Fransa'da Müslümanlar ve bu dinin temsilcileri için önemli bir dönemece giriliyor. Ülkede 20 yıldır Müslümanlar’ın 7 ayrı federasyonla temsil edildiği Fransa İslam Konseyi (CFCM), Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un "Fransa İslamı" politikası ve bu çerçevede getirilen "laiklik şartı" sonrası yaşanan krizle sarsıldı. Fransız hükümeti, Paris Camisi başta olmak üzere, CFCM'den istifa eden federasyonlarla, Alman modelinden yola çıkarak "Fransa İslam Forumu - Le Forum de l'İslam de France (FORIF)" adlı yeni bir örgüt kurdu. FORIF, 5 Şubat günü faaliyete geçiyor.
Hükümetin "artık muhatap olarak tanımıyoruz" dediği Fransa İslam Konseyi ise 19 Şubat'ta toplanarak kendisini feshedecek. Böylelikle, 2002 yılı Aralık ayında, eski cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy'nin İçişleri Bakanlığı döneminde kurulan Fransa İslam Konseyi (CFCM), hükümet ile yaşanan gerilim ve yıllardır süren iç çekişmeler nedeniyle örgütsel yaşamına veda ediyor. CFCM'i oluşturan 7 Federasyon'dan Fransa Türk Müslüman Dernekleri Koordinasyon Komitesi (CCMTF) ve Milli Görüş Konfederasyonu (CIMG) ile Foi & Pratique Federasyonu, 2021 yılı başında, hükümetin “laiklik şartını” imzalamayı reddetti. Bunun üzerine Paris Camisi ve 3 büyük federasyon, "cumhuriyet değerlerine sahip çıkmayan bu kişilerle aynı çatı altında olmak istemediklerini" belirterek 20 Mart 2021'de CFCM'den istifa etti.
Türk temsilcilerin "laiklik şartı" olarak bilinen "Cumhuriyet değerlerinin korunması için İlkeler Şartı'na" imza atmaması üzerine yaşanan kriz çözülemeyince, İçişleri Bakanı Gerald Darmanin, 20 yıllık kurumun “ölüm fermanını” imzaladı. Darmanin, 12 Aralık'ta RTL-Le Figaro-LCI ortak programına katılarak, "Artık CFCM cumhuriyetin muhatabı değildir. CFCM kendi rolünü yerine getirmiyor ve hala dış ülkelerin etkisi altında olmaya devam ediyor" diyerek, son darbeyi vurdu. Darmanin, Fransız Müslümanları’nı Türkiye, Cezayir, Fas, gibi ülkelerin etkisinden kurtararak bağımsız bir İslam modeli yaratmak istediklerini açıkladı.
Türkler sonunda imzaladı
VOA Türkçe'ye gerilimi değerlendiren CCMTF Federasyonu Başkanı ve Fransa İslam Konseyi Başkan Yardımcısı İbrahim Alcı, Aralık ayı sonunda, tartışma yaratan Şartname'yi imzaladıklarını dile getirdi. Alcı, "Fransa'da seçim ortamı var ve bizim haklı olduğunu düşündüğümüz gerekçelerle imzalamadığımız bu şart, siyasi olarak kullanılıyor. Dolayısıyla, biz Türkler’in elinden bu dikeni çıkarmak için bu şartı imzaladık. Artık gerek devlet, gerek hükümetler bu konuyu bizim önümüze getiremez" dedi.
İç kavga ve liderlik çekişmesi
Ancak iki Türk federasyonunun imzası da, Başkanlık seçimleri yaklaşan CFCM'de suların durulması için yeterli olmadı. Kurulduğundan bu yana ülkedeki Müslümanlar’ın temsilcisinin hangi ülkeden olacağı kavgası ile çalkalanan CFCM; Türkiye, Cezayir ve Fas arasında yaşanan rekabet, bu temsilcilerin geldikleri ülkelerle bağları ve bu ülkelerden alınan finansal yardımlar son yıllarda Fransa'da sık sık eleştirilerin hedefinde oldu. Üç ülke arasındaki rekabetin aşılabilmesi için 2'şer yıllık dönüşümlü başkanlık sistemi oluşturuldu. Mevcut Başkan Fas kökenli Muhammed Moussaoui'nin görev süresi 20 Ocak'ta biterken, kağıt üstünde, istifa eden Cezayir asıllı Paris Camisi Rektörü Şemseddin Hafız'ın görevi alması bekleniyordu.
Nicolas Sarkozy ve Darmanin'a yakınlığı ile bilinen Cezayir asıllı Hafız, istifa etmesine rağmen, yeniden kuruma dönerek başkanlık görevini devralmak istediğini bildirince, kurumda ikinci bir deprem yaşandı. Bu sefer de, Hafız ile CFCM Başkanı Moussaoui arasındaki kişisel rekabet su yüzüne çıktı.
Türk dernekleri, Hafız ile görüşülmesi gerektiğini ve CFCM'in yeniden birlik içinde devam etmesini arzuladıklarını dile getirdi, ancak buna da Moussaoui ve ekibi karşı çıktı. SaphirNews'a konuşan Milli Görüş Federasyonu Başkanı Fatih Sarıkır, "Biz, CFCM olarak Hafız ile buluşulmasından yanaydık. Moussaoui'nin bu tavrına katılmıyoruz" dedi. Yaşanan liderlik yarışı sonunda CFCM'in içeride de uzlaşma sağlayamayacağı anlaşılınca, Yönetim Kurulu, 19 Şubat'ta Genel Kurul’un, "Müslümanlar’ın yeni bir demokratik temsil biçimini hayata geçmesini kolaylaştırmak için CFCM'in feshedilmesi" gündemiyle "olağanüstü toplantı çağrısı" yaptı.
