkıntıları var. Artık Merkez Bankası’nın takibine düşme seviyelerine geldiler. Şimdi bir ay sonra yine oteller kapanacak. 8-9 ay daha yine kapalıyız. Yaz sezonunu bekleyeceğiz. Sıkıntılı bir durum var.”
Bülbüloğlu, kredilerin geri ödenmesinde yaşanan sıkıntıları çözmek amacıyla Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un öncülüğünde Bankalar Birliği, kamu bankaları ve özel bankaların genel müdürlerinin katılımıyla bir toplantı yaptıklarını anlattı: “Sıkıntılarımızı anlattık. Bir, iki bankadan Marmaris’e özel bir yapılandırma çıktı. Ama umduğumuz kadar da rahat değil tabii. Faizler çok yüksek. Bu hafta da özel sektör bankalarından böyle bir paket çıkmasını bekliyoruz. Bizi yaşatmaları lazım ki 2022’de para kazanalım, 2022 sonunda kredilerimizi ödemeye başlayalım.”
Orman yangınları sonrasında afet bölgesi ilan edilen yerlerde sosyal sigorta primlerinin ödenmesinin üç ay ertelendiğini hatırlatan Bülbüloğlu, “Biz kazanamadık ki, şimdi Kasım ayında nereden bulup ödemeye başlayalım. Bunların hepsini bakan beye anlattık” dedi.
Turizm personeli sektörden kaçıyor
Türkiye’nin 2022 sezonuna hazırlanması gerektiğini vurgulayan Tanju İçten ise bunun için vergilerin ertelenmesi ve Kısa Çalışma Ödeneği’nin (KÇÖ) tekrar devreye alınması gerektiğini ifade etti: “Ekim ayında kapanacak olan otellerin kalifiye personelinin KÇÖ tarafından desteklenmesi mecburi. Çünkü kim iki ay çalışmak ister? Geçen sene devletin bize vermiş olduğu KÇÖ desteği yaraya sürülmüş bir ilaçtı. Şu an piyasada en büyük problem çalışan eleman bulmak zor olmaya başladı. Ama bilhassa çalışanların ve şirketlerin desteklenmesi gerekiyor.”
GETOB Başkanı Bülbüloğlu da sadece kalifiye elemanların değil, kalifiye olmayan elemanların da sektörden uzaklaştığının altını çizdi: “Biz iki senedir, iki ay iş verebildik onlara. Kısa Çalışma Ödeneği’nden bir şeyler alabildiler. Doru dürüst zam da yapmadık. Çünkü otelci de kazanamadı. Cebi olan cepten yiyor, cebi olmayan bankadan yiyor gibi bir döngü oluştu. Bugün odalara koyacağımız maid (temizlik görevlisi) de bulamıyoruz. Pastanenin yardımcısının çırağını da bulamıyoruz. Aşçıbaşı da kaçıyor, executive chief de kalmıyor. Benim nitelikli barmenim gidip bir marketin kasasında çalışıyor, sıcak ustam marketin güvenliğine giriyor. Sektörden çıkıyorlar.” Yaşanan personel sorununu Bakan Ersoy’un yönlendirmesiyle İş-Kur yönetimiyle de konuştuklarını aktaran Bülbüloğlu, bir formül bulmaya çalıştıklarını kaydetti.
Sektörün tartıştığı bir başka konu ise yıllardır Türkiye’de tatil yapan ancak Corona virüsü salgını nedeniyle iki yıldır Türkiye’ye gelemeyen yabancı turistlerin başka ülkeleri kalıcı olarak tercih edip etmeyecekleri. İçten, bunun bir ölçüde yaşanabileceği görüşünde. Ancak İçten, bu süreçte başta Belarus olmak üzere daha önce Türkiye dışı tercihler yapan ülkelerden gelen turistlerin de Türkiye turizmine kazandırılabileceğine dikkat çekti. İçten’e göre “Türkiye ne olursa olsun Akdeniz çanağında en önemli oyunculardan biri ve Türkiyesiz bir turizm o kadar kolay bir şey değil.” Bülbüloğlu da Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı’nın (TGA) Kuzey Avrupa, Hollanda, Belçika, Almanya gibi pazarlarda yangından etkilenen bölgelere pozitif ayrımcılık yaparak etkin bir tanıtım gerçekleştireceğini söyledi.
