İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin düzenlediği 3. Uluslararası Engelsizmir Kongresi ve Fuarı, 1-3 Kasım tarihleri arasında yapıldı. Bu yılki Kongre’nin teması “engelsiz üretim modelleri ve istihdam” idi. Üç gün boyunca engellilerin istihdamını artırmaya yönelik konferanslar, paneller, atölye çalışmaları, sunumlar, sergiler, yarışmalar yapıldı. En fazla rağbet gören bölüm, firma temsilcilerinin engelli bireylerle iş görüşmeleri yaptığı masalar oldu. Çok sayıda engelli birey, bir iş bulabilme umuduyla başvurularını yaptı. Bu yoğunluğun sebebi ise, işsizliğin engelliler arasında çok daha yüksek olması.
Çalışan engelli sayısı sadece 160 bin
VOA Türkçe’nin sorularını cevaplayan Engelliler Konfederasyonu Başkanı Turhan İçli’ye göre, çalışabilir durumda olan engellilerin sadece yüzde 9’u istihdam edilmiş durumda. Yüzde 91’i işsiz. İçli, kamu ve özel sektörde halen 160 bin engellinin çalıştığını söyledi: “Engellilerin çok bir iş yapamayacağı gibi genel bir kanı var. O yüzden işverenler engelli işçi istihdam etmekten imtina ediyorlar. Engellilerin mesleki rehabilitasyonu ve eğitimlerinin de çok geri bir noktada olduğu bir gerçek. Eğer engelliler iş piyasasındaki işlere göre eğitilmiş olsalar, mesleki eğitimden geçirilmiş olsalar ve bu durum işveren çevrelerinde yeterince anlaşılabilse belki istihdamda bir ilerleme sağlanabilir.”
İçli’ye göre bunun sağlanabilmesi için de engellilere yönelik iş analizleri yapılmalı: “Bu yapılırsa, engellilerin hangi iş basamaklarında ne kadar verimli olabilecekleri anlaşılabilir. Hangi engel grubu, hangi iş basamaklarında daha verimli olabilir, bu açığa çıkar. Buna analiz sonuçlarına göre de mesleki eğitimin yapılması gerekir. Maalesef bu analizler olmadığı için, meslek tanımları yapılmadığı için buna yönelik mesleki eğitim, rehabilitasyon da yapılamıyor.”
“İşyerleri engellilere hazır değil”
Yasalar gereğince özel sektörde yüzde 3 oranında engelli istihdamı zorunlu. Bu oran kamuda işçiler için yüzde 4, memurlar için yüzde 3. İçli, bu düzenlemenin engellilerin istihdamı için olumlu ancak yetersiz olduğu düşüncesinde: “İstihdam edilen engellilerin önemli bir bölümü, istihdam edildikleri yerde bir işte çalışamıyorlar. İşverenler, yetkililer devlet kuruluşları onları karşılamaya hazır değiller. Onlara göre iş ortamı tasarlayabilmiş değiller. Bu nedenle onlara iş veremiyorlar. Diyorlar ki ‘aydan aya gel maaşını al’. O zaman bu bir istihdam politikası olmuyor, sosyal yardım politikası haline dönüşmüş oluyor. İşyerleri engellileri istihdam edip onları verimli hale getiremiyor. Sadece yükümlülüğünü yerine getirmiş ve yasanın yaptırımlarından kurtulmuş oluyor.”
Engelliler iş bulsa bile sorunlar bitmiyor. En önemli sorun işe gidebilmek. Hem toplu taşıma araçlarında hem de yollarda engellilerin hayatı hiç kolay değil. Altgeçitler, üstgeçitler, yüksek kaldırımlar hep aşılması gereken birer engel. İşyerine ulaşsalar bile binaların çoğu engellilerin erişimine uygun değil. Asansörsüz binalar, engellilere uygun olmayan asansörler, yüksek eşikler hayatı zorlaştırıyor.
“İş bulsam, çocuklarıma daha iyi bakabilirim”
Kongre’de iş başvuruları yapan engellilerden biri de Murat Yıldırım’dı. Yıldırım yaklaşık 20 sene önce, askerlik görevini yaparken çıkan kas hastalığı nedeniyle yürüyemiyor. Amerika’nın Sesi’ne konuşan Yıldırım, engeli nedeniyle kendi işyerini kapatmak zorunda kalmış ve bir daha iş bulamamış: “Meslek kurslarına gidiyorum, yine iş bulamıyorum. İş Kurumu’na kayıt yaptırdığım halde olmadı. Bana göre iş bulamıyorlar. İşverenler yürüyebilen engelli çalıştırıyorlar. Biz akülü arabada gerçekten sıkıntı çekiyoruz.” Üç çocuk babası Yıldırım, “İş bulsam çocuklarıma daha iyi bakabilirim, evimi geçindirebilirim, daha iyi bir düzene girebilirim” dedi.
İş bulma konusunda en fazla sıkıntı çekenler arasında konuşma ve işitme engelliler ön sıralarda. Bir işaret dili tercümanı aracılığıyla Amerika’nın Sesi’ne konuşan Mehmet Arı, çalıştığı paketleme işinden iki hafta önce çıkarılmış. Ekonomik kriz nedeniyle ilk çıkarılanlardan. Konuşma engelli diğer arkadaşları da iş bulduklarında, daha düşük ücretlerle ve genellikle sigortasız olarak çalıştırıldıklarını söylediler. Çalışırken, diğer mesai arkadaşlarıyla iletişim kurma zorluğu da onları işveren tercihlerinde arka sıralara itiyor. Bu yüzden Mehmet Arı, kendine güvense de iş bulma konusunda umutsuz.