Alman modeli örnek alındı
CFCM ile ilişkilerini tümüyle kesen Fransız hükümeti, her ilde düzenlediği 300 ayrı yerel toplantıda, Müslüman toplumunu temsil eden isimler arasından, valilikler tarafından seçilen yeni temsilcilerle "Fransa İslamı Forumu'nu" (FORİF) kurdu.
Hükümetin oluşturmak istediği FORIF, açıkça Alman İslam Konferansı'ndan (Deutsche Islam Konferenz, DIK) ilham alan bir model. Alman Federal İçişleri Bakanlığı’na bağlı olarak kurulan DIK, genç nesillere özen gösteren, siyasi liderleri, Müslüman toplumu liderleri ve eğitim dünyasının temsilcilerini biraraya getiren esnek bir yapı. Projeler, çalıştaylar, konferanslar veya forumlar temelinde, yalnızca büyük Müslüman federasyonlarının temsilcilerini değil, aynı zamanda yerel girişimlerin liderlerini, cami başkanlarını, Müslüman dünyasından şahsiyetleri ve ayrıca federal hükümet ve belediyelerin temsilcilerini, akademisyenler ve İslam'ın "uygulayıcılarını" biraraya getiriyor.
FORIF 5 Şubat'ta toplanıyor
FORIF adı verilen yeni oluşum, 5 Şubat Cumartesi günü Ekonomik ve Sosyal Konsey binasında, yaklaşık 100 davetlinin katılımıyla, kuruluşunu ilan edecek. Yeni kurumda, din alimleri, dernek yöneticileri, düşünürler, cami imamları, işadamları, din temsilcileri ve kadınlar da yer alacak. FORIF içinde adı öne çıkan isimler arasında, Lyon büyük camisi rektörü Kamel Kabtane, imam eğitmeni Yacine Hilmi, Fransa hastaneleri baş imamı Abdelhak Nabaoui gibi isimler yer alıyor.
Valilerin belirlediği bu yeni temsilciler arasında "4 ulusal çalışma grubu" oluşturuldu: Dini görevlilerin ve imamların Fransa'da cumhuriyet değerleriyle eğitimi, "Cumhuriyet ilkelerine saygıyı pekiştiren" kanunun "ibadet hukuku" bölümünün uygulanması; ordu, cezaevleri ve hastanelerdeki din görevlileri ile Müslüman karşıtı eylemlerin önlenmesi çalışma grupları. FORIF delegeleri, belirli süreler çerçevesinde bu konularda çalışmalar yürüterek, sorunlara çözüm arayacak ve öneriler sunacak.
"Hakem kim olacak?"
FORIF'in, kapanmakta olan CFCM'den en önemli farkı, CFCM'in, Fransa'da uzun süredir göç yoluyla kurulan ulusal Müslüman federasyonlar için tasarlanmıştı. FORIF ise, Müslüman toplumunun tanınan ve yabancı sermaye tarafından desteklenen temsilcilerinden değil, valilikler tarafından atanan yaklaşık 100 Müslüman temsilciden oluşuyor.
Yeni örgüt FORIF'in kuruluşundaki ikinci büyük fark ise, kurumun devlet tarafından organize edilmesi. Le Figaro gazetesi, devletin bu yeni rolünü, "Devlet şimdi gönüllü, otoriter, demokratik olmayan bir tarzda hareket ediyor. Seçim yok, İslam'ın yeni temsilcilerini, valilerin tavsiyesi üzerine, İçişleri Bakanlığı seçti, yani idari bir atama. İçişleri Bakanlığı yetkilileri bu yeni durumu, 'Biz sahayı, topu, oyunun kurallarını, dolayısıyla bir çerçeveyi sağlıyoruz, ancak oyunu oynayan biz değiliz' diyerek müdahale etmediklerini söylüyor. Ama burada önemli olan soru, hakemin kim olacağı sorusudur" sözleriyle aktarıyor.
İçişleri Bakanlığı, bu yeni yapılanma ile dış müdahaleyi kökünden kesmeyi ve radikal İslami akımların etkisini de ortadan kaldırmayı hedeflediğini açıklıyor. Yeni yapıya Türkler arasından davet edilen bir yetkili, VOA Türkçe'ye, bakanlığın seçimlere karşı olmadığını, belki gelecekte böyle bir yapıya geçilebileceğini, ancak kuruluş aşamasında "pragmatik" bir yolu tercih ettiğini anlatıyor.
Ancak hem Fransız Müslüman temsilcileri, hem de uzmanlar FORIF'in Müslüman toplumunu temsil etmekte ne kadar başarılı olacağı konusunda soru işaretleri taşıyor. Le Monde gazetesinde bir makale yayınlayan siyasi analist Franck Fregosi, "CFCM'nin, son yirmi yılda, paradoksal bir şekilde laik devletin tüm hükümetlerinin resmi desteğinden yararlansa da, kendisini meşru kılmayı başaramadığı doğrudur. CFCM, ibadetin finansmanı, imamlar için bir eğitim protokolü, İslam'ın tüm bileşenlerinin ve Müslüman nesillerin adil temsili, özerklik gibi konularda, gibi beklenen bazı zorlukları karşılamadı" eleştirisini yöneltti.
